Morgunblaðið - 15.05.1994, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR15. MAÍ 1994 B 15
fréttir komast í blaðið. Á þessum
fundum er yfirleitt mikil rekistefna
meðal ritstjóranna og eru þeir ekki
alltaf sáttir við endanlegar ákvarð-
anir. Það sem ákveðið er á fyrri
fundinum sem haldinn er rétt eftir
hádegi getur breyst á kvöldfundin-
um ef eitthvað mjög fréttnæmt ger-
ist í millitíðinni. Állra síðasti mögu-
leiki fyrir blaðamenn til að skila inn
fréttum er kl. 21.00 en æskilegt
þykir að þær séu komnar mun fyrr.
New York, New York ...
Á Manhattan eru höfuðstöðvar
dagblaðsins The New York Times,
sem er það fjórða stærsta í Banda-
ríkjunum. Eins og starfsbræðrum
þeirra á The Washington Post er
þeim meinilla við allar myndatökur
innanhúss. Heimsókn þessi var ekki
eins gagnleg og á W.P. því okkur
var blandað inn í hóp menntaskóla-
krakka og allar umræður miðuðust
við þau. Eitt af því sem leiðsögu-
maðurinn ráðlagði okkur ef við ætl-
uðum að leggja blaðamennsku fyrir
okkur var að fara í nám í ensku
(íslensku), sögu, hagfræði eða
stjórnmálafræði sem aðalgrein í
háskóla en velja blaðamennsku sem
aukagrein því hún væri að stórum
hluta handverk sem betra væri að
læra á blaðinu í gegnum starfið.
Stórblaðið var yfirgefið með litlu
meiri vitneskju um starfsemi þess
og sögu í farteskinu en við höfðum
fyrir. Til að gleðja döpur hjörtu var
deginum svo eytt í að skoða í búðar-
hillur og matföng á veitingahúsum.
Daginn eftir var förinni heitið að
einu stærsta sjónvarpskerfi í Banda-
ríkjunum, American Broadcasting
Corporation (ABC). Höfuðstöðvar
þess eru á Manhattan og höfðum
við mælt okkur mót við fram-
kvæmdastjóra fréttadeildarinnar,
Michael að nafni (kallaður Mike). Á
skrifstofu hans var allt snyrtilegt
og hreinlegt enda sáum við miða á
kaffistofunni er bar vitni um hugs-
unarháttinn „please keep this area
clean so our mouse does not breed
into mice“ (Vinsamlegast haldið
svæðinu hreinu svo músin okkar
verði ekki að músum). Þetta sýnir
að menn hugsa fram í tímann á
þeim bænum. Mike virtist trúr am-
eríska draumnum, að best væri að
vinna sig upp því hann fór með
okkur beint í kjallarann þar sem
fræðslan hófst.
ABC-sjónvarpskerfið er einn af
þremur risum á Bandaríkjamarkaði
(hinir eru NBC og CBS) sem sjá
um framleiðslu á mestöllu sjón-
varpsefni þar í landi. Kerfin hafa
nánast allar tekjur sínar af sölu
auglýsinga og öll starfa þau líka á
sviði hljóðvarps en þar er mesti vöxt-
urinn að sögn gestgjafa okkar. ABC
er minnst sjónvarpskerfanna og
yngst, stofnað árið 1943.
Utsending á efni fer fram í kjall-
ara byggingarinnar og þaðan er
sent út til svæðisbundinna stöðva
víðs vegar um Bandaríkin. Vegna
stærðar landsins og tímamismunar
er því skipt upp í þijú svæði til að
jafna þann mismun: í fyrsta lagi
austur-svæðið, öðru lagi Chicago-
svæðið, sem er einum tíma á und-
an, og ioks Kalifornía og Hawaii
sem eru þremur tímum á undan.
Tvö síðamefndu svæðin hafa sínar
eigin auglýsingar því markaðurinn
er ekki sá sami í svo stóm landi.
Inn á milli eru svo sett hlé sem
svæðisstöðvarnar nota til að setja
inn eigin auglýsingar. Öllu þessu
er stjómað af 4-6 mönnum. Að-
spurðir sögðu þeir að ekki væri neitt
sérstaklega mikið stress á þeim en
Mike sagði okkur að það væri tvennt
sem starf við sjónvarp tryggði
mönnum ekki. Annars vegar starfs-
öryggi og hins vegar 8-10 tíma
svefn. Það er dálítið kaldhæðnislegt
að efni sem framleitt er í Kalifomíu
er sent til New York og síðan aftur
til Kaliforníu þremur tímum seinna.
Útsendingin er í steríó en ekki ná
allar svæðisbundnu stöðvarnar að
senda efnið út áfram með þeim
hætti.
í Bandaríkjunum era um 750
sjónvarpsstöðvar og af þeim era 235
sambandsstöðvar ÁBC sem sjá um
að dreifa efni þeirra ásamt því að
framleiða ýmislegt efni sjálfir. Sjón-
varp í gegnum kapalkerfi sem hófst
árið 1949 en varð algengt upp úr
Schwartzenegger útskýrir fyrir þjóninum að hann hafi leýfi eig-
andans til að reykja. Reyndar er hann sjálfur einn af þremur
eigendum staðarins.
1970, nær í dag til sín sífellt meiri
horfun og gerir frétta- og auglýs-
ingasjónvarpi lífið virkilega leitt.
Þar borga menn í áskrift fyrir að-
gang að fleiri rásum tii að velja um
og gæði myndarinnar þykja að auki
betri en í hinu þráðlausa. Eina skipt-
ið í sögunni sem allir horfðu á sama
efnið hjá öllum stöðvum í Ameríku
var við útför Johns F. Kennedys.
Ástæðan var sú að aðeins ein
myndavél var á svæðinu fyrir allar
stöðvarnar.
Stærsta myndver ABC er kallað
TV-1 og í því eru fjögur fréttamynd-
ver með mismunandi nafngiftum.
Það var einu sinni leikhús sem sést
til dæmis á því að ljósin eru færð
upp og niður með reipum sem hanga
á einni vegghliðinni og er ef til vill
til marks um að þrátt fyrir víðsýni
og framsækni er reynt að halda í
eitthvað af því gamla. í öðru mynd-
veri er tekinn upp þátturinn „Good
morning America" sem hefur verið
í nánast óbreyttri mynd síðan 1974
þegar tölva hannaði umhverfi þátt-
arins með venjulegt amerískt heim-
ili að fyrirmynd. Tölvan var einfald-
lega spurð hvað yrði vinsælt sjón-
varps- og útvarpsefni og hún gaf
uppskrift sem staðist hefur tímans
tönn. Bakgrunni þáttarins er breytt
fjórum sinnum á ári til að endur-
spegla árstíðirnar. Mörgum finnst
nafnið frekar breskt en bandarískt
enda segir Mike að í þessum bransa
steli allir frá öllum og bætir við að
munurinn á fréttum og skemmtun
í sjónvarpi sé „miklir peningar". í
fréttamyndveri er allt smekklegt en
einfalt en í þáttum á borð við „Good
morning America" er allt mjög
íburðarmikið. Að hans mati er ekk-
ert nýtt í sjónvarpi heldur fer allt í
hringi eins og tískan. Löggu-, lög-
fræðinga- og viðtalsþættir hafa allir
sést á skjánum nokkrum áratugum
áður. Viðtalsþættir með stjórnendur
á borð við Oprah Winfrey og Ger-
aldo finnast honum undarlegir en
samt eru þeir mjög vinsælir og
græða á tá og fingri. Hann segir
þau í raun ekki hlusta á hvað við-
mælendur þeirra segja, til þess era
stjórnendurnir of uppteknir af sjálf-
um sér. Samkeppnin milli stöðvanna
er gífurleg og allir fylgjast vandlega
með hvað hinir eru að bralla.
í fréttadeildinni fer fram upplýs-
ingaöflun og útsending frétta.
Rannsóknir gefa til kynna að venju-
legur Bandaríkjamaður endist í 24
mínútur fyrir framan fréttatímann
án þess að fá leiða og þeir miða
útsendinguna við það. Inn í þennan
tíma eru ekki teknar auglýsingar
svo þessi tími virðist vera svipaður
og hjá sjónvarpsstöðvunum hérlend-
is. Stjórnherbergi fréttadeildarinnar
líkist helst geimskipi hvað tækni-
búnað snertir og þaðan er frétta-
myndverum stýrt. Aðeins tveir
menn þar hafa aðgang að eyra
stjómanda kvöldfréttatímans, Pet-
ers JenningSj sem í starfi sínu hefur
mikil völd. Á sama tíma og Jenn-
ings flytur fréttirnar hiustar hann
á framleiðanda sem segir honum
hvað kemur næst, hverju eigi að
sleppa, í hvaða myndavél eigi að
horfa o.s.frv. Jennings getur svo
sjálfur breytt handritinu ef hann
vill, orðalagi og uppröðun og þá
verða menn í stjórnherberginu að
fylgja honum eftir en ekki öfugt.
Ætla má að engir aukvisar komist
að sem stjórnendur hjá sjónvarpsris-
unum og fyrir hæfni sína setja þeir
upp háar launakröfur. Á meðan
meðalárstekjur Bandaríkjamanns
eru um 30.000 dollarar þiggur Jenn-
ings árlega litlar þijár milljónir doll-
ara (210 milljónir króna) fyrir frét-
taflutning sinn og Dan Rather hjá
CBS hefur 2,8 milljónir í árstekjur.
Menn sem þéna svo mikið eiga þó
ýmislegt á hættu og Jennings hefur
til að mynda aldrei viljað láta mynda
börn sín opinberlega af ótta við
mannrán og reynir að halda þeim
utan við alla fjölmiðlaathygli.
Síðasta stofnunin sem fjölmiðla-
fræðihópurinn heimsótti í þessari
ferð voru Sameinuðu þjóðirnar. Þar
var okkur tekið með miklum ágæt-
um og við frædd á hinum ýmsu
þáttum er varða starfsemi og sögu
þessarar merku stofnunar. Að lok-
inni þessari kynningu vorum við
leidd um húsakynni af starfsmanni
er var ósmeykur við að ljúka upp
dyrum salarkynna sem að öllu jöfnu
eru lokuð almenningi og gengum
við þannig óhindruð um fundarsal
öryggisráðsins og allsheijarþings-
ins. Að endingu vorum við þó elt
uppi af öryggisvörðum hússins er
veittu leiðsögumanni okkar tiltal en
sá lét sér það í léttu rúmi liggja og
hélt ótrauður með okkur áfram um
ranghala Sameinuðu þjóðanna þó
ekki væri farið inn á fleiri forboðin
svæði.
Pílagrímsför okkar um fjölmiðla-
flóru vesturheims var mjög fróð-
leiksrík og skemmtileg. Sérstaka
athygli okkar vakti hversu óhemju
miklir fjármunir liggja að baki sum-
um þáttum í sjónvarpi vegna um-
fangs þeirra og íburðar og að sama
skapi há laun margra frétta- og
þáttagerðarmanna. Hugurinn leitaði
oft á heimaslóðir til samanburðar á
fjölmiðlum og sérstaklega fréttatím-
um þeirra. Virðist sem fréttir í sjón-
varpi í Bandaríkjunum snúist fyrst
og fremst um viðburði þar í landi
en fjalli lítið um erlenda atburði
nema þeir séu í tengslum við amer-
íska hagsmuni eða snerti ameríska
borgara á einhvern hátt. Fyrirfram
höfðu flest okkar gert ráð fyrir að
í Ameríku væri einkaframtakinu
hampað svo hátt að annað kæmi
vart til greina. Það kom því veru-
lega á óvart að í landi kapítalismans
skuli ríkisstjómin eiga og reka fjöl-
miðlastofnanir. í þessu stóra landi
rúmast þó öll viðhorf og fjölmiðlum
leyfist að halda frarti öllum skoðun-
um. Stjórnarskráin leyfir stjórnvöld-
um engin afskipti af blöðum eða að
hún reyni að hafa áhrif á þau. Eftir
á að hyggja má telja eðlilegt að
stjórnvöld komi sér upp sérstökum
stofnunum til að koma boðskap sín-
um á framfæri ef þau telja einkafyr-
irtæki ekki sinna því hlutverki af
nógu mikilli elju. Við þessa för
skýrðust því hugmyndir okkar og
skilningur til mikilla muna og tóku
á sig raunsannari mynd. Það bætt-
ist því í viskubrunninn í pílagríms-
förinni til Mekka fjölmiðlaheimsins.
Höfundar eru nemar í
fjölmiðlafræði við Háskóla
Islands: Ari Eyberg, Guðrún
Hálfdánardóttir, Hlíf
Arnlaugsdóttir, Hrafnhildur
Sigurðardóttir, Marta Kristín
Hreiðarsdóttir, Sindri Skúlason.
* ÚTSALA *
Hefst mánudaginn 16. maí.
Fallegar vörur til heimilisins
og í sumarbústaðinn.
v ftta v
Hverfisgötu 84, sími 13818.
Glæsilegasta úrval matarstella á landinu
Kristalsglös, hnífapör, gjafavörur.
Brúðhjónalistar og gjafakort.
oóe/zxV
þegar þtí gefitr gjöf
Laugavegi 52, sími 91-624244
TILBOÐ
ÓSKAST
í Ford Bronco U-15 XLT 4x4, árgerð '92 (ekinn 38
þús. mílur), Isuzu Crew Cab DLX 4x4, árgerð '92
(ekinn 12 þús. mílur), Mercury Cougar LS, árgerð
'89 og aðrar bifreiðar, er verða sýndar á Grensás-
vegi 9, þriðjudaginn 17. maí kl. 12-15.
Ennfremur óskast tilboð í John Deere veghefil
JD 57oA, árgerð '80, Pettybone Mercury gaffallyftara
201 GP rafknúinn 2000 Ibs, árgerð '83 og Sweepster
götusóp, árgerð '79.
Tilboðin verða opnuð á sama stað kl. 16.
SALA VARNARLIÐSEIGNA
Blab allra landsmanna!
JltotgtttiMtifrifr
- kjarni málsins!