Morgunblaðið - 02.04.1995, Qupperneq 6

6 SUNNUDAGUR 2. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
BORÍS Jeltsín skálar við þjóð sína á góðri stund. Reuter
Er Jeltsín óumdeildur
leiðtogi eða valda-
lítill óreglumaður?
MIKIL óvissa hefar ríkt undanfarið ár um
stöðu Borísar Jeltsíns Rússlandsforseta.
Kremlarfræðingar segja sumir hverjir að
hann sé drykkjumaður, aðrir telja hann
strengjabrúðu í höndum harðlínuaflanna.
Líkt o g rússneskir valdamenn á miðöldum
hefur Jeltsín átt það til að hverfa af sjónar-
sviðinu á dularfullan hátt en storma
síðan tvíefldur inn á sviðið á ný á
réttu augnabliki.
EFTIR óvissuvetur hefur
nú Borís Jeltsín Rúss-
landsforseti birst á ný
fullur orku. Hann ítrek-
ar staðfestu Rússa í að taka upp
markaðskerfi, að bæta samskiptin
við Bandaríkin og síðast en ekki
sist mikilvægi hans sjálfs ef þessi
markmið eiga að ná fram að
ganga.
Þegar Jeltsín boðaði hóp er-
lendra blaðamanna á sinn fund
fyrr í mánuðinum var mönnum
gert ljóst að honum lægi mikið
á hjarta. Maðurinn sem tók á
móti hópnum var líflegur, árvak-
ur og gæddur þeim hijúfa sjarma
er hefur afvopnað rússneska
kjósendur jafnt sem erlenda
ráðamenn. Líkt og svo margir
aðrir rússneskir leiðtogar er hann
til skiptis strangur og eftirlátur,
ógnandi og fullur hlýju.
Völd lífvarðarins
Tvisvar sinnum valdi hann
ofsabræðina úr hinu fjölbreytta
safni sínu af svipbrigðum. Annað
skiptið er hann var spurður hvort
að það væri rétt, sem virt rúss-
nesk blöð á borð við Izvestia hefðu
greint frá, að fulltrúar úr lífverði
forsetans væru famir að hafa
afskipti af efnahagsmálum lands-
ins.
„Allar mikilvægar ákvarðanir
eru teknar af forsetanum,“ sagði
Jeltsín og lagði þar með áherslu
á að hann væri æðsti maður ríkis-
ins en margir hafa orðið til að
draga í efa völd forsetans í Rúss-
landi að undanförnu. Er það ekki
síst vegna sívaxandi valda líf-
varðar forsetans en yfirmanni
hans, Alexander Korzhakov hers-
höfðingja hefur stundum verið
líkt við munkinn Raspútín.
Jeltsín reiddist mjög er hann
var spurður að þessu og sagði
lífvörðinn verja sig „gegn hryðju-
verkamönnum en ekki hafa af-
skipti af efnahagsmálum.“ Efna-
hagsmálin kæmu lífverðinum
hreinlega ekki við. Hann lýsti því
einnig yfir að öll mál er tengdust
efnahagslegum umbótum væru
undir hans stjórn. Rússneska
stjórnin hefur á undanförnum
mánuðum keyrt fjárlög þessa árs
í gegnum þingið og samið við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn um að-
stoð. Hefur á stundum í þeirri
baráttu virst sem þeir Viktor
Tsjemómyrdín forsætisráðherra
og Anatolíj Tjúbaís aðstoðarfor-
sætisráðherra hefðu mun meiri
áhrif á mótun efnahagsstefnunn-
ar en forsetinn. Jeltsín dró hins
vegar upp allt aðra mynd af
ákvarðanatökuferlinu í rúss-
neska stjórnkerfinu.
„Á hveijum þriðjudegi hittumst
við Tsjemómyrdín í skrifstofu
minni og ákveðum grundvallarat-
riði umbótastefnunnar ... Enginn,
ekki einu sinni forsætisráðherr-
ann, aðstoðarforsætisráðherrann
eða neinn annar í stjómkerfinu
getur breytt þeim ákvörðunum."
Strangari fjármálastefna
Jeltsín sagði að helsta mark-
mið þessara ákvarðana væri að
koma á róttækum umbótum. „Ég
ákvað að stefna að strangari fjár-
málastefnu á þessu ári og við
munum framfylgja því,“ sagði
Jeltsín og benti sem dæmi á að
hann hefði beitt neitunarvaldi
sínu á lagafmmvarp er hefði
meir en tvöfaldað lágmarkslaun
og sprengt íjárlögin.
Sum ummæli Jeltsíns minntu
á upphaf forsetatíðar hans er
hann var óumdeildur leiðtogi bar-
áttunnar fyrir markaðshagkerfi.
Hann sagði m.a: „helsti árangur-
inn er við höfum náð er að fólk
sem um 75 ára skeið vissi ekki
hvað eignarréttur var og bjó við
alræðisstjómskipulag er byijað
að skilja hvað markaðskerfi er“.
Jeltsín viðurkenndi að hinar
efnahagslegu umbætur hefðu
ekki enn gengið upp að öllu leyti
né heldur nytu þær fulls stuðn-
ings meðal Rússa. „Auðvitað er
almenningsálitið breytilegt. Sá
sem hefur góðar tekjur er í góðu
skapi en sá sem hefur slæmar
tekjur er í vondu skapi.“ Hann
sagðist hins vegar vera vongóður
um að markaðsbúskapur yrði
ofan á í Rússlandi. „Fólk hefur
nú orðið mikinn hag af því að
gera framleiðsluna hagkvæmari
til að bæta kjör sín,“ sagði Rúss-
landsforseti.
Hann sagðist vonast til að á
þessu ári kæmust Rússar yfir
erfiðasta hjallann. Verðbólgu-
hraðinn yrði líklega kominn niður
í 1-2% í árslok en var 11% í febr-
úar.
Ofsabræðin kom aftur í ljós
er talið barst að Dzokhar
Dúdajev, leiðtoga Tsjetsjena.
Þegar hann var spurður hvort
að hann gæti hugsað sér að eiga
með honum fund sagði Jeltsín:
„Ég hef engin áform um að hitta
Dúdajev, þar sem hann er glæpa-
maður sem ætti að sækja til saka
fyrir að hafa tortímt svo mörgum
landsmönnum sínum ... Hann
hefur safnað glæpahyski heims-
ins í kringum sig og safnað fé
um allan heim til að skipuleggja
uppreisn í Rússlandi. Það er því
lágmarkskrafa að hann verði
dreginn fyrir dóm.“
Rússar leggja nú mikla áherslu
á að vinna íbúa Tsjetsjeníju yfir
á sitt band og sagði forsetinn að
samningaviðræður væru í gangi
við öldunga í Tsjetsjníju og full-
trúa bæja og sveitarstjóma. „Það
er búið að skipuleggja ríkisstjórn
fyrir Tsjetsjníju og tímasetja
kosningar. Við gerum okkur
gréin fyrir því að þar til lýðræðis-
legar kosningar fara fram í
Tsjetsjníju getum við ekki sann-
fært heimsbyggðina um að lýð-
ræði ríki þar.“
Kohl besti vinurinn
Jeltsín virðist taka samskipti
mjög inn á sig, hvort sem um
vini eða óvini er að ræða. Hann
hrósar Bill Clinton Bandaríkja-
forseta fyrir að sýna mikinn.
„skilning“ á Tsjetsjníju-deilunni
en segir hins vegar Helmut Kohl
Þýskalandskanslara vera þann
erlenda ráðamann, er hann hafi
mest samskipti við. „Af öllum
leiðtogum heimsins á ég flest
samtöl við Helmut Kohl. Það líð-
ur varla sú vika að við ræðumst
ekki við ... Við erum vinir,“ segir
Jeltsín.
Þegar rætt er um ríki í austur-
hluta Evrópu nefnir Jeltsín Ung-
veija sérstaklega sem það ríki,
er Rússar eigi best samskipti við.
Hann segist nýlega hafa tjáð
Gyula Horn, forsætisráðherra
Ungveijalands, að allt væri með
kyrrum kjörum milli ríkjanna.
Þetta sagði Rússlandsforseti
skýrast af því að sum ríki „beindu
nú sjónum sínum til vesturs en
önnur til Rússlands" og að mati
Rússa hefðu Ungvetjar valið síð-
ari kostinn. „Ungveijar líta til
Rússlands þar sem nær allt hag-
kerfi þeirra byggist á rússneskri
tækni,“ segir Jeltsín.
Mikil óvissa ríkir enn um af-
stöðu Rússa til stækkunar
NATO. Jeltsín tók fram að hann
væri á móti „skyndilegri og um-
fangsmikilli" stækkun banda-
lagsins en virtist þó ekki útiloka
að einhver önnur leið til að fjölga
aðildarríkjum NATO væri ásætt-
anleg fyrir Rússa.
Vestrænir embættismenn telja
margir að Rússar muni sætta sig
við stækkun ef tryggt verði að
erlendar sveitir og kjarnorkuvopn
verði ekki staðsett í nýju aðildar-
ríkjunum á friðartímum. Að mati
Vesturlanda er það skilyrði óás-
ættanlegt en gæti verið grund-
völlur viðræðna.
Byggt á FinarciaJ Times
Harka færist í verk-
fallið í Færeyjum
Rysking’-
ar við
lögreglu
Þórshöfn. Morgnnblaðið.
VERKFALL opinberra starfs-
manna í Færeyjum harðnar með
hveijum deginum sem líður og til
ryskinga kom á föstudag milli lög-
reglu og verkfallsmanna, sem
reyndu að koma í veg fyrir að feij-
an Smyrili gæti siglt til Aberdeen
í Skotlandi.
Verkfallsmennirnir reyndu að
koma í veg fyrir að hægt yrði að
ferma Smyril. Lögreglumenn
komu á vettvang og eftir nokkur
handalögmál tókst þeim að koma
verkfallsmönnunum af bryggjunni.
Smyrill lagði úr höfn eftir tveggja
tíma seinkun.
Verkfall hjá póstþjónustunni
Verkfallsmennirnir hafa einnig
hindrað feijusiglingar milli flug-
vallarins á Vogey og Straumeyjar.
Þá fóru starfsmenn póstþjón-
ustunnar í verkfall á laugardag,
en þeir eru um 350.
Reuter
Flugslys í
Honduras
BJÖRGUNARMENN kanna litla
herflugvél sem hrapaði á flug-
braut alþjóðaflugvallarins Tonc-
ontin í Honduras á föstudag.
Fjórir menn biðu bana í slysinu,
þeirra á meðal frændi Carlos
Roberto Reina forseta. Bilun í
hreyfli olli slysinu.
-----» ♦ »-----
Svíþjóð
Rússi tekinn
fyrir njósnir
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
SÆNSKA stjórnin hefur vísað
rússneskum sendiráðsstarfsmanni
úr landi, eftir að öryggislögreglan
stóð hann að verki. Njósnir hans
beindust að hemum og hergagna-
iðnaði. Þó dregið hafi úr njósnum
fyrst eftir að Sovétríkin leystust
upp eru teikn á lofti um að undanf-
arið ár hafi Rússar aukið njósnir
víða um heim.
Rússinn starfaði í tengslum við
sendiráðið, en naut ekki friðhelgi,
svo hægt var að vísa honum úr
landi um leið og hann hafði verið
staðinn að njósnum. Sænsk yfir-
völd hafa verið spör á upplýsingar,
en allt bendir til að njósnir manns-
ins hafí beinst að sænska hernum
og hergagnaiðnaði. Upp komst um
hann eftir að hann hafði reynt að
fá Svía til að afhenda leynilegar
upplýsingar.