Morgunblaðið - 15.05.1996, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
MIÐVIKUDAGUR 15. MAÍ1996 25
Afnemum línutvöföldun
og setjum línuveiðum
sömu leikreglur og öðrum
Sjávarútvegsráð-
herra hefur lagt til að
svokölluð línutvöföld-
un verði afnumin í
núverandi fiskveiði-
stjórnarkerfi og að
línubátum verði út-
hlutað kvóta sam-
kvæmt veiðireynslu
undanfarinna ára.
A sínum tíma var
línutvöföldun tekin
upp vegna þess að
menn vildu draga úr
netaveiðum yfir hörð-
ustu vetrarmánuði, en
jafnframt var tilgang-
urinn að styðja við
útgerðir og byggðarlög á þeim
stöðum úti um land sem fóru illa
út úr kvótaskiptingunni, þegar
aflamarkskerfið var tekið upp árið
1984. Þegar kvóta var úthlutað í
upphafi var aðeins miðað við afla-
magn á ákveðnu viðmiðunartíma-
bili en ekki tekið tillit til verðmæt-
is hans. Línubátar voru með lítið
aflamagn og þrátt fyrir að þeir
hefðu skapað mikil verðmæti úr
þessum litla afla varð aflahlutdeild
þeirra lítil.
Fjölgun sjómanna á
línuveiðum
Við upphaf kvótakerfisins voru
allir línubátar gerðir út sem land-
róðrabátar. Hinn hefðbundni línu-
bátur var með 6 sjómenn og 5
beitningamenn í landi. Var bátur-
inn yfirleitt gerður út á línu yfir
vetrarmánuðina en fór á aðrar
veiðar hinn hlutann úr árinu. Með
betri tækni og þróun nýrra tækja
hafa töluverðar framfarir orðið.
Þannig hefur svo kölluð beitning-
arvél leyst hina hefðbundna beitn-
ingamenn af hólmi að mestu leyti.
Nú er svo komið að stór floti báta
sem er með beitningarvél um borð
og gerir út á línuveiðar allt árið.
Á þessum bátum eru
að meðaltali 15 sjó-
menn við störf allt árið.
Þannig hefur orðið
mikil fjölgun sjómanna,
sem starfa allt árið við
línuveiðar, frá því sem
áður var.
Sóknarmark á
línutvöföldun
Með hinum miklu
þorskskerðingum sem
orðið hafa á síðustu
árum hefur aflasam-
setning línubáta
breyst verlega. í dag
sækja þessir bátar
mikið í aðrar tegundir en þorsk,
t.d. keilu, löngu, steinbít, ýsu,
karfa, og grálúðu. En aðalvanda-
mál línubátanna er að þorskur er
alltaf meðafli við þessar veiðar.
Þess vegna er það mikilvægt að
að skipuleggja veiðarnar til. að
geta látið þorskkvótann duga allt
árið og gera þannig ráð fyrir hon-
um sem meðafla.
Með breytingum sem Alþingi
gerði á línutvöföldun fyrir tveimur
árum, þar sem þak var sett á afl-
ann samkvæmt því kerfi en fjöldi
bátanna ekki takmarkaður^ var
búið svokallað sóknarmark. Á tvö-
földunartímabilinu, sem stendur
yfir fá 1. nóvember til 1. mars,
veiðir hver bátur eins og hann
getur þangað til potturinn er búinn
og lýkur þá veiðunum. í vetur
veiddist í fyrsta sinn sá afli sem
heimilt var að taka, eða 17 þúsund
tonn af óslægðu, og lauk veiðum
um miðjan febrúar.
Sóknarmarkskerfið vinnur
gegn atvinnuöryggi
í dag vill mikill meirihluti þeirra
sem stunda línuútgerð og vinnslu
henni tengda að hin svokallaða
línutvöföldun verði tekin af og
aflareynsla bátanna á síðustu
árum verði látin gilda um skipt-
ingu á þessum óskiptu veiðiheim-
ildum, eins og reyndar hefðin í
núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi
segir til um.
Veiðin var góð síðastliðinn vetur
og þess vegna íhuga margir sem
ekki hafa stundað þessar veiðar
að fjárfesta í beitningarvél og taka
þátt í kapphlaupinu þrátt fyrir að
heildaraflinn verði sá sami. Það
hefði þau áhrif að mikil fjárfesting
myndi ekki nýtast þar sem minna
yrði til skiptanna fyrir hvern og
einn.
Sóknarmarkskerfið á línutvö-
Skapi stjórnvöld sann-
gjarnar leikreglur,
segir Guðmundur
Kristjánsson, er
framtíðin björt í
línuútgerð og vinnslu
sem henni tengist.
földunartímanum hefur kallað
mikinn vanda yfir línubátana sem
stunda línuveiðar allt árið. Það
skýrist af því að í hinu mikla kapp-
hlaupi á tvöföldunartímabilinu
klára þeir allan sinn þorskkvóta á
þremur og hálfum mánuði, en eru
síðan í vandræðum með þorsk það
sem eftir er ársins. Þetta er ein
af ástæðum fyrir háu verði á
þorskkvóta, þar sem línubátar
verða að leigja kvótann til að eiga
fyrir meðafla það sem eftir er físk-
veiðiársins eða leggja bátunum að
öðrum kosti. Þetta kapphlaup hef-
ur einnig skapað mikið óöryggi
fyrir þá fiskvinnslu sem byggir
Guðmundur
Kristjánsson
sína starfsemi á línuafla. Mikil
vinna er í fiskvinnslunni á þessu
tímabili en af því loknu tekur sama
vandræðaástandið við og fólki er
sagt upp. Með sama hætti má
nefna að þar sem landbeiting er
skapast mikill vinna á þessu tíma-
bili en þegar tvöföldunin er búin
er ekkert starf að fá. Margir hafa
bent á að þegar línutvöföldun hefst
þá skapist mikil vinna og það sé
hið besta mál. En þessir sömu
aðilar tala lítið um það ástand sem
skapast þegar tvöföldun er búin
og fólk missir vinnuna. Áður fyrr
var yfirleitt auðvelt að fá vinnu en
í dag er annað ástand. Nú leggur
fólk mikið upp úr atvinnuöryggi
og að hafa vinnu allt árið. Núver-
andi skipulag á línutvöföldun vinn-
ur á móti því að skapa atvinnuör-
yggi allt árið.
Jafnframt dregur þetta úr veið-
um línubáta á ýmsum öðrum teg-
undum þar sem þorskur er með-
afli, þar sem þorskkvótinn er allur
nýttur á línutvöfölduninni en ekki
allt árið samhliða veiðum á öðrum
tegundum.
Lægra skilaverð
Sá mikli afli sem kemur á land
á línutvöföldunartímabilinu leiðir
til verðfalls á fiskmörkuðum. Er-
lendir fiskkaupendur á saltfiski og
ferskum flökum fylgjast grannt
með verði á innlendum fiskmörk-
uðum. Þegar verð lækkar á fisk-
markaði hérlendis þá eru þeir fijót-
ir að biðja um verðlækkanir á af-
urðum og þannig verður skilaverð
á afurðum sem selt er erlendis
lægra en ella hefði orðið.
Færa má rök fyrir því að hagur
fiskvinnslu sem byggir sína af-
komu á útflutningi á ferskum fiski
yrði betri við afnám línutvöföldun-
ar þar sem framboð af ferskum
línufiski verður jafnara yfir allt
árið. í dag eru t.d. fersk flök flutt
út til Bandaríkjanna allt árið en
áður var aðeins flutt út yfir vetrar-
mánuðina. Þessi hluti fiskvinnsl-
unnar hefur beðið um ferskan iínu-
fisk allt árið en ekki fengið hann
nema yfir vetrarmánuðina.
Oft liggur við slysum
Sóknarmarkið í línutvöfölduninni
hefur leitt til mikils kostnaðarauka
fyrir línuútgerð. í dag er aðalbeit-
an innfluttur smokkfiskur sem
kostar allt að 110 krónum kílóið.
Smokkfískurinn er veiðnari á þorsk
en önnur beita. Ef ekki væri kapp-
hlaupið myndu útgerðir nota ís-
lenska síld í meira mæli, en hún
er fryst innanlands og kostar kílóið
35 krónur. Einnig eru róðrarvenjur
að breytast og nú er varla tími til
að taka jólafrí þar sem kappið í
mönnum er orðið svo mikið.
Skipstjórnarmenn línubáta hafa
miklar áhyggjur af því að sjósókn
á línutvöföldunartímabilinu, sem
er yfir háveturinn, sé orðin of
hörð og oft hafi legið við stórslysi
þegar bátar halda áfram að draga
línuna í slæmum veðrum þótt
skynsamlegra væri að halda í land.
Björt framtíð í línuveiðum
Núverandi og fyrrverandi
sjávarútvegsráðherrar hafa mar-
goft sagt að taka verði línutvöföld-
un af. Áreiðanleiki í fiskveiði-
stjórnun byggist á vissu um lang-
varandi ástand. í dag ríkir veruleg
óvissa um línutvöföldun þar sem
hún er á skjön við aflamarkskerfið
sem fest hefur verið í sessi. Slík
óvissa leiðir til minni verðmæta-
sköpunar í greininni þar sem
skammtímasjónarmið gilda í stað
ráðstafana til lengri tíma. Stjórn-
völd verða að taka af skarið og
afnema línutvöföldun og skapa
línuútgerð sömu leikreglur og öðr-
um útgerðum í landinu.
Þegar línutvöföldun var tekin
upp var það skynsamleg ráðstöfun
á þeim tíma en í dag eru aðstæður
breyttar og það hlýtur að vera
styrkur hvers kerfis að geta breytt
til á hveijum tíma, séu til þess
gild rök. Stjórnvöld verða að horfa
til framtíðar þegar leikreglur eru
settar, en ekki að einblína á fortíð-
ina.
Skapi stjórnvöld sanngjarnar
leikreglur er framtíðin björt í
línuútgerð og vinnslu sem henni
tengist. Línan er vistvænt veiðar-
færi. Línubátar koma með há-
gæða- fisk að landi hvort sem
honum er landað ferskum eða
hann heilfrystum úti á sjó og full-
unninn í tæknivæddri fískvinnslu-
stöð í landi. Einnig er djúpslóðin
hringinn í kringum landið spenn-
andi verkefni fyrir línuflotann.
Höfundur er útgerðarmaður og
áhugamaður um línuveiðar.
Heilsuval - Barónsstig 20 ts 562 6275
*
Alfur og
forvarnir
‘Ramaiía
*gOAT.
EKKI FER á milli
mála að við íslendingar
höfum þungar áhyggj-
ur af áfengis- og vímu-
efnaneyslu unglinga
og ungs fólks. Þessi
neysla fer vaxandi,
hún hefst fyrr í lífi
unga fólksins og það
kynnist hættulegri
vímuefnum en áður
hafa þekkst.
Vart þarf að tíunda
hvers vegna við viljum
ekki að unglingar, allt
frá 12 til 13 ára aldri,
séu að nota áfengi eða
önnur vímuefni. Þessi
neysla hefur neikvæð
áhrif á þroska unga fólksins og því
er hættara við slysum, ótímabærum
þungunum og öðrum miður æski-
legum afleiðingum. Það hefur ekki
þroska til að vinna úr áföllum sem
geta hent. Hjá SÁÁ er mikill og
vaxandi þungi á forvarnastarfí, sem
beinist fyrst og fremst að því að
draga úr eftirspurn unglinga eftir
vímuefnum. Reynt er að hafa áhrif
á unglingana sjálfa með ýmsu móti.
Foreldrar, kennarar, starfsfólk heil-
brigðisstétta og aðrir sem koma að
uppvexti unglinganna fá fræðslu
um leiðir til að draga úr eftirspurn-
inni. Hjá SÁÁ er mikil þekking á
öllum hliðum áfengis-
vandans. Starfsfólk
SÁÁ hefur kynnst því
hvernig áfengis- og
vímuefnaneysla ungl-
inga getur þróast í
sjúklegt ástand á mjög
skömmum tíma.
Með forvörnum
reynum við að gera
unglingunum skiljan-
legt hvers vegna þeir
ættu að láta vímuefnin
eiga sig. Við veitum
þeim fræðslu um skað-
semi vímuefnanna og
hvernig þeir geta
styrkt sig til að stand-
ast hópþrýsting til
neyslu áfengis og annarra vímu-
efna. Þannig teljum við líkurnar
aukast á því að unglingarnir taki
skynsamlega ákvörðun í þessum
efnum.
Um næstu helgi er hin árlega
álfasala SÁÁ. Tekjurnar af henni
eru undirstaða forvarnastarfsins.
Það er von mín að sem flestir kaupi
Álfinn til að leggia lið í baráttunni
við að beina unga fólkinu frá vímu-
efnunum.
Einar Gylfi Jónsson er
dagskrárstjóri forvarnadeildar
SAÁ.
Einar Gylfi
Jónsson
Biddu um Banana Boat
sólbrúnkufestandi
Atter Snn el þú vil! fesla sólbrúnkuna til mánaða umleið og þú
nsrir húðina með Aloe Vera, E-vítam.. kollageni og lanólíni.
o Sérhannaðar Banana Boat bamasólvarnir #15, #29, #30
og 501. Krem, úði, þykkur salvi og stifti.
o Banana Boat naeringarkrem Brún-án sólar m/sólvöm #8.
o Hraðgræðandi Banana Boat varasalvi steyptur úr Abe Vera
m/sólv. #21, E-vitamín m/sólvörn #30; kirstubetjum, vatns-
melónum, blönduðum ávöxtum m/sólv. #15. Bragðgóðir.
o Hvers vegna aó borga 1200 kr. fyrir kvartiitra af Aloe geli
þegar þú getur tengið sama magn af 99,7% hreinu Banana
Boat Aloe Vera geli á 700 kr ? Eða tvöfalt meira magn af
Banana Boat Aloe Vera geli ð 1000 kr. Án spírulinu, til-
búinna lyktarefna eða annarra ertandi ofnæmisvalda.
Biddu um Banana Boat i sólbaðsstofum, apótekum, snyrtiv.
verslunum og öllum heilsubúðum utan Reykjavikur. Banana
Boat E-gel fæst líka hjá Samtökum psoriasis- og exem-
sjúklinga.
BIODROGA
Litrænar
jurtasnyrlivönir
EnginaukailtneU
BIODROGA
Scetir sófar
d óviðjafnanlegu verði
HÚSGA GNALA GERINN
Smiðjuvegi 9 (gul gata) - Kópavogi - simi 564 1475 Opið mán.-fös. 13-18, lau. 11-14.