Morgunblaðið - 26.11.1997, Blaðsíða 6

6 B MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER1997
ÓLAFUR K. MAGNÚSSON
Ólafur K. Magnússon, Óli Ká eða
Óli ljós, eins og við félagar hans
kölluðum hann oft í daglegu tali,
var einstakur Ijósmyndari og á því
leikur ekki nokkur vafi, að með
snilld sinni í ljósmyndun braut
hann blað í íslenzkri blaða-
mennsku. Hann hóf nám í ljós-
myndun í New York á stríðsárun-
um og síðan kvikmyndun hjá Para-
mount Pictures í Hollywood.
Einnig lærði hann að fljúga og var
flug og þróun íslenzkra flugmála
alla tíð eitt helzta áhugamál hans,
svo og siglingar. Stríðsárin voru
honum mikill reynslutími og hafði
hann alla tíð mikinn áhuga á sögu
þessa tímabils, svo og áhrifum
Þjóðverja fyrir stríð á þróun ís-
lenzkra flugmála. Ófáar fréttir,
greinar og myndir í Morgunblað-
inu má rekja til viðamikillar þekk-
ingar hans á styrjaldarsögunnni.
Ólafur K. Magnússon hóf störf
sem ljósmyndari á Morgunblaðinu
eftir að hann koma heim frá
Bandaríkjunum 1947 og þar vann
hann um nær hálfrar aldar skeið,
eða þar til 1. janúar 1997. Óhætt er
að segja, að fáir menn hafí sett jafn
mikinn svip á blaðið og hann gerði,
einkum fyrri hluta starfsferils síns,
þegar hann var eini ljósmyndari
þess. Hann hafði sérlega næmt
auga fyrir hlutverki ljósmyndar-
innar, hvort sem um var að ræða
fréttamyndir, náttúnilífsmyndir
eða svipmyndir af fólki. Reykjavík-
urmyndir hans eru merk heimild
um þróun borgarinnar á tímum
mikilla umbyltinga og enginn ljós-
myndari annar á jafnmikið safn
mynda úr bæjarlífinu. Vert er að
hafa í huga, að ljósmyndatækni var
tiltölulega frumstæð á fyrri hluta
starfsferilsins og í ljósi þess náði
Óli Ká ótrúlegum árangri í sínu
fagi. Þegar hann tók myndir sínar
gerði hann það kyrrlátlega og
blaðamennirnir, sem með honum
voru, héldu stundum að hann hefði
engar myndir tekið. Gott dæmi um
fágætt næmi hans á fréttagildi
„augnablikins" má ráða af því, að
hann var eini ljósmyndarinn, sem
festi á filmu þá sögulegu stund er
Helge Larsen, menntamálaráð-
hen-a Dana, afhenti Gylfa Þ. Gísla-
syni Flateyjarbók á handritahátíð-
inni í Háskólabíói 21. apríl 1971,
„Vær saa god, Flatöbogen.“
Þannig var það iðulega. Með sínum
kyrrláta hætti tókst honum það,
sem öðrum tókst ekki, eða hafði
einfaldlega betra auga fyrir við-
fangsefninu en aðrir. Engin gufa
var hann samt, heldur þvert á móti
gat hann oft verið ærslafullur og
bráðskemmtilegur var hann á slík-
um stundum.
Við Óli Ká störfuðum saman á
ritstjórn Morgunblaðsins um ára-
tuga skeið og samvinna okkar var
náin, ekki sízt á fréttastjóraárum
mínum, og í starfi okkar fyrir Haf-
stein Guðmundsson við útgáfu ár-
bóka Þjóðsögu. Ótaldar eru og
myndimar, sem ég fékk hjá honum
fyrir Associated Press fréttastof-
una og ýmis erlend blöð og tímarit.
Óli Ká er einn eftirminnilegasti
starfsfélagi sem ég hef átt um dag-
ana. Það er því með söknuði og
þökkum, sem ég kveð minn gamla
vin. Eg sendi eiginkonu hans, Evu,
börnum og öðrum ástvinum inni-
legustu samúðarkveðjur við fráfall
hans.
Björn Jóhannsson.
Hinsta siglingin hans Ólafs K.
Magnússonar er hafin. Þessi góði
frændi er horfinn af sjónarsviðinu
og skilur eftir sig mikið tóm, þó
hann hafi að jafnaði látið lítið fyrir
sér fara. Hann var yngstur fimm
bræðra, sonur móðursystur minn-
ar, Kristínar Hafliðadóttur og
Magnúsar Jóhannssonar, skip-
stjóra. Ólafur var aðeins tveggja
ára er feðir hans fórst með togar-
anum Jóni forseta árið 1928.
Nokkrum árum síðar, eða 1935,
flutti ekkjan unga með fimm syni
sína í hús foreldra minna við Sól-
vallagötuna. Móðuramma okkar
hafði einnig flutt til okkar
nokkrum árum áður. Það kom í
hlut hennar að fylgjast með
drengjunum á daginn því móður-
systir mín fór að vinna úti. Minn-
ingamar eru ljúfar frá þessum ár-
um á Sólvallagötunni, þar sem
kærleikur og umhyggja einkenndi
líf okkar allra.
Þegar við vorum börn og ung-
lingar í Vesturbænum og virtum
fyrir okkur Breta og Bandaríkja-
menn á strætum borgarinnar varð
Ólafur bergnuminn af heimsstyrj-
öldinni síðari og gangi hennar. Það
var ekki aðeins, að hann þekkti all-
ar stríðsvélar á lofti, láði og legi,
heldur vissi hann öll nöfn stjóm-
málamanna, herráðsmanna og or-
ustusvæða. Þá var honum kunnugt
um leyniþjónustur aðildarríkja
styrjaldarinnar og bætti við þekk-
ingu sína varðandi þessi ár á með-
an hann lifði. Ólafur var tápmikill
ungur maður og vildi út eins og
förfeður okkar. Bræðurnir, Jó-
hann, Gunnar og Sverrir, fóra á
sjóinn sem hafnsögumaður, skip-
stjóri og bátsmaður, Hafliði og
Ólafur tóku aðra stefnu, en á þeim
áram var svifflugið aðaláhugamál
þeirra beggja. Undir stríðslok fóra
þeir til náms í Bandaríkjunum.
Ólafur var eitt ár við nám í ljós-
myndun í New York og héit síðan
til Hollywood þar sem hann lærði
kvikmyndaiðn. Það vora fróðleg og
skemmtileg bréf sem við fengum
frá honum á þessum árum. Við
heimkomuna réðst hann til Morg-
unblaðsins, þar sem hann varð að-
alljósmyndari í nærfellt hálfe öld.
Hans sagnfræði var skráð með
hjálp myndavélarinnar og vonandi
verður það myndasafn einn dag
gert aðgengilegt fyrir þá sem vilja
kynnast myndasögu þjóðarinnar
seinni helming aldarinnar, sem
brátt kveður.
Meistari Kjarval hafði miklar
mætur á myndsmíð Ólafs K., enda
skiptust þeir á myndverkum sínum
með gagnkvæmri virðingu. Sú ein-
kunn stendur einna hæst eftir
þennan listfenga vin okkar auk
þeirrar virðingar, sem samstarfs-
mennirnir á Morgunblaðinu hafa
ávallt sýnt honum. Það var mikil
gæfa fyrir hann frænda minn að
eignast Evu Kristinsdóttur íyrir
eiginkonu. Hún hefur örvað og
stutt hann í erilsömu starfi og fætt
honum fimm mannvænleg börn.
Óskadraumur sjómannssonarins
í mörg ár var að eignast bát. Þegar
bömin vora vaxin úr grasi tóku
þau hjónin sig upp og fóra nokkrar
ferðir til Bandaríkjanna, þar sem
Ólafur leitaði að draumabátnum.
Þá hafði hann ekki komið til
Bandaríkjanna síðan á námsáran-
um og við, sem nutum þess að vera
með þeim, sáum að þar fór aftur
heimsmaðurinn sem komið hafði
heim með hatt á höfði 1947 og ekið
um í sportbfl. Mikil var gleðin eftir
leitina á Long Island, þegar bátur-
inn fannst í Houston. Þar sigldu
þau hjónin um Mexíkóflóann. Aður
en farið var tekið upp fékk Ólafur
að láni gamlan dráttarbíl og skellti
sér inn í vörabílalest, sem hann
fékk að fljóta með upp til Norður-
ríkjanna, þar sem Eimskip tók við
bátnum. Báturinn hafði stutta við-
dvöl hér og komst í lygnari sjó síð-
ustu árin. Ólafur fór síðast í sumar
til Danmerkur og nostraði við
þessa eign sína.
Það er svo ótal margt, sem hægt
væri að segja um þennan góða
dreng, en minningin um hann er
hjartfólgin og mun geymast meðan
dagar endast. Yndislegri vinkonu,
Evu, börnum hennar og fjölskyld-
um þeirra sendir fjölskylda mín
djúpar samúðarkveðjur. Ölafur K.
Magnússon hefur ýtt úr vör.
Vilborg G. Kristjánsdóttir.
JHffgUllMllfrÍfr MIÐVIKUDAGUR26. NÓVEMBER 1997 B 7
ÓLAFUR K. MAGNÚSSON
EYJARSKEGGJAR FAGNA FLUGI
Ólafur K. Magnússon var alla tíð mikill flugáhugamaður. Þegar Flugfé-
lag íslands flaug fyrsta sinni á DC-3 til Grímseyjar, líklegast 1954, var
Ólafur auðvitað með og hér stilla eyjaskeggjar sér upp við flugvélina
með áhöfn hennar. Flugmaðurinn lengst til vinstri er Jóhannes Snorra-
son, en sá lengst til hægri er Þorsteinn Jónsson.
VIÐ TJÖRNINA
Drengir á hornsílaveiðum í Tjörninni í Reykjavík. Myndin er tekin 1970.
MEÐ ÞUNGA LINSU AÐ VOPNI
f konunglegri heimsókn Filipusar hei-toga af Edinborg til íslands 1964
óskaði hann eftir að renna fyrir lax í Norðurá í Borgarfirði og jafnframt
að fá að vera í friði fyrir blaðamönnum við ána. Blaðamannahópnum var
þvf haldið í veiðihúsinu. Ólafur K. Magnússon hafði fengið lánaða
gríðarlanga og þunga aðdráttarlinsu. Nú skreið hann með blaðamanni
Mbl. í blautu grasi og hríslum á valinn stað uppi í hlíðinni, lyfti með
styrkri hendi myndavélinni með þungu linsunni og náði óhreyfðum
einstökum myndum sem fengur þótti að.
ÁRÁSIN Á ALÞINGISHÚSIÐ
Alþingi samþykkti inngöngu íslands í Atlantshafsbandalagið á fundi hinn
30. marz 1949. Kommúnistar mótmæltu og múgur réðst á Alþingishúsið
og nokkrir lögreglumenn særðust. Ólafur tók þessa mynd, sem sýnir
ineðal annars táragasaðgerðir lögreglunnar á Austurvelli framan við
þinghúsið.