Morgunblaðið - 27.11.1998, Blaðsíða 38

Morgunblaðið - 27.11.1998, Blaðsíða 38
38 FÖSTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1998 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1998 39 STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík. FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson. RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. SIÐFERÐILEGUR SIGUR URSKURÐUR áfrýjunardómstóls lávarðadeildarinnar brezku um, að Augusto Pinochet, sem var einræðis- herra í Chile á árunum 1973-1990, njóti ekki friðhelgi í Bretlandi er siðferðilegur sigur fyrir alla þá, sem vilja að harðstjórar sæti ábyrgð fyrir mannréttindabrot á valda- tímum sínum. Er vonast til, að niðurstaða æðsta dómstóls Bretlands fæli valdamenn frá mannréttindabrotum og geri þeim ljóst, að þeir eigi yfir höfði sér saksókn hvar sem er í lýðfrjálsum löndum. I því ljósi eru fréttirnar frá London sannarlega góð tíðindi. Enn er hins vegar allsendis óvíst, að Augusto Pinochet þurfi að svara til saka fyrir dómstólum fyrir þau mannrétt- indabrot, sem framin voru í Chile eftir valdatöku hersins undir forustu hans. Talið er, að um þrjú þúsund manns hafi dáið með voveiflegum hætti eða horfið sporlaust í stjórnar- tíð hersins. Aðstandendur fórnarlambanna og mannrétt- indasinnar um víða veröld vonast því til, að Pinochet fái makleg málagjöld. Næsta skref er í höndum innanríkisráðherrans brezka, Jacks Straws, en hann þarf að ákveða í samræmi við lög, hvort framsal Pinochets til Spánar sé heimilt eða ekki. Slíka stjórnvaldsákvörðun er hægt að kæra til dómstóla og getur málið á ný hafnað fyrir æðsta dómstóli landsins. Fallist hann á framsalsbeiðni Spánverja fer það aftur í hendur innanríkisráðherrans, sem tekur lokaákvörðunina. Framundan er því langur ferill í réttarsölum og ríkis- stjórn Chile mun ekki sitja auðum höndum heldur beita öll- um tiltækum ráðum til að fá Pinochet heim aftur. Einræð- isherrann fyrrverandi er orðinn 83 ára og hefur verið til lækninga í Bretlandi. Hvort hann lifir að sjá mál sitt til lykta leitt er því allsendis óvíst. En það hefur orðið til að undirstrika persónulega ábyrgð valdamanna á illvirkjum, sem framin eru í stjórnartíð þeirra. Vonandi mun mál Pin- ochets flýta því, að þjóðir heims fullgildi samþykkt Rómar- ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um alþjóðlegan sakamála- dómstól, sem mun dæma í málum einstaklinga, sem ásak- aðir eru um glæpi gegn mannkyni, þ.m.t. fjöldamorð og stríðsglæpi. ísland hefur undirritað samninginn með fyrir- vara um samþykkt Alþingis, en hann tekur gildi þegar 60 þjóðir hafa fullgilt hann. LISTAHÁSKÓLINN LISTAHÁSKÓLI hefur lengi verið í draumum manna hér á landi sem láta sér annt um vöxt og viðgang ís- lensks listalífs. Og nú er draumurinn um það bil að rætast þótt enn sé margt ógert og óklárt. Hjálmar H. Ragnars- son, tónskáld, hefur verið ráðinn rektor Listaháskólans. Mikilvægt er að tekist hafi að fá listamann til að gegna þessu starfi, þó ekki sé nema vegna þess að líklegra er að hann hafí skilning á þörfum nemendanna. Enn fremur er ljóst að marka þarf skólanum listræna stefnu og kemur það í hlut rektors að leiða þá vinnu. Á fundi sem Félag um Listaháskóla Islands efndi til á mánudagskvöld veltu menn fyrir sér tilgangi og hlutverki skólans. Óhætt er að taka undir það sem Páll Skúlason, rektor Háskóla íslands, sagði að Listaháskólinn þyrfti að sameina það að vera „miðstöð fræðilegrar kennslu, miðstöð listrænnar þjálfunar og aðsetur þar sem átt getur sér stað skapandi list í samstarfí nemenda og kennara". Vandinn er að sameina þetta þannig að einn þátturinn verði ekki ráð- andi á kostnað annars. Hvernig tekst til með þetta veltur á þeirri undirbúnings- og stefnumótunarvinnu sem nú fer í hönd hjá rektori og samstarfsfólki hans. I þeirri vinnu verður einnig að taka á þeirri spurningu hvort skólinn eigi að leggja áherslu á það sem Gunnar J. Árnason, listheim- spekingur, kallaði á fundinum hefð, starfsþjálfun eða til- raunir. Hér á landi hefur verið nokkur togstreita á milli hefðar og nýsköpunar í listum á undanförnum árum og á hún eflaust eftir að hafa einhver áhrif á þá stefnumótun sem fram mun fara innan Listaháskólans. Vissulega er hugsanlegt að reyna að sameina þessa þrjá þætti sem Gunnar nefndi. Til þess að það mótunarstarf sem nú fer í hönd takist vel er ljóst að stoðirnar undir skólann þurfa að vera styrkar. Skólinn þarf að hafa styrkan fjárhagslegan grundvöll, menningarlegt sjálfstæði og síðast en ekki síst húsnæði. Þannig verður til „einn skóli á sama grunni undir sama þaki“ eins og Hjálmar orðaði það á fundinum, skóli sem er „miðstöð framsækinnar listsköpunar og suðupottur nýrra hugmynda“. Umsögn Samkeppnisstofnunar til heilbrigðis- og trygginganefndar Alþingis Veiting einkaréttar á gerð og rekstri gagna- grunns brýtur gegn EES Samkeppnisstofnun telur að einkaréttarhafí miðlægs gagnagrunns muni öðlast markaðsráðandi stöðu á verulegum hluta Evrópska efnahagssvæðisins. Vísað er til dómaframkvæmdar EB dómstólsins sem telur að skilgreina megi hluta eins ríkis innan EES sem veru- legan hluta hins sameiginlega markaðar. Stefnt að því að klúbburinn Geysir hefji starf í byrjun næsta árs Geðfatlaðir eygja von um atvinnu á ný Morgunblaðið/Kristinn ANNA Valdemarsdóttir, Ólafur Jakobsson og Ólína Guðmundsdóttir hafa meðal annarra staðið að undirbúningi klúbbsins Geysis sem hefur það m.a. að markmiði að styðja geðfatlaða út í atvinnulífið. Allir þeir sem eiga eða hafa átt við geðsjúkdóm að stríða eru velkomnir í klúbbinn og félagsaðild er ekki háð neinum tímatakmörkunum. SAMKEPPNISSTOFNUN segir í umsögn sinni til heil- brigðis- og trygginganefnd- ar Alþingis að veiting einka- réttar til gerðar og starfrækslu mið- lægs gagnagrunns á heilbrigðissviði muni fara gegn 1. mgr. 59. gr. EES- samningsins. Olíklegt sé að undan- þága 2. mgr. 59. gr. samningsins eigi við. Þar sem umsögn Samkeppnis- stofnunar miðast einkum við 59. gr. EES-samningsins er rétt að vitna í það ákvæði í heild en það hljóðar svo: „1. Eigi í hlut opinber fyrirtæki, og fyrirtæki sem aðildarríki EB eða EFTA-ríki veita sérstök réttindi eða einkarétt, skulu samningsaðilar tryggja að hvorki séu gerðar né við- haldið nokkrum þeim ráðstöfunum sem fara í bága við reglur samnings þessa, einkum reglur sem kveðið er á um í 4. gr. og 53.-63. gr. 2. Reglur samnings þessa, einkum reglumar um samkeppni, gilda um fyrirtæki sem falið er að veita þjón- ustu er hefur almenna efnahagslega þýðingu eða eru í eðli sínu fjáröflun- areinkasölur, að því marki sem beit- ing þeiira kemur ekki í veg fyrir að þau geti að lögum eða í raun leyst af hendi þau sérstöku verkefni sem þeim era falin. Þróun viðskipta má ekki raska í þeim mæli að það stríði gegn hagsmunum samningsaðilanna. 3. Framkvæmdastjórn EB og eft- irlitsstofnun EFTA skulu hvor innan síns valdsviðs tryggja að ákvæðum þessarar greinar sé beitt og gera, eftir því sem þörf krefur, viðeigandi ráðstafanir gagnvart þeim ríkjum sem era á svæðum hvorrar um sig.“ Akvæði þetta á sér samsvöran í 90. gr. Rómarsáttmálans, stofnskrár Evrópusambandsins. Segir í umsögn Samkeppnisstofnunar að frá miðjum áttunda áratugnum hafí orðið breyt- ingai- á viðhorfi framkvæmdastjóm- ar ESB og EB-dómstólsins gagnvart vemduðum fyrirtækjum og veitingu einkaréttar. I tilteknum tilfellum teljist aðildarríkjunum óheimilt að veita fyrirtækjum einkarétt. Það komi helst til álita þegar veiting einkaréttar skapi viðkomandi fyrir- tæki markaðsráðandi stöðu í skiln- ingi 54. gr. EES (86. gr. Rs.) og lík- legt sé að hún verði misnotuð. Sam- keppnisstofnun leitast við að af- marka hvaða markaður það sé sem eigi þarna í hlut og lýsir honum því næst sem gerð miðlægs gagna- grunns á heilbrigðissviði á íslandi og sölu áskrifta og/eða ráðgjafarþjón- ustu til fyrirtækja og stofnana sem starfi í heilbrigðisiðnaðinum eða í heilbrigðisþjónustu. Af framvarpinu megi ráða að einum aðila verði veitt- ur einkaréttur til 12 ára og sérstak- lega sé tryggt að aðgangur tiltek- inna vísindamanna að upplýsingum úr grunninum raski ekki viðskipta- hagsmunum einkaréttarhafa. Með vísan til þessa og dómaframkvæmd- ar dómstóls EB telji Samkeppnis- TÖLVUNEFND segir í um- sögn um gagnagrunns- framvarpið til heilbrigðis- og trygginganefndar Al- þingis að upplýsingar í granninum verði persónugreinanlegar að henn- ar mati. Framvarpið miði við að upp- lýsingar um einstaka menn verði dulkóðaðar fyrir flutning í gagna- granninn. Sé gert ráð fyrir því að upplýsingar í grunninum verði upp- færðar reglulega þegar nýjar upp- lýsingar bætist við. Til þess sé nauð- synlegt að greina megi hvar eldri upplýsingar um sama mann sé að finna. Því sé ekki hægt að segja að upplýsingamar verði aftengdar per- sónum heldur aðeins dulkóðaðar. Þá fái viðkomandi einstaklingur nýtt og tilbúið skráningar- eða persónuauð- kenni, en til sé gi-einingarlykill sem geri það kleift að persónugreina upplýsingarnar. Aldrei fullkomið öryggi Tölvunefnd segir að það sé ekki sjálfgefið að af því leiði að persónu- vemd verði ekki tryggð. Verði við mat á því atriði að taka tillit til allra þeirra ráðstafana í heild sem fram- varpið mæli fyrir um til að tryggja stofnun ljóst að verði framvarpið að lögum muni einkaréttarhafinn öðlast markaðsráðandi stöðu í skilningi 54. gr. EES-samningsins á veralegum hluta EES-svæðisins, en dómstóll- inn hefur talið að jafnvel hluti eins ríkis geti talist verulegur hluti hins sameiginlega markaðar. Líkur á misnotkun Líklegt er að mati Samkeppnis- stofnunar að markaðsráðandi staða einkaréttarhafa verði misnotuð. Ræðst það af þeirri einokun upplýs- inga sem framvarpið geri ráð fyrir en í 9. gr. frumvarpsins sé girt fyrir að vísindamenn geti fengið aðgang að upplýsingum úr grunninum ef rannsóknir þeirra geta skert við- skiptahagsmuni einkaréttarhafa. Mögulegum keppinautum sé þannig haldið frá markaðnum. Þá telur Samkeppnisstofnun að þessi aðstaða muni hafa áhrif á viðskipti milli að- ildarríkja EES-samningsins, enda persónuverndina. Með góðu dulkóð- unarkerfi og öðram öryggisráðstöf- unum sé hægt að tryggja töluvert öryggi. Dulkóðunarkerfi geti þó aldrei tryggt fullkomið öryggi. í íyrsta lagi hafi reynslan sýnt að fá dulkóðunarkerfi séu svo fullkomin að þau megi ekki brjóta upp ef tij þess sé vilji, fjármunir og tími. I öðra lagi verði að hafa í huga að ekk- ert kerfi sé fullkomnara en þeir ein- staklingar sem við það starfa. Því verðmætari sem slíkur gagnagrann- ur sé þeim mun meiri verði ásóknin í hann eftir löglegum og ólöglegum leiðum. í þriðja lagi sé staðreynd að í fámennu samfélagi sé hver einstak- lingur gegnsæm en í stærri samfé- lögum. Lífsmynstur sumra einstak- linga sé með þeim hætti að þrátt fyr- komi fram í upplýsingum frá ís- lenskri erfðagreiningu að selja eigi áskriftir að granninum til erlendra fyrirtækja. Undanþáguna verður að skýra þröngt Að sögn Samkeppnisstofnunar verður að skýra undanþáguna í 2. mgr. 59. gr. EES þröngt. Sam- kvæmt dómaframkvæmd og fræði- kenningum þurfi nokkur skilyrði að vera uppfyllt; fyrirtæki sé falið að veita tiltekna þjónustu, sem hafi al- menna efnahagslega þýðingu og að einkarétturinn sé nauðsynlegur því aðrar reglur EES, sérsaklega sam- keppnisreglur, komi í veg fyrir að fyrirtækið geti leyst hin sérstöku verkefni af hendi. Telur Samkeppn- isstofnun að þessi skilyrði séu ekki uppfyllt. Þannig sé ekki um beina þjónustu við neytendur að ræða en hugleiðingar um undanþágur snúi yfirleitt að almenningsþjónustufyrir- ir dulkóðun upplýsinga geti verið næsta auðvelt að sjá hver eigi í hlut. Tilgreina þarf tilganginn skýrar Þá telur tölvunefnd nauðsynlegt að tilgreina í lagatextanum hvaða upplýsingar megi ekki flytja í gagnagrunninn og taka af öll tví- mæli um það hvaða upplýsingar megi vinna með og í hvaða tilgangi. Samkvæmt b-lið 6. gr. tilskipunar Evrópusambandsins um vernd per- sónuupplýsinga sé rafræn vinnsla persónuupplýsinga óheimil nema hún eigi sér skýrt afmarkaðan til- gang. Slíkum áskilnaði sé ætlað að koma í veg fyrir svo víðtæka skil- greiningu tilgangs að undir hann megi fella næstum hvað sem er, tækjum eins og af sviði fjarskipta, vatns- og rafmagnsveitna, sam- göngumála o.s.frv. Við þær aðstæð- ur að gagnagrannurinn væri ein- göngu til nota fyrir heilbrigðisyfir- völd mætti hugsanlega líta svo á að starfsemin hefði almenna efnahags- lega þýðingu. En þar sem starfsemi rekstrarleyfishafa samkvæmt fram- varpinu verði nokkuð frábragðin þessu leiki veralegur vafi á hvort þetta skilyrði teldist uppfyllt. Nauðsyn ekki fyrir hendi Hvað snertir nauðsyn einkaréttar bendir Samkeppnisstofnun á að vafasamt sé að rök um mikinn stofn- kostnað séu haldbær, slík rök mætti þá oft nota í því skyni að komast hjá eftirliti á grundveili EES. Ef fallist yrði á rök af þessum toga gæti hár stofnkostnaður og óvissa um arð- semi fyrirtækis ávallt heimilað veit- ingu einkaréttar til starfsemi, t.d. á enda fái slíkt ekki samrýmst sjónar- miðum um persónuvernd. Sjúkra- skýi'slur hafi oft að geyma upplýs- ingar um önnur viðkvæm einkalífs- atriði en heilsufar manna, t.d. félags- leg vandamál, fjölskylduerjur o.fl. Þá þurfi að eyða allri óvissu um hvort samtengja megi heilsufars- upplýsingar við annars kor.ar upp- lýsingar, s.s. um félagsleg vandamál manna, skólagöngu þeirra, starfsfer- il, brotaferil o.s.frv. Loks sé mikil- vægt að fram komi í framvarpinu með hvaða hætti upplýsingar megi tengja við ættartré en ljóst sé að ef rekja megi upplýsingar til eins ein- staklings sé fundinn lykill að því að persónugreina upplýsingar um aðra einstaklinga sem honum tengist, þ.e. einstaklinga í sama ættartré. sviði stóriðju. Einnig yrði að athuga hvort ekki væra aðrar leiðir færar í því skyni að vernda hagsmuni einka- réttarhafans eins og með ákvæðum í lögum eða samningum sem kvæðu á um eðlilega hlutdeild annars aðila, sem ráðast myndi í gerð sams konar gagnagrunns, í kostnaði við upp- byggingu sjúkraskrárkerfis og söfn- un upplýsinga. Þá dragi einnig úr nauðsyn einka- réttar að tilskipun um vernd gagna- granna, sem tekin hafi verið inn í EES-samninginn, færi eiganda eða rekstrarleyfishafa gagnagrunnsins víðtæka vernd gegn óheimilli nýt- ingu annarra aðila á upplýsingum eða efni úr granninum. Varðandi þau rök að hagnýtingar- möguleikar séu óvissir hafi Islensk erfðagreining sjálf bent á að miðlæg- ur gagnagrannur yrði einstakt tæki- færi til rannsókna á sviði heilbrigðis- mála. Ráð sé fyrir því gert að heil- brigðisyfirvöld og fyrirtæki um allan heim myndu hafa áhuga á viðskipt- um með upplýsingar úr granninum. Það sé því vafasamt að hagnýtingar- möguleikarnir séu óljósir. Farið á mis við viðskiptatækifæri „Hvað varðar þau rök fyrir einka- rétti að markaðssetning gagna- grannsins yrði eríiðari ef hans nyti ekki við verður að benda á að slík fullyrðing orkar tvímælis. Ef einka- réttur verður veittur er vissulega um ákjósanlega stöðu til markaðs- setningar að ræða fyrir einkaréttar- hafann. Það atriði eitt og sér getur ekki réttlætt undanþágur frá sam- keppnisreglum. Hér verður einnig að hafa í huga að oft leiðir af slíkum einkarétti að farið er á mis við við- skiptatækifæri sem einkaréttarhafi hefur annað hvort ekki áhuga á að nýta eða hann kemur ekki auga á. Þegar vara er markaðssett af fleiri aðilum í beinni eða óbeinni sam- keppni innbyrðis má leiða líkum að því að fleiri markaðir vinnist en ella og fleiri viðskiptatækifæri nýtist með tilheyrandi ávinningi fyrir hag- kerfið í heild,“ segir í umsögninni. Loks bendir Samkeppnisstofnun á að undanþága á grundvelli 2. mgr. 59. gr. EES yrði aldrei heimil á þeirri forsendu að samkeppni myndi leiða til undirboða á milli keppinauta og þess að eitt aðildarríki EES dragi til sín minna fjármagn frá öðram ríkjum en það gæti ef viðkomandi vara væri veitt af aðila sem hefði til þess einkarétt. Tilgangur EES- samningsins væri að örva og auð- velda viðskipti á milli aðildarríkja. Hætt væri við þvi að önnur aðildar- ríki EES myndu grípa til viðeigandi ráðstafana, á grandvelli EES-samn- ingsins, ef fyrir lægi að íslenska rík- ið hefði með sérstökum aðgerðum af sinni hálfu gert einu fyrirtæki kleift að selja erlendum aðilum þjónustu á sem hæstu verði. Þá telur tölvunefnd nauðsynlegt að aflað verði upplýsts og yfirlýsts samþykkis hins skráða fyrir því að upplýsingar um hann fari í gagna- granninn. Sé slíkt eðlilegt í fyrsta lagi með hliðsjón af eðli upplýsing- anna, þ.e. þær séu um þau einkalífs- atriði manna sem séu þeim hvað við- kvæmust. I öðra lagi sé stefnt að notkun upplýsinganna í öðrum til- gangi en þeim sem var upphaflega við söfnun þeirra. I þriðja lagi sé erfitt fyrir hvern og einn að henda reiður á því hvar og hvenær á lífs- leiðinni hann hefur vitjað heilbrigð- isstofnunar eða sjálfstætt starfandi heilbrigðisstarfsmanns. í fjórða lagi sé þetta engan veginn óframkvæm- anlegt. I fimmta lagi sé þetta í sam- ræmi við 10. gr. laga nr. 94/1997 um réttindi sjúklinga, sem mælir fyrir um formlegt samþykki fyrirfram við þátttöku í vísindarannsóknum. I sjötta lagi er vitnað í h-lið 2. gr. fyrr- nefndrar tilskipunar Evrópusam- bandsins um upplýst og yfirlýst samþykki skráðs aðila við vinnslu persónuupplýsinga sem varða hann sjálfan. Fjöldi geðfatlaðra bindur miklar vonir við fyrirhugaða starf- semi klúbbsins Geysis hér á landi sem m.a. er ætlað að styðja geð- fatlaða út í atvinnulíf- ið. Arna Schram ræddi við þrjá fulltrúa klúbbsins sem staðið hafa að undirbúningi starfseminnar í nær tvö ár og m.a. sótt al- þjóðlegt þjálfunar- námskeið fyrir klúbba sem þennan. HÉR á landi hefur geðsjúk- ur maður nánast verið af- skrifaður sem þátttakandi í atvinnulífinu eftir að hafa lagst einu sinni inn á geðdeild," segir Ólafur Jakobsson, félagi í áhugamannahópi um stofnun klúbbsins Geysis. Klúbburinn er að alþjóðlegri og viðurkenndri fyrir- mynd og hefur það m.a. að markmiði að hjálpa geðfotluðu fólki að fóta sig á hinum almenna vinnumarkaði eftir að hafa dvalið inni á stofnunum í lengri eða skemmri tíma vegna veik- inda sinna. Anna Valdemarsdóttir iðjuþjálfi og Ólína Guðmundsdóttir, væntanlegur starfsmaður klúbbsins, taka undir orð Ólafs og bæta því við að þær hafi rætt við fjölda geðfatl- aðra sem binda miklar vonir við fyr- irhugaða starfsemi klúbbsins. Með honum eygi þeir von um að verða virkir í atvinnulífinu að nýju eftir kannski langa dvöl á stofnun fyrir geðfatlaða. „Það er að minnsta kosti þessi von sem heldur mér gang- andi,“ staðfestir Ólafur og bætir því við að félagsleg einangran sé ein al- varlegasta afleiðing geðfötlunar. Fyrirmynd klúbbsins er sótt til al- þjóðlegu samtakanna ICCD (Intemational Center for Clubhouse Development) en þau byggjast á svokallaðri Fountain House-hug- myndafræði. Sú hugmyndafræði kemur upphaflega frá Bandaríkjun- um og hefur verið reynd víða um heim með góðum árangri. Anna Valdemarsdóttir og starfsfélagi hennar, Anna Guðrún Árnadóttir, kynntust umræddri hugmyndafræði í námsferð sem þær fóra í til hinna Norðurlandanna fyrir bráðum þrem- ur áram og í kjölfarið var áhugahópi um stofnun slíks klúbbs komið á fót eða í janúar árið 1997. Undirbúning- urinn hefur því staðið yfir í nær tvö ár og er stefnt að því að starfseminni verði komið í hús í miðbæ Reykja- víkur í byrjun næsta árs. Viðræður í þeim tilgangi era hafnar við sveitar- stjórnarmenn á höfuðborgarsvæðinu en ennfremur hefur verið rætt við þá ásamt fulltrúa heilbrigðis- og trygg- ingaráðuneytis um mögulega fjár- mögnun starfseminnar. Aðspurð segir Anna að gróflega megi áætla að árlegur kostnaður við rekstur klúbbsins fyrir um 40-60 félaga jafn- gildi árlegum kostnaði við eitt rúm á móttökudeild. Þjálfun nauðsynleg Um 340 klúbbar í 22 löndum víða um heim era starfræktir í nafni Fountain House og sjá áðurnefnd al- þjóðasamtök um að klúbbarnir haldi ákveðnum viðmiðunarreglum um starfsemi og skipulag í heiðri. Auk þess reka samtökin þjálfunarstöðvar fyrir starfsmenn og félaga klúbba og tóku fimm fulltrúar klúbbsins Geysis þátt i þriggja vikna þjálfunarnám- skeiði samtakanna í London í síðasta mánuði. Auk Önnu, Ólafar og Ólínu var þar Aðalbjörg Edda Guðmunds- dóttir félagi í klúbbnum og síðustu vikuna kom Guðrún Hannesdóttir sem fulltrúi stjómar styrktarfélags klúbbsins Geysis, en aðrir í þeirri stjóm era ellefu virtir for- ystumenn í þjóðfélaginu. Þjálfun fimmmenning- anna fór fram í klúbbhúsi í London sem ber heitið Mosaic en auk þjálfunarstöðvar er þar rekinn venjulegur klúbbur að fyrirmynd Fountain House-hugmyndafræðinn- ar. Ólafur segist líta svo á að þjálfun sem þessi sé nauðsynlegur áfangi á þeirri leið að opna klúbbhús hér á landi. Á námskeiðinu hafi til að mynda verið farið vel yfir hug- myndafræðina og þær starfsreglur sem gilda eiga í húsinu, samband starfsmanns og félaga, hvernig taka eigi sameiginlegar ákvarðanir og fleira í þeim dúr. „Síðan unnum við í húsinu eins og hver annar starfs- maður,“ segir Ólafur. Öll málefni sem vörðuðu húsið vora dregin upp á yfirborðið og þau rædd af félögum og starfsmönnum þar til komist var að sameiginlegri niðurstöðu. Ólína tekur fram að sér hafi komið á óvart hve allir félagar Mosaic- klúbbsins hafi tekið mikinn þátt í starísemi hússins og hve samstarf þeirra og starfsmanna hafi gengið vel. „Þetta fannst mér gaman að sjá,“ segir hún og þau rifja upp til gamans hvemig félagarnir skiptu með sér verkum eftir hæfileikum og getu. Einn sá til að mynda alfarið um að smvrja sam- lokur á ákveðnum dögum, en annar sá um að elda fisk og franskar á mið- vikudögum. Annað gerðu þeir ekki en það sem þeir og aðrir gerðu var gert af mikilli samviskusemi. Allir voru þannig mikilvægir í starfsemi klúbbsins og engum var mismunað á grandvelli sjúkdómsgreiningar eða virkni. Vonandi að klúbburinn fái að spreyta sig hér á landi Ólafur getur þess að honum hafi fundist mjög áhugavert að hitta fé- laga Mosaic-klúbbsins sem fengið hefðu vinnu hjá opinberri trygginga- stofnun í London. Hann útskýrir að meginviðfangsefni klúbba sem þessa sé tvíþætt. Annars vegar að annast ráðningu til reynslu (RTR) úti á hin- um almenna vinnumarkaði þar sem atvinnuveitendum er tryggð hund- rað prósent mæting en hins vegar að sjá um þau störf sem inna þarf af hendi í sjálfu klúbbhúsinu. Fjórtán félagar í Mosaic-klúbbn- um skiptu á milli sín níu heilsdags- störfum hjá fyrrnefndri tiyggingastofnun og segir Ólafur að sér hafi komið á óvart hve það fyrirkomu- lag hafi gengið vel. „Þrír félagar skiptu til dæmis á milli sín einu starfi en samt rann þetta allt saman ljúflega og félagarnir unnu bara sína vinnu við hliðina á næsta manni,“ segir hann en þeir áttu m.a. að sjá um að endurraða í spjaldskrá, setja í um- slög og senda bréf til heilsugæslu- lækna. Ólafur tekur fram í þessu sambandi að honum þyki afar já- kvætt að vinnuveitendur skuli vita um geðfötlun félaganna vegna þess að eitt af því sem freisti geðfatlaðra þegar þeir sæki um vinnu sé að leyna sjúkdómi sínum. Slík leynd gangi hins vegar ekki til lengdar. Það hafi hann sjálfur reynt. Anna tekur í sama streng og bætir við að hún hafi í samtölum sínum við félag- ana ekki komist hjá því að taka eftir þeirri „ofboðslegu gleði“ sem hjá þeim ríkti. Gleði yfir því að hafa loks von um að geta öðlast sjálfstraust og styrk og orðið virkir þátttakend- ur í þjóðfélaginu. „Mörg þeirra vora hins vegar búin að afskrifa þann möguleika vegna veikinda sinna,“ segir Anna. Að síðustu segja þremenningarnir að þeiraa von sé sú að atvinnurek- endur hér á landi taki starfsemi klúbbsins Geysis fagnandi og gefi honum tækifæri til að sanna tilverurétt sinn. Þau virðast reyndar sann- færð um mikilvægi hans og varla hægt annað en að dást að krafti þeirra og vilja til þess að koma starfseminni af stað í byrjun næsta árs. Þau segja mikilvægt að allir eigi sína mögu- leika þrátt fyrir fötlun sína og telja að í flestum búi óskin um að geta gert eitthvert gagn. Þá megi með at- vinnuþátttöku geðfatlaðra minnka fordóma gagnvart geðsjúkdómum. Sjúkdómum sem fara ekki í mann- greinarálit. Sjúkdómum sem eru svo mörgum huldir. Umsögn tölvunefndar um gagnagrunnsfrumvarpið Afla þarf upplýsts og yfírlýsts samþykkis Afla verði upplýsts samþykkis Geðsjúkir afskrifaðir eftir vist á geðdeild Gleði yfir end- urheimtum styrk og sjálfstrausti
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.