Morgunblaðið - 24.01.1999, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 24. JANÚAR 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðju hátíðartónleikar Kammersveitar Reykjavíkur á afmælisári
Þrjú ný íslensk
verk frumflutt
ÞRIÐJU hátíðartónleikar Kammer-
sveitar Reykjavíkur á afmælisári
verða heigaðir íslenskri tónlist og
haldnir í tengslum við hátíð Tón-
skáldafélags Islands, Myrka músík-
daga. Tónleikarnir fara fram í Saln-
um í Kópavogi í kvöld, sunnudags-
kvöld, og hefjast kl. 20:30. Frumflutt
verða þrjú ný íslensk verk, eftir þá
Þorkel Sigurbjörnsson, John
Speight og Atla Heimi Sveinsson,
auk þess sem leikið verður stutt
verk eftir Jón Leifs, sem ekki hefur
heyrst í áratugi. Stjórnandi
Kammersveitarinnar á tónleikunum
er Guðmundur Óli Gunnarsson.
Um þessai- mundir eru liðin 25 ár
frá stofnun Kammersveitar Reykja-
víkur. ,Allt frá því að við byrjuðum
árið 1974 höfum við haft íslensk verk
á efnisskránni og mjög mörg verk
verið samin fyrir Kammersveitina.
Þess vegna finnst okkur það sérstakt
gleðiefni að geta frumflutt þrjú ís-
lensk verk á þessum tónleikum,"
segir Rut Ingólfsdóttir, konsert-
meistari Kammersveitai'innai-.
Ástfangið selló og
háðskar flautur
Tónleikarnir hefjast á verki Jóns
Leifs, Scherzo concreto op. 58 frá
árinu 1964. „Það er örstutt, tekur
ekki nema fjórar og hálfa mínútu í
flutningi," segir Rut, sem kveðst
ekki vita hvenær eða hvar það hafi
verið flutt en upptaka af því sé til
hjá Ríkisútvarpinu. „Jón hefur sjáif-
ur skrifað að hann hafi samið þetta
eftir að hann hlustaði á fyrirlestur
hjá Gunther Schuller, sem var am-
erískur píanóleikari og stjómandi og
góður vinur Leifs Þórarinssonar.
Eitthvað í þessum fyrirlestri varð til
þess að hann ákvað að semja þetta
verk sem er, eins og hann kallar það
sjálfur, pantómímískur leikur," seg-
ir hún. Þar koma hljóðfærin fram í
hinum ýmsu hlutverkum, flauturnar
eru háðfuglinn, sellóið hinn ást-
fangni og í hlutverki meyjarinnar
eru óbó og klarinett. „Því miður
kemur ekki fram hjá Jóni hvað það
var í fyrirlestrinum sem varð til
þess að hann skrifaði verkið en lík-
lega hefur hann verið að gera grín
að einhverju sem Gunther Schuller
sagði,“ segir Rut.
Leikur um og kringum tóna
Verk Þorkels Sigurbjörnssonar,
Umleikur, er samið sérstaklega fyr-
ir Rut og Kammersveit Reykjavíkur
í tilefni af 25 ára afmæli sveitarinn-
ai'. „Rut Ingólfsdóttir hringdi í mig í
haust og minnti mig á 25 ára afmæli
Kammersveitar Reykjavíkur og allt
okkar góða samstarf frá fyrstu tíð -
og hermdi upp á mig gamalt loforð
um konsert eða bara „concertino“.
Það vildi svo vel til, að ég átti sam-
talið, hið fyrra, á blaði uppi í hillu við
símann. „Bamm, sí bamm“ (áttund-
ir), og svo „skvaldur", þ.e.a.s 1/16
partar, „kliður". Þetta er leikur um
og kringum tóna, sem mér þykir
vænt um. Þannig varð „Umleikur“
til, leikur um tóna, sem hoppa upp,
og tóna, sem eru í skrefum og þar af
leiðandi lagrænir,“ skrifar tónskáld-
ið um verkið í tónleikaskrá.
Þjóðlegt og dramatískt
Djákninn á Myrká er nýtt verk
fyrir rödd og kammerhóp eftir John
Speight, samið á síðastliðnu ári.
John dvaldi í Bandaríkjunum við
tónsmíðar fyrir um tveimur árum
og komst þá m.a. í samband við
kammerhóp í Santa Fe í New Mex-
ico sem spilar eingöngu tuttugustu
aldar tónlist. „Eg var beðinn um að
senda þeim sýnishorn af því sem ég
væri að gera og fékk strax svar um
að þau vildu endilega fá verk frá
mér. Stjórnandi hópsins bað mig
um að skrifa eitthvað þjóðlegt og
sagði að það mætti líka gjarnan
vera dálítið dramatískt. Þess vegna
datt mér strax í hug að taka fyrir
einhverja þjóðsögu - og djákninn er
alltaf svolítið spennandi,“ segir tón-
skáldið. Sjálfur verður John
Speight sögumaður á tónleikunum,
syngur og les textann við undirleik
hljóðfæranna. Hér er um frumflutn-
ing á verkinu að ræða en það verður
flutt á tónleikum í Santa Fe árið
2000.
Tónleikunum lýkur á frumflutn-
ingi verks eftir Átla Heimi Sveins-
son, sem hann hefur gefið nafnið
Erjur og er konsert fyrir selló,
strengjasveit og píanó, saminn sér-
staklega fyrir Erling Blöndal
Bengtsson, sem leikur þar einleik.
„Kaflarnir heita Erjur, Órar og
Ryskingar, þetta er kannski svolítið
aggressívur konsert,“ segir Atli
Heimir. „Ég samdi á sínum tíma
lýrískan konsert fyrir fiðlu og
strengjasveit. Núna skrifa ég fyrir
selló og strengjasveit og hef svolítið
pepp í því.“
Erling Blöndal Bengtsson leikur einleik með Kammersveit Reykjavíkur
Nauðaði
í Atla
Heimi
„VERKIÐ er eftir minn góða vin Atla Heimi
Sveinsson. Hann hefur skrifað fyrir mig áður,
einleiksverk sem heitir Úr þagnarheimi. Það er
stórkostlegt stykki sem ég hef spilað viða um
heim. Þess vegna fór ég að nauða í honum um að
skrifa fyrir mig sellókonsert og í hvert skipti sem
við rákumst hvor á annan spurði ég hvað konsert-
inum liði. Og nú er hann sem sagt orðinn að veru-
leika," segir Erling Blöndal Bengtsson um Erjur
Atla Heimis, konsert fyi'ir selló, strengjasveit og
píanó, sem verður frumfluttur á tónleikum
Kammersveitar Reykjavíkur í Salnum í kvöld.
Það eru mörg nútímatónskáld sem skrifa
gjai-nan konserta fyrir einleikshljóðfæri og mjög
stóra sinfóníuhljómsveit. Það er auðvitað gott en
getur þó takmarkað mjög möguleikana á upp-
færslu, því það er jú gífurlegt fyrirtæki. Svo ég
sagði við Atla Heimi: „Hvers vegna skrifar þú
ekki frekar konsert fyrir selló og kammersveit?"
Hann tók mig á orðinu og skrifaði konsertinn fyr-
ir sti-engjasveit og píanó ásamt sellóinu, og þess
vegna er það tilvalið fyrir hljómsveit á borð við
Kammersveit Reykjavíkur," segir Erling. Hann
segir Erjur afar spennandi og ögrandi verk.
„Annars er ég alltaf svolítið hræddur við að út-
skýra tónlist," segir hann svo og vill helst ekki
tala meira um það.
„Mér þykir mjög gaman að fá skrifað nýtt
verk fyrir sellóið og lít raunar á það sem mikil-
væga skyldu tónlistarmanna að biðja tónskáld
um að skrifa fyrir sig og sín hljóðfæri," segir
hann og bætir við að Erjur séu fjórtándi konsert-
Morgunblaðið/Golli
ERLING Blöndal Benglsson á æfingu með Kammersveit Reykjavíkur.
inn eftir norrænt tónskáld sem hann frumflytur.
Erling og eiginkona hans, Merete, hafa verið
búsett vestanhafs sl. níu ár, þar sem hann er pró-
fessor við Tónlistarháskólann í Ann Arbor í
Miehigan. Auk þess að sinna kennslu og leika á
tónleikum víða um heim hefur hann á undanförn-
um árum varið drjúgum tíma í upptökur á geisla-
plötum. „Á síðustu árum hef ég til dæmis spilað
alla hina klassísku sellókonserta, eftir Haydn,
Dvorák, Schumann, Saint-Saéns og fleiri, með al-
veg framúrskarandi góðri pólskri hljómsveit,
Arthur Rubinstein fílharmóníunni í Lodz. Þá hef
ég einnig tekið upp nokkur nútímaverk, svo sem
Sellókonsert Jóns Nordals," segir hann. „Næsta
sumar stendur svo til að taka upp báðar sónötur
Francks fyrir selló og píanó. Þar mun ég spila
með frábærum rússneskum píanóleikara sem
heitir Nina Kavtaradze og er reyndar tengdadótt-
ir mín,“ bætir hann við brosandi.
Honum líkar vel starfið í tónlistarháskólanum.
„Eitt af skilyrðunum fyi'ir því að vera prófessor
við skólann er að vera spilandi tónlistarmaður,
þeir vilja hafa menn sem eru virkir en sitja ekki
bara og rykfalla. Og það er líka örugglega
skemmtilegra fyrir nemendurna,“ segir hann.
Þau hjónin staldra ekki lengi við á íslandi að
þessu sinni. „Við förum til baka á þriðjudag, því á
föstudaginn spila ég kammerkonsert í Ann Árbor
með hinum þekkta kínverska píanóleikara Fu
Ts’ong," segir hann. Tilefni tónleikanna mun vera
kínverska nýárið sem nú er að hefjast, ár kanín-
unnar.
Erling kveðst að lokum vilja lýsa yfir ánægju
sinni yfir þeirri ákvörðun borgar og ríkis að loks
skuli ráðist í byggingu tónlistarhúss í Reykjavík.
„Það gleður mig mjög að heyra og ég vil nota
tækifærið og óska Reykvíkingum til hamingju,"
segir hann.
Pólskar systur í
Leikhúskjallaranum
PÓLSKU systumar Mariola og Elz-
bieta Kowalczyk syngja létt klassísk
lög við píanóundirleik landa síns,
Jerzy Tosik-Warszawiak, í Lista-
klúbbi Leikhúskjallarans á morgun,
mánudag, kl. 20.30.
Flutt verða verk eftir tónskáld frá
ýmsum löndum, m.a. frá Islandi.
Systurnar Kowalczyk fæddust í
Nowy Targ í Póllandi. Elzbieta hóf
nám í sellóleik tíu ára gömul og pí-
anónám tólf ára. Eftir burtfararpróf
frá tónlistarskóla Krakáborgar hóf
Elzbieta söngnám við tónlistarskóla í
Nowy Targ og lauk þaðan prófi 1992.
Hún hefur verið undirleikari systra
sinnar, Ewu og Mariolu, á tónleikum
þeirra, innan og utan Póllands, ásamt
því að hafa starfað í Sinfóníuhljóm-
sveit og kór pólska Ríkisútvarps- og
sjónvarpsins. Frá 1994 hefur hún
kennt við Tónlistarskólann á Hólma-
vík.
Mariola lauk söngnámi frá tónlist-
arháskólanum í Ki-aká árið 1980. Síð-
an hefur hún verið virt söngkona í
heimalandi sínu og komið fram á tón-
leikum víða um heim; m.a. í Banda-
ríkjunum, Kanada, Belgíu, Grikk-
landi, Tyrklandi, Ítalíu, Austurríki,
Þýskalandi, Frakklandi, Finnlandi og
hér á íslandi. Einnig hefur hún tekið
þátt í fjölmörgum tónlistarhátíðum í
Póllandi og hvarvetna hlotið mikið lof
fyi-h' söng sinn.
Um árabil starfaði Mai’iola við óp-
eruna í Kraká og óperuna í Bytom og
söng með „Capella Kracoviensis" og
„Capella Bydgostiensis“. Síðan hún
fluttist hingað til lands árið 1994 hef-
ur hún verið skólastjóri Tónlistar-
skólans á Hólmavík, stjórnað
kirkjukór Hólmavíkur og sungið ein-
söng með nokkrum íslenskum kór-
um.
Undirleikarinn, Jerzy Tosik-War-
szawiak, hefur starfað sem píanó-
kennari og undirleikari við Tónlistai'-
skóla Borgarfjarðar síðan 1992. Hann
lauk prófi frá tónlistarakademíunni í
Kraká árið 1977 og strax að loknu
námi hóf Jerzy störf við sömu tónlist-
arakademíu og starfaði þar til ársins
1992. Hann er meðlimur í Berlínar-
tríóinu, og hefur unnið til verðlauna
og hlotið styrki fyrir píanóleik sinn,
m.a. í keppni í Bratislava og í Chopin-
píanókeppninni i Varsjá.
Leikur
kattarins
að músinni
iiíiimiai;
BÆKUR
Spennusaga
KÖTTUR OG MÚS„CAT&
MOUSE“
eftir James Patterson. Warner Books
1998. 451 síða.
BANDARÍSKI spennusagnahöf-
undurinn James Patterson hefur að
undanfórnu sent frá sér sakamála-
sögur um lögreglumanninn Alex
Cross og leit hans að fjöldamorðingj-
um. Þekktasta sagan hans um Cross,
„Kiss the Girls“ eða Kyssum stelp-
urnar, var kvikmynduð með góðum
árangri og fór Morgan Freeman
með hlutverk lögi'eglumannsins.
Sagan gerði höfundinn þekktan utan
Bandaríkjanna og hafa bækur hans
síðan notið talsverðra vinsælda.
Patterson reynir að skrifa nokkuð í
anda Thomas Harris (Lömbin
þagna) þótt ekki nái hann neitt við-
líka árangri; hann leitast við að gera
fjöldamorðingjana að einhverjum
sérstökum gáfumönnum sem hafa
lögregluna að leiksoppi og þeir eru
skrímsli í mannsmynd.
Þannig er því farið í nýjustu sögu
Pattersons, Ketti og mús eða „Cat &
Mouse“, sem Warner Books hefur
útgefið í vasabroti. Líkt og í „Kiss
the Girls“, sem er mun betri saga,
fjallar Patterson um tvo fjöldamorð-
ingja í einu; annar er í Bandaríkjun-
um en hinn, sem er öllu voðalegri, er
í Evrópu. Þeii' virðast starfa saman
eða hafa í það minnsta einhver
tengsl hvor við annan og Alex Cross
sjálfur er skotmark þeirra. Hver er
að elta hvern? er spurningin sem
Patterson setur fram. Hver er kött-
urinn og hver er músin?
Annar fjöldamorðinginn er gamall
kunningi Alex Cross. Hann heitii'
Gary Soneji og hefur mikinn og
ódrepandi áhuga á lestum og er það
skýringin á því hvers vegna hann
ræðst á ferðalanga á lestarstöðvum
og skýtur þá og stingur. Cross þekk-
ir vel til hans og morðinginn hefur í
hótunum við hann og fjölskyldu
hans. Hinn fjöldamorðinginn fer um
stórborgir Evrópu og rænir fólki og
sker það upp eins og þjálfaður
skurðlæknir. Enginn veit hver sá
maður er en hann kallar sig „Mr.
Smith“ og er í sérstöku sambandi við
alríkislögreglumann að nafni Thom-
as Pierce, sem er á höttunum eftir
honum. Sagan tekur á sig mjög
óvæntan krók þegar Cross stendur
frammi fyrir Soneji þessum um mið-
bik bókarinnar og má segja að þá
taki að halla undan fæti fyrir Cross,
Patterson og sögunni allri reyndar.
Patterson er ekki sérstaklega fær
rithöfundur þótt hann hafi auga fyrir
spennu og vissri gerð af óhugnaði.
Hann hefur að vísu skapað ágæta
persónu sem er Alex Cross. Mannúð
hans og skynsemi virkar sem nauð-
synlegt mótvægi við hryllinginn.
Hann er fjölskyldufaðir sem ekkert
aumt má sjá en er orðinn talsvert
móður eftir áralanga eltingarleiki við
viðurstyggilega morðingja. Flest
annað í sögunni er fremur klisju-
kennt fjöldamorðingjablaður þegar
höfundurinn reynii' að setja sig í
spor morðingjanna og hugsa eins og
þeir.
Patterson leggur mikið upp úr
hraða frásagnarinnar en honum
tekst ekki að búa til neina verulega
spennu. Kaflai'nh' eru stuttir og
byggja mest á samtölum og hann er
sífellt að skipta um sjónarhorn frá
Alex til Soneji og svo „Mr. Smith“ en
þessir þrír skiptast á um að segja
söguna. Hin mikla uppgötvun undir
lokin, þegar ljóst er hver er
fjöldamorðinginn, virkar lítt sann-
færandi og raunar fáránlega á les-
andann.
Köttur og mús er ekki ein af betri
bókum James Pattersons. Það eru í
henni sæmilegir kaflar en heildar-
myndin er ekkert til þess að hrópa
húrra yfir.
Arnaldur Indriðason