Morgunblaðið - 07.03.1999, Qupperneq 28
28 SUNNUDAGUR 7. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
1=
Krabba-
meinsfélag
Reykjavíkur
í hálfa öld
A morgun, 8. mars, er hálf öld liðin frá því
fyrsta krabbameinsfélagið, Krabbameins-
---------------------7----
félag Reykjavíkur, var stofnað á Islandi.
Þekking fólks á krabbameinum hefur
aukist til muna frá stofnun félagsins en
markmiðin eru þau sömu og sett voru
fyrir fimmtíu árum. María Hrönn
Gunnarsdóttir þáði heimboð í Skógarhlíð
8 í Reykjavík og frétti m.a. að á þessum
tímamótum er starfsfólki félagsins ofar-
lega í huga að breyta neikvæðum viðhorf-
um þjóðarinnar til krabbameins.
MEGINTILGANGUR Krabba-
meinsfélags Reykjavíkur hefur
alltaf verið að styðja baráttuna
gegn krabbameini með því að fræða
almenning um krabbamein og
krabbameinsvamir, stuðla að auk-
inni menntun heilbrigðisstétta og
styðja við bakið á fólki sem greinist
með krabbamein auk þess sem það
stuðlar að krabbameinsrannsóknum
á íslandi. Sífellt eru reyndar nýjar
leiðir til að ná fram þessum mark-
miðum og nú á afmælisárinu verður
sannarlega líflegt í kringum félagið.
Á sjálfan afmælisdaginn kemm- út
32 síðna rit um sögu félagsins og á
næstunni verður gefinn út bækling-
urinn „Mamma, pabbi, hvað er að“
en í honum verður fjallað um þau
áhrif sem böm verða fyrir þegar
foreldrar þeirra veikjast alvarlega.
í framhaldi af útgáfu bæklingsins
verður haldin sérstök námstefna
fyrir foreldra og fólk sem starfar
Morgunblaðið/Kristinn
STARFSMENN og for-
maður afmælisbams-
ins. Lengst til vinstri
em Þóra Magnea og
Ingileif, fræðslufull-
trúar félagsins. Þá
koma Guðlaug, fram-
kvæmdastjóri, og Sig-
ríður Lister, formaður.
Lengst til hægri er Ás-
björg Ivarsdóttir,
starfsmaður félagsins í
yfir þrjá áratugi.
með börnum og ungmennum. Þá
ætlar félagið að færa grunnskólum
á landinu margmiðlunardisk að gjöf.
Diskurinn nefnist Cut it out og er á
ensku. Hann fjallar um tóbak og
áhrif þess og getur því nýst til
tungumálakennslu enda er það tak-
mark félagsins að tóbaksvörnum sé
sem víðast fléttað inn í líf og náms-
efni grunnskólabarna.
Tóbaksvarnir fyrirferðarmiklar
Krabbameinsfélag Reykjavíkur
hefur frá árinu 1963 séð um
stærstan hluta fræðslu- og útgáfu-
starfseminnar fyrir hönd Krabba-
meinsfélags Islands. Fræðslan og
útgáfumálin eru, ásamt fjáröflun,
veigamesti þáttur starfseminnar.
Gefnir eru út bæklingar um sér-
tæk krabbamein og er þeim dreift
ókeypis um land allt. Sá þáttur í
fræðslustarfinu sem er þó fyrir-
ferðarmestur tengist tóbaksvörn-
um. Tóbaksnotkun er, eins og
fræðslufulltrúar félagsins, Þóra
Magnea Magnúsdóttir og Ingileif
Ólafsdóttir, segja, veigamesta or-
sök sjúkdóma og ótímabærs
dauða, sem hægt er að koma í veg
fyrir.
„Við gefum út námsefni um tó-
baksvamir fyrh- grunn- og fram-
haldsskóla og kennsluleiðbeiningar
fyrir kennara," segja fræðslufulltrú-
amir. „Við gefum einnig út efni fyrir
félagsmiðstöðvar og bók fyrir starfs-
fólk skóla, sem vilja vinna að forvöm-
um. Við veitum einstaklingsráðgjöf
til þeirra sem vilja hætta að reykja,
til foreldra og til fyrirtækja," segja
þær enn fremur og leggja áherslu á
að áríðandi sé að vel sé að málum
staðið ef gera á vinnustað reyklaus-
an. „Það em ekki allir reykingamenn
tilbúnir að hætta að reykja þótt
vinnustaður þeirra sé gerður reyk-
laus. Reykingamaður, sem starfar á
reyklausum vinnustað og reykir úti
er þátttakandi í þessu ferli. Hann
virðir reglumar og okkur ber að
virða hann fyrir það. Hans framlag
til að gera vinnustað reyklausan er
jafnmikiivægt og hinna sem ekki
reykja,“ segir Ingileif.
Þá hefur Krabbameinsfélagið út-
búið sérstakt fræðsluefni ætlað ljós-
mæðrum og hjúkrunarfræðingum
sem stunda mæðravemd. Þar er
þeim m.a. kennt hvernig best sé að
ræða um tóbaksvarnir við verðandi
foreldra og segja fræðslufulltrúarn-
ir að þessu efni hafi verið afar vel
tekið.
Enginn vill að böm reyki
Haustið 1997 var tekið í notkun
nýtt námsefni í skólum og fékk það
nafnið „Sköpum reyklausa kyn-
slóð“. Kennsla í tóbaksvömum hefst
í 6. bekk grunnskóla. Farið er í
gegn um allt sem snertir tóbak,
sagt frá tóbaksplöntunni og áróðri
tóbaksframleiðenda og fjallað er um
bæði skammtíma- og langtímaáhrif
tóbaks," segja þær og benda á að
unglingar séu mun móttækilegri
fyrir upplýsingum um skammtímaá-
hrif tóbaksins á borð við áhrif þess
á húð og tannhold, þreytu á morgn-
ana, lykt og auraleysi en fyrir lang-
tímaáhrifum á borð við krabbamein
og hjartasjúkdóma. Tóbaksvamar-
nefnd kostar útgáfu nýja námsefn-
isins en milli hennar og Krabba-
meinsfélags Reykjavíkur er gott og
mikið samstarf.
Mikilvægasta vinnan
Morgunblaðið/Árni Sæberg
ÁSTHILDUR Elva hefur verið gjaldkeri í stjórn Krabbameinsfélags
Reykjavíkur frá árinu 1997. Hún er fyrsti kvengjaldkeri félagsins.
ÁSTHILDUR Elva Bernharðs-
dóttir var ekki nema 27 ára gömul
þegar hún greindist með krabba-
mein. Við tók læknismeðferð og
var strax ákveðið að hún færi í
skurðaðgerð og geislameðferð.
Nokkrum mánuðum seinna kom í
ljós að meinið hafði náð að dreifa
sér og tók þá við erfið lyfjameðferð
og önnur geislameðferð. „Mér
fannst ég vera komin í þá mikil-
vægustu vinnu sem ég gæti
nokkum tímann tekið að mér, það
er að ná heilsunni á ný. Að sjálf-
sögðu með mikilli hjálp,“ segir Ást-
hildur.
Nú, rúmum tíu árum síðar,
kennir Ásthildur sér einskis meins.
Hún segist ekki vilja skilgreina sig
sem fyrrverandi krabbameinssjúk-
ling og segir: „Eg var veik en nú er
mér batnað, eins og börnin myndu
segja.“
Ásthildur lauk prófi í viðskipta-
fræði frá Háskóla Islands vorið
1984 og fór þá út á vinnumarkað-
inn. Áður en hún veiktist hafði hún
unnið hjá Verðlagsstofnun,
Menntaskólanum við Hamrahlíð,
Sjónvai-pinu og Stöð 2. Sonur
hennar fæddist árið 1986 og var
hann rétt tveggja ára er hún veikt-
ist. Eftir að hún náði sér á strik
eftir veikindin réð hún sig sem
framkvæmdastjóra hjá Gæða-
stjómunarfélagi Islands og stund-
aði jafnframt tónlistarnám. í fyrra-
haust dreif hún sig síðan í meist-
aranám í stjórnsýslufræðum, sem
þá var í fyrsta skipti boðið upp á
við Háskóla íslands. Um þessar
mundir leysir hún núverandi fram-
kvæmdastjóra Gæðastjórnunarfé-
lagsins af á meðan hann er í leyfi
auk þess sem hún vinnur að því að
ljúka MA-ritgerðinni.
Skilaboð í draumi
Áður en Ásthildur greindist með
krabbameinið var hún bæði þreytt
og slöpp en hún skrifaði það á
alltof erilsamt starf auk þess sem
sonur hennar hafði á sinni stuttu
ævi verið oftsinnis veikur. „Eg var
eins og oft vill brenna við með fólk
á þessum aldri. Það er andvara-
laust um eigin heilsu og upptekið
af því að afkasta óháð því hvort það
eigi til þess orku. Þegar svo vara-
orkan er uppurin er maður að sjálf-
sögðu stöðvaður af. Við vorum að
flytja til útlanda og ég var önnum
kafin við að undirbúa það þegar
hrist var upp í mér í draumi. Eg
fékk þar skýr skilaboð sem urðu til
þess að morguninn eftir pantaði ég
tíma hjá Leitarstöð krabbameins-
félagsins. Vegna veikindanna
þurfti ég skyndilega að stokka upp,
sinna líkamanum og finna hvað
veitti mér styrk og næringu, bæði
líkamlega og andlega."
Ásthildur fann að eitt af því mik-
ilvægasta sem hún gæti leitað
styrks til væri tónlistin. Hún hafði
lært að leika á píanó þegar hún var
barn og unglingur á Isafírði og tók
nú upp þráðinn þar sem frá var
hoifið. „Eg fór í tíma til Þóreyjar
Fríðu Sæmundsdóttur og fékk að
koma heim til hennar þegar heilsan
leyfði. Seinna sótti ég tíma hjá
henni í tónlistarskóla FIH.“ Fyrsta
árið eftir að meðferðinni lauk hóf
hún einnig söngnám, fyrst hjá Guð-
mundu Elíasdóttur og síðan hjá
Signýju Sæmundsdóttur í Nýja
tónlistarskólanum. Þar lauk hún 7.
stigi vorið 1997. „Tónlistin er mér
lífsnauðsyn og hún hefur gefið mér
mikið.“
Ásthildur leitaði bæði á náðir
hefðbundinnar læknisfræði og
óhefðbundinna lækninga. Hún var
með þeim fyrstu sem fékk lúpínu-
seyði hjá Ævari Jóhannessyni og
segir hún að það hafi verið sér
ómetanlegt. „Fyrir utan hvað mér
fannst seyðið gera mér gott þá
fékk ég mikinn styrk frá honum og
Kristbjörgu konu hans. Hann er
mjög fróður og mér fannst gefandi
að hlýða á hann segja frá ýmsum
rannsóknum sem gerðar höfðu ver-
ið á krabbameini og meðhöndlun
þess. Eg fór alltaf betri maður frá
honurn," segir hún.
Þá breytti Ásthildur mataræði
sínu og stundaði hugleiðslu og
slökun oft og reglulega. „Mér
fannst ómetanlegt að eiga kost á að
beita allri minni orku og tíma í að
ná bata.“
Það að horfa á veikindi sín sem
vinnu, segir Ásthildur, að geti
hjálpað sjúklingum við að líta ekki
á sig sem fórnarlamb krabba-
meinsins. Þá trúir hún því að þótt
viljinn einn og sér nægi ekki hjálpi
hann til við að virkja ónæmiskerfið.
Hún segist hafa velt fyrir sér
draumum frá því hún man eftir sér
og að í veikindum sínum hafi hún
skrifað þá niður og notað sem veg-
vísa á leið sinni til heillrar heilsu.
Sigríður í Heilsubælinu
Aðhlynningin á kvennadeildinni,
segir Ásthildur að hafi verið góð.
„Til eru margar rannsóknir sem
benda til þess að ónæmiskerfi fólks
styrkist ef vel er hlúð að andlegri
líðan þess. Ég kynntist vönduðu
hjúkrunarfólki sem veitti mér
styrk og þótt ég umgangist það
ekki lengur á það alltaf stórt pláss í
hjarta mínu,“ segir Ásthildm’. Hún
segist líka vera bjartsýn á að þver-
faglegt stuðningsprógram, sem
Krabbameinsfélag Reykjavíkur er
að beita sér fyrir að verði ýtt úr
vör, eigi eftir að veita sjúklingum
og aðstandendum þeirra ómetan-
lega aðstoð. „Ég efast ekki um að
ég hefði þegið að fara í gegnum
slíkt ferli,“ segir hún.
Þó svo að undirtónninn í sjúkra-
húsdvölinni hafi verið alvarlegur
segir Ásthildur að sorgin hafi síður
en svo alltaf ráðið ríkjum. „Maður
hafði sem betur fer oft ástæðu til
að hlæja, sem jú styrkir ónæmis-
kerfið. Þegar ég var að vinna á
Stöð 2 var verið að framleiða og
sýna gamanþáttaröðina Heilsu-
bælið. Þar lék Edda Björgvinsdótt-
ir af listfengi hana Sigríði, sem
lufsast um ganga bælisins. Var
gripið til tuskudúkku sem stað-
gengils hennar þegar sýna átti
hvernig henni var fleygt um alla
ganga. Mér fannst ég stundum
upplifa mig sem þessa Sigríði og
mér er minnisstætt eitt sinnið er
f