Morgunblaðið - 08.05.1999, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 8. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Ur fórum heimamanna
í Listasafni Arnesinga
VERK að eigin vali er yfirskrift
sýningar sem opnuð verður í Lista-
safni Amesinga í dag, laugardag,
kl. 14. Þetta er þriðja sýningin sem
listasafnið gengst fyrir til kynning-
ar á Suðurlandi og sunnlenskum
listamönnum.
A sýningunni eru myndir eða
gripir í eigu héraðsnefndamanna
og kvenna í Arnessýslu. I texta
sem fylgja með, segir frá tilurð
verksins og af hverju það er eig-
anda sínum kært.
A sýningunni er m.a. mynd eftir
Finn Jónsson, „Blái fuglinn“ eftir
Erró, frá þeim tíma, sem hann kall-
aði sig enn Ferró, mynd eftir Ólaf
Túbals frá Snæfellsnesi, teikning
eftir Kjarval og útskorin hilla eftir
Ríkharð Jónsson. í fréttatilkynn-
ingu segir að margir sendi inn verk
eftir fjölskyldumeðlimi og Karl
Bjömsson, bæjarstjóri í Arborg,
og Gísli Páll, forseti bæjarstjórnar
Hveragerðis, senda inn eigin æsku-
verk.
Pétur Halldórsson
sýnir á neðri hæð
A sama tíma opnar Pétur Hall-
dórsson, listmálari og auglýsinga-
gerðarmaður, sýningu á litlum
verkum og skissum á neðri hæð
hússins.
Verkin em þróun á vinnu Péturs
sem hann hefur fengist við undan-
farin ár, þar sem hann steypir sam-
an ólíku myndefni; ljósmyndum,
teikningum, kynningar- og
prentgögnum.
Pétur útskrifaðist úr MHI árið
1973 og stundaði nám í The
Middlesex University of London
árin 1975-76. Pétur hefur haldið
margar einkasýningar og tekið
þátt í fjölda samsýningum hér
heima og erlendis. Auglýsingastofa
P&Ó sem Pétur er eigandi að
ásamt Ólöfu Árnadóttur, hefur
hlotið fjölda viðurkenninga og
verðlauna fýrir grafíska hönnun,
framleiðslu auglýsingakvikmynda
og prentgripa.
Andrés Valdimarsson sýslumað-
ur opnar sýningarnar og félagar úr
Kór Fjölbrautaskóla Suðurlands
syngja nokkur lög.
VERK eftir Pétur Halldórsson.
Sýningarnar era opnar frá . 14-17 og lýkur 30. maí. Aðgangur
fimmtudegi til sunnudags milli kl. að vorsýningum er ókeypis.
Göthe í
Salnum
Lagaflokkur
frumfluttur
á skólatón-
leikum
TÓNSKÓLI Sigursveins heldur
tónleika í Salnum, tónlistarhúsi
Kópavogs, í dag, laugardag, kl.
17. Fram koma nemendur á
framhaldsstigum. Meðal verka
á efnisskrá má nefna frumflutn-
ing á lagaflokknum Haustmynd-
ir, eftir John Speight við Ijóð
Snorra Hjartarsonar. Ennfrem-
ur verður frumfluttur sextett
fyrir óbó, fiðlu, klarinett, fagott
og tvö selló eftir Egil Guð-
mundsson, einn nemenda skól-
ans.
Yortónleikar
Nýja músík-
skólans
NYI músíkskólinn heldur vor-
tónleika sína í sal Tónlistarskóla
FÍH, Rauðagerði 27, á morgun,
sunnudag, kl. 14. Fram koma
söng- og hljóðfæranemendur
skólans. Einnig mun hljómsveit
skólans, undir stjóm Jóns El-
vars Hafsteinssonai-, leika
nokkur lög og nemendur við
forskólann koma fram.
TONIJST
Salurinn
LJÓÐATÓNLEIKAR
Hans Jörg Mammel tenór og Ludwig
Holtmeier píanóleikari fluttu lög eft-
ir Beethoven, Zelter, Loewe og
Schubert við ljóð eftir Göthe. Mið-
vikudagskvöld kl. 20.30.
FÁ EÐA engin skáld höfðu jafn
afgerandi áhrif á þróun rómantíkur-
innar og Johann Wolfgang von Göt-
he, og fá tónskáld þess tíma, sem á
annað borð hirtu um að semja
sönglög, sniðgengu ljóð hans. Göthe
var holdgervingur rómantíkurinnar,
og ljóð hans gríðarvinsæl. Á tónleik-
um í Salnum á miðvikudagskvöld
fluttu Hans Jörg Mammel tenór og
Ludwig Holtmeier píanóleikari
ljóðasöngva eftir Beethoven, Carl
Friedrich Zelter, Carl Loewe og
Franz Schubert, en öll lögin voru
við ljóð Göthes. Meðal laganna sem
flutt vora vora mörg sem sjaldan
heyrast á tónleikum hér, og sér-
staklega var fengur að því að heyra
lög eftir Loewe og vin Göthes og
uppáhaldstónskáld, Carl Friedrich
Zelter. Öll þessi tónskáld héldu upp
á kveðskap Göthes, og sömdu lög
við hann, - til dæmis sömdu þeir all-
ir nema Beethoven lag við ljóðið
fræga um Álfakónginn.
Beethoven sker sig nokkuð úr
þessum hópi. Lög hans eru viða-
meiri og dramatískari en til dæmis
lög Zelters og Loewes og bera mjög
sterk höfundareinkenni. Fyrsta
ljóðið, Mailied, var vel flutt, og með
ólgandi óþreyju eftir vori. Lagið
Wonne der Wehmut var fallega
sungið og dramatísk uppbygging
lagsins sterk. Seinni tvö lög Beet-
hovens, Sehnsucht og Mit dem
gemalten Bande, voru nokkuð óró-
leg og ójöfn í flutningi þeirra
Mammels og Holtmeiers.
í lögum Zelters kveður við allt
annan tón. Þar er einfaldleikinn
meiri, lögin strófísk, og dæmigerð
„heimabrúkslist", þar sem ekki er
of mikilllar kunnáttu krafist af flytj-
endum. Þar er enginn músíkalskur
íburður, - heldur fær orðið að njóta
sín í látlausum búningi tónanna.
Göthe mat þetta tónskáld mikils, -
ef til vill vegna þess hve tónlistin
skyggir lítið á ljóðið. Þetta era
snotrar tónsmíðar en rislitlar, og
söng Mammel þau af látleysi og til-
gerðarlausum einfaldleika. Lagið
Um Mitternacht var sérstaklega
fallegt, en galt þess að það lá þó of
djúpt fyrir söngvarann og píanó-
leikarinn lék allt of sterkt.
I lögum Carls Loewes við ljóð
Göthes gætir meiri tilþrifa og fjöl-
breyttari stílbrigða. Það var sér-
staklega gaman að heyra lög
Loewes við ljóðin tvö sem bera
nafnið Wanderers Nachtlied, þar
sem lög Schuberts við þessi ljóð era
meðal standarda í ljóðasöngslist-
inni. Tónlist Loewes hefur til að
bera þokka og dýpt og músíkölsk
tilþrif, og mættu lög hans gjarnan
heyrast oftar hér. Lagið Sehnsucht
var feiknar fallega flutt, og í gaman-
ballöðunni Hochzeitslied sýndu
þýsku listamennirnir djarfar kúnst-
ir sínar á nánast ólöglegum hraða í
hröðum 32parts nótum þegar brúð-
kaupsskrallið sem frá er greint í
ljóðinu stóð sem hæst.
Eftir hlé réð Schubert ríkjum,
með Álfakónginn í fararbroddi. Þar
var ljóst hvers vegna hann bar af
þessum tónskáldum í sönglagasmíð.
Schubert fer svo miklu nær ljóðinu,
- sviðsetur það eða dregur fram
stemmningu þess eftir því sem við
á. Og píanóið gegnir svo þýðingar-
miklu hlutverki. Það verður einnig
partur af ljóðinu. Það þarf ekki ann-
að en Álfakónginn til að heyra það,
þar sem hlutverk píanósins er ekki
bara að „túlka“ hina miklu helreið,
með hröðum spretti, heldur einnig
að lita sviðið og þessa myrku sögu
með hljómum og hljómblæ og draga
fram andstæðar persónur góðar og
illar með tilbrigðum í undirleiknum.
Holtmeier er gríðarlega góður pí-
anóleikari og lék Álfakónginn feikn-
ar vel. Hann var eiginlega of upp-
tekinn af því að spila vel, - og
gleymdi stundum að hlusta nægi-
lega vel á söngvarann. Mammel,
með sína fallegu lýrísku tenórrödd,
söng prýðilega, en flutningur þeirra
var ekki í jafnvægi af fyrrgreindum
sökum. Betur tókst til með Sehafers
Klagelied, þar sem rödd Mammels
naut sín vel með hófstilltum píanó-
leik Holtmeiers. í laginu An Schwa-
ger Kronos mæddi mikið á píanó-
leikaranum og hann sýndi afburða
spilatækni, en þar eins og í fleiri
lögum Schuberts hefði verið eftir-
sóknarverðara að stilla spila-
mennskunni í hóf, svo söngvarinn
fengi betur notið sín. Annars voru
þetta prýðilegir tónleikar þótt
brokkgengir væra, og virkilega fínir
þar sem listamönnunum tókst best
upp.
Á ljóðatónleikum er alveg nauð-
synlegt að hafa ljóðin í efnisskrá,
helst í heild sinni, en í það minnsta
útdrátt. Þetta vantaði sáran þegar
píanóleikarinn var í sem mestum
ham og ekki greindust orðaskil hjá
söngvaranum.
Bergþóra Jónsdóttir
Nýraunsæi?
MYNPLIST
Listasaín íslands
MÁLVERK/SKÚLPTÚR
ÝMSIR LISTAMENN
Sýiiingin er opin alla daga nema
mánudaga frá 11-17 og stendur til
24. maí.
YFIRSKRIFT sýningarinnar í
efsta sal Listasafns Islands er
„Nýraunsæi frá sjöunda og áttunda
áratugnum" og þessi þunglamalegi
titill lýsir kannski vel samsetningu
sýningarinnar. Þarna er að sjá ým-
iss konar verk eftir tuttugu og fimm
listamenn, en flest þeirra era unnin
á tímabilinu frá um 1965 og fram á
síðustu ár áttunda áratugarins. Stíl-
brögð í þessum verkum era því að
vonum líka ákaflega mismunandi.
Elstu verkin tilheyra popplistinni og
eru eftir þá Erró og Tryggva Olafs-
son. Það sem síðan tengir þá við
næstu kynslóð er pólitískt inntakið í
verkunum því um og uppúr 1970
fóra margir yngri listamenn að ein-
beita sér að pólitískri ádeilu, sumir í
tengslum við alþjóðlega baráttu
gegn stríðinu í Víetnam og heims-
valdastefnu yfirleitt, sumir í sam-
hengi við baráttu íslenskra verka-
manna og sumir einbeittu sér að
kvennabaráttunni sem náði miklu
fylgi hér á áttunda áratugnum. Þar
má sjá verk eftir Gylfa Gíslason,
Sigurð Þóri, Guðmund Armann,
Ragnheiði Jónsdóttur, Jóhönnu
Bogadóttur og fleiri.
Ef tala á um nýraunsæi sem ein-
hvers konar stefnu eða tilhneigingu í
íslenski-i myndlist á þessum tíma er
það líklega helst þessi pólitíska vakn-
ing sem við er átt, en þó eru rætur
hennar svo margar og mismunandi
að hæpið er að fella listamennina alla
undir sama hatt. Fáir þeirra unnu út-
frá hreinu raunsæi en þeim mun
fleiri beittu súrrealískum samsetn-
ingum til að draga fram pólitískan
veruleika. Nær allir þessir listamenn
unnu líka verk útfrá öðrum hug-
myndum og stíláhrifum.
Á sýningunni eru síðan líka verk
sem ekki tengjast pólitík og eru þau
enn fjölbreyttari en hin. Þar má
nefna Hring Jóhannesson sem
kannski er eini eiginlegi raunsæis-
málarinn á sýningunni, en einnig
Einar Hákonarson sem brýtur fígúr-
ur og hluti upp eftir eins konar síð-
kúbískri formúlu, Hauk Dór og
Gunnar Öm, og Eirík Smith sem set-
ur fólk inn í hálf-afstrakt og dul-
magnað landslag. Þá er þarna verk
eftir Braga Ásgeirsson þar sem þrí-
víðir hlutir eru felldir inn í myndflöt-
inn, gipsfígúrur eftir Magnús Páls-
son og fata með hárum eftir Magnús
Tómasson sem ber einfaldlega titil-
inn „Ilát“. Afar erfitt er að sjá hvem-
ig verk þessara þriggja síðastnefndu
geta fallið undir nýraunsæi eða raun-
sæi yfirleitt.
Það sem þessi sýning sannar öðru
fremur er að undir lok sjöunda ára-
tugarins losnaði um ýmsar hömlur í
listsköpun hér á Islandi, eins og
reyndar alls staðar á Vesturlöndum.
Þær sterku stílhreyfingar sem verið
höfðu ráðandi, ein af annarri, alla
öldina, virtust losna upp og listamenn
tóku sér frelsi til að vinna í þeim stíl
sem þeim virtist best henta hverju
sinni, hvort sem það væri raunsæi,
afstraksjón, hugmyndalist eða sam-
setning í anda assemblage eða svo-
„ÍLÁT“ eftir Magnús
Tdmasson.
kallaðrar „rusl-listar“. Þannig lýsir
sýningin í raun því hvernig tök
módemismans í myndlistinni losnuðu
og tími fjölbreytninnar hófst, sá tími
sem gjarnan er kenndur við póst-
módemisma. Ef eitthvað má læra um
raunsæi af sýningunni er það líklega
helst það að ekki hafi verið um neitt
nýraunsæi að ræða í íslenskri mynd-
list, að minnsta kosti ekki sem hreyf-
ingu eða hugmyndafræði.
Jón Proppé