Morgunblaðið - 25.07.1999, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 1999 11
Garðabæ, Mosfellsbæ, Keflavík og
á Isafirði.
Helgin hófst á föstudögum eftir
vinnu á öllum þeim heimilum sem
sambandi var haft við. Barnlaust
fólk og ungir foreldrar byrjuðu
gjarnan á því að kaupa eitthvað inn,
en þó var allur gangur á innkaupum
hjá þessum aldurshópi. „Okkur leið-
ist svo að gera matarinnkaup því við
fáum svo lélega þjónustu," sögðu
ung hjón. „Maður kaupir kannski
fyrir tíu þúsund krónur og vörumar
eru ekki einu sinni settar í poka fyr-
h- mann.“
Þessi aldurshópur hafði ekki mik-
ið fyrir matseld þegar heim vai-
komið. „Eitthvað létt og fljótlegt",
hét það. Oftast var flatbaka pöntuð
eða grilluðum kjúklingi kippt með
heim. Bamlausa fólkið fékk sér líka
oft létt snarl á veitingastað eða á
kaffihúsi. Margir fengu sér bjór
með matnum.
Kvöldinu hjá þessum aldurshópi
var gjarnan eytt í góðra vina hópi, í
kvikmyndahúsi eða þegar allt annað
brást, fyrir framan sjónvarpið. Yfír-
leitt vora þá myndbandsspólur
leigðar.
I flestum tilvikum forðaðist fjöl-
skyldufólkið að gera innkaup á
föstudögum. „Maður er of þreyttur
eftir vikuna til að standa í slíku. Svo
er nú líka opið alla daga hvort sem
er.“
Flatbaka, oft heimatilbúin, pasta
og grænmeti höfðu vinninginn þeg-
ar föstudagsmaturinn var annars
vegar. Minna var um að bjór eða vín
væri drukkið með mat á heimilum
þar sem börn voru á öllum aldri.
Sumir fengu sér þó stöku sinnum
bjór eða vínglas og ein hjónin opn-
uðu gjarnan hvítvínsflösku á föstu-
degi sem þau luku síðan við með
inatnum á sunnudagskvöldi.
Fólk sem hefur komið börnum
sínum á legg virðist njóta föstu-
daganna sérstaklega. „Besti dagur
vikunnar,“ sögðu hjón sem voru
farin að sofa á ellefta tímanum eft-
ir að hafa dottað yfir sjónvarpinu
allt kvöldið. En þá voru þau líka
búin að gera vel við sig í mat og
drykk, höfðu hlustað á tónlist og
spjallað meðan nostrað var við
matargerð.
Flatbaka á föstudögum á ekki
upp á pallborðið hjá þessum aldurs-
hópi, en kjúklingar og fiskur voru
vinsæl. Sá gamli siður að kaupa inn
á föstudögum var enn í fullu gildi og
keyptu þá margir tilbúinn kjúkling í
leiðinni. Flestir fengu sér léttvíns-
glas með matnum. Ein hjónin
drukku eingöngu vín með mat á
föstudagskvöldum.
Sund og hjólreiðar
A helmingi þeirra heimila sem
samband var haft við unnu húsráð-
endur fram yfir hádegi á laugardög-
um. I flestum tilvikum bæði hjónin.
En hjá þeim sem gátu notið laug-
ardagsmorgna mátti sjá greinilegt
mynstur. Karlar sáu oftar um
morgunmat, fóru jafnvel út í bakarí
eftir nýju brauði, en konur kusu að
lúra aðeins frameftir. Fengu sér að
vísu morgunkaffi en fóru svo upp í
aftur með blöðin eða bækur. Flestir
lögðust í blaðalestur á laugardags-
morgnum og börnin horfðu á bama-
efni sjónvarpsins.
Ein hjón með uppkomin börn
höfðu það fyrir sið að fá sér ætíð
morgunkaffið á laugardögum á
kaffihúsi í miðbænum.
A laugardögum var þrifíð og
bömin böðuð hér áður fyrr en nú er
öldin önnur. Á aðeins sjö heimilum
af tuttugu var þrifið á laugardögum.
Fæstir vildu eyða helgunum í þrif
og voru ungir foreldrar mjög
ákveðnir í þeirri afstöðu sinni.
Menn þrifu þá eftir hendinni á rúm-
helgum dögum. Á þrem heimilum
var húshjálp.
En þótt börnunum sé ekki Iengur
skellt í bala á laugardagskvöldum,
voru þau þó mörg sem busluðu í
sundlaugum um helgar með foreldr-
um sínum. Ungir foreldrar voru
duglegir að fara í sund með börn sín
og foreldrar sem áttu eldri börn
fóru gjarnan út að hjóla með þeim.
Sund, hjólreiðar og gönguferðir
voru þær íþróttagreinar sem oftast
voru nefndar þegar spurt var um
útivist eða holla hreyfingu um helg-
ar.
Þeir sem voru ekki með tuskuna
Helgarnar fyrir barnið
„Við reynum að haga helgunum þannig að barninu
fínnist þær skemmtilegar," segja þau Helga Atladótt-
ir hjúkrunarfræðinemi og Alexander Eck húsgagna-
smiður, sem eiga dótturina Nínu, fjögurra ára. Helg-
unuin er því ekki varið í þrif og innkaup, sá þáttur
heimilishaldsins er afgreiddur í miðri viku. A föstu-
dagskvöldum er eitthvað létt og fljótlegt haft í mat-
inn og kvöldinu gjarnan eytt í hópi vina eða ættingja.
I hádeginu á laugardögum, eftir að dóttirin hefur
horft á barnaefni sjónvarpsins, er sund fastur liður á
dagskrá. „Við förum með vinum og systkinum í sund
og á eftir er annaðhvort farið á kaffihús eða heim til
okkar í kaffi.“
Sparimáltíðin er á laugardögum. „Við erum
kannski með kjúklinga eða svínakjöt, drekkum sjald-
an vín með mat. Við förum lítið út að skemmta okkur,
ef bíóferðir eru undanskyldar, og á laugardagskvöld-
um leigjum við okkur stundum myndbandsspólu."
Á vetuma fara þau alltaf í sunnudagaskóla með
barnið en siðan er deginum varið eins og þeirri stuttu
hentar best, í heimsóknir, oft upp á Akranes til afa og
ömmu, gönguferðir, eða að öndunum á tjörninni er
Morgunblaðið/Árni Sæberg
HELGA Atladóttir og Alexander Eck með dóttur-
ina Nínu. „Eftir sundið er farið á kaffihús."
gefið. Hún sér Iíka þau barnaleikrit sem í boði eru.
Stundum þegar mamma er mjög upptekin við lær-
dóminn eyðir hún helgunum eingöugu með pabba.
Sund og syngjandi píanó
Margrét Geirsdóttir tónlistarkennari og Marzellí-
us Sveinbjörnsson verkstjóri á ísafirði reyna að
hafa sem minnst fyrir matnum á föstudögum. Dæt-
urnar þrjár, Helga Margi ét, 11 ára, Anna, 8 ára,
og Agnes Osk, 5 ára, hafa ekkert á móti því að fá
flatböku. Kvöldinu er svo eytt í rólegheitum yfir
blöðum og sjónvarpi.
Á laugardagsmorgnum horfa heimasæturnar á
barnaefnið í sjónvarpinu meðan þær maula „bland
í poka“, sem þær hafa geymt til þeirrar stundar.
Marzellíus fer í vinnuna en Margrét stússar í einu
og öðru. Hún spilar oft á böllum og þarf stundum
að færa hljóðfæri milli staða. „Eftir hádegi tekur
tónlistin því oft völdin bæði heima og heiman.
Dæturnar æfa sig fyrir tónlistartímana og útsetja
vinsælustu dægurlögin svo það syngur í pianóinu
meira eða minna alla helgina."
Þvottar og þrif eru oftast á dagskrá á laugar-
dögum og þegar vel viðrar er gjarnan farið út að
hjóla. Besta máltíð vikunnar er höfð á laugardags-
kvöldum. „Við erum til dæmis með læri, kjúklinga,
gúllassúpu eða fisksúpu og drekkum þá léttvín eða
bjór með. Um kvöldið horfum við á sjónvarp eða
spilum og púslum."
Sund á sunnudagsmorgnum er hefðbundið og
„naglfast". Eftir sundið er alltaf farið í bakaríið og
síðan heim til systur Marzellíusar, sem fer einnig í
sund, og þar er morgunmat og hádegismat slegið
saman. Ein dætranna flengist svo hjá frænkunni
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjörnsson
„EFTIR hádegi tekur tónlistin völdin." Margét og
Marzelliús með dæturnar Helgu Margréti, Agnesi
Ósk og Önnu.
fram eftir degi.
Stundum fer Margrét í kirkju, en hún stjórnar
kórum sem syngja oft í guðsþjónustum. Að öðru
leyti tilheyra heimsóknir, ökuferðir eða göngu-
ferðir sunnudeginum. Þau sjá allar leikhússýning-
ar sem standa til boða og flestar myndlistarsýn-
ingar. Bíóferðir eru hins vegar fátíðar. „En við
förum mjög oft á tónleika. Tónlistarlíf er með
miklum blóma á Isafirði og hingað koma oft ágæt-
ir listamenn."
Sunnudagssteikin á sínum stað
„Við komum oftast seint heim á föstudögum en ef
tími vinnst til reynuin við að elda góðan mat, það er
að minnsta kosti stefnan," segja þau Guðrún Hrönn
Kristinsdóttir innkaupastjóri og Magni Sigurhans-
son framkvæmdastjóri, eigendur Álnabæjar.
„Kvöldinu eyðum við heima, höfum ekki orku í að
fara út nema að eitthvað standi til.“
Þau vinna bæði á laugardögum og eru ekki kom-
in heim fyrr en á fimmta tímanum. „Þá förum við
oft í bíó eða gerum eitthvað skemmtilegt. Á sumrin
förum við oftast upp í sumarbústað.“
Helgunum er ekki eytt í þrif, um þau sér Guðrún
á föstudagsmorgnum. Á laugardagskvöldum er eitt-
hvað gott haft í matinn, hvort heldur það er kjöt
eða fískur, og stöku sinnum er vín drukkið með
matnum. „Stundum förum við í heimsókn til vina
eða kunningja eða sinnum barnabörnunum, sem er
heilmikið verk! Það er kannski helst þá sem pítsa
og pasta eru á borðum." Ef þau fara í leikhús er
það oftast gert um helgar. „Við viljum síður sitja yf-
ir sjónvarpinu eða lesa um helgar. Frekar að vera
aðeins út á við.“
Föst venja er sund á hveijum morgni. Magni
mætir þá nokkru á undan Guðrúnu og þau synda
hvort með sínum hópi. „Annars værum við saman
allan sólarhringinn"!
Morgunblaðið/Jim Smart
MAGNI Sigurhansson og Guðrún Hrönn Kristinsdótt-
ir. „Við viljum síður sitja yfir sjónvarpinu um helgar.“
Þau fara oft í kirkju á sunnudögum en sjaldnast í
sömu kirkjuna. Eftir hádegi þurfa þau stundum að
sinna aðeins verslunarrekstrinum en að öðru leyti
er þeim dögum oftast eytt með tjölskyldunni.
Sunnudagssteikin er á sínum stað um fimm eða sex-
leytið, aðalmáltíð vikunnar, og þá koma börnin
gjarnan í mat.
á lofti á laugardögum eða eyddu
eftirmiðdeginum í íþróttir, gerðu
sér ýmislegt til ánægju. Unga fólk-
ið fór á flakk, í heimsókn til for-
eldra, kíkti í búðir eða fór „á bóka-
kaffi“. Fimm sinnum var sú afþrey-
ing nefnd. Aðallega var það fólk á
þrítugsaldri sem hafði áhuga á
bókum og kaffi, en mæðgur á fer-
tugs- og sextugsaldri höfðu það
reyndar líka fyrir sið að fara sam-
an eftir hádegi á laugardögum til
að kíkja á bækur og blöð yfir kaffi-
bolla.
Fólk á aldrinum 35-50 ára sem
var með börn og unglinga fór afar
sjaldan á kaffihús. Sá hópur lagði
mesta áherslu á að slappa af um
helgar. „Við erum ekki að gera neitt
sérstakt, fjölskyldan er bara sam-
an.“ Sumir kíktu á ættingja, „förum
oft tO mömmu“, og enn aðrir þurftu
að aka börnum sínum á íþróttaæf-
ingar eða í tónlistartíma. „Maður
situr orðið í bflnum meira eða
minna alla laugardaga og bíður,“
sagði einn pabbinn.
Það sem er helst á dagskrá á
laugardögum hjá fólki yfir fimm-
tugt var flakk í formi göngu- eða
ökuferða, heimsóknir, „förum oft til
mömmu“, gæsla bamabarna, golf,
félagsstörf og fimmbíó. Sumir
horfðu á myndbandsefni sem þeir
höfðu sofnað út frá á föstudags-
kvöldum.
Fólk með böm var oftast heima á
laugardagskvöldum þegar ekkert
sérstakt stóð tfl. „Kók, popp, nammi
og spóla“ var reglan.
Það var misjafnt hvað „hinir
frjálsu" fimmtugu og eldri gerðu á
laugardagskvöldum. Sumir vora af-
ar heimakærir, horfðu á sjónvarp,
fiktuðu við tölvuna, hlustuðu á tón-
list og lásu blöðin, en aðrir höfðu
fullt í fangi með að sinna sam-
kvæmislífinu.
Laugardagssteikin
Eftir nokkur ár mun sunnudags-
steikin hefðbundna líklega heyra
sögunni til. Unga fólkið var undan-
tekningalaust með sparimáltíðina á
laugardagskvöldum. Á sjö heimilum
af tuttugu hélt sunnudagssteikin þó
velli. Tvær fjölskyldur héldu þeim
gamla sið að hafa hana í hádeginu,
en hinar voru oftast með steikina
mflli klukkan fimm og sex. Og sauð-
fjárbændur geta andað léttar, lamb-
ið var vinsælast.
I stuttu máli var fólk á aldrinum
20-35 ára oftast með kjúkling, svín
eða lamb í matinn, en nefndi líka
humar og austurlenska rétti. Flestir
sögðust drekka bjór eða léttvín
með.
Hjá fólki á aldrinum 35-50 ára,
sem var með flest börnin, var besta
máltíð vikunnar ýmist á laugardegi
eða sunnudegi. Þrjár fjölskyldur
vora með sunnudagssteik, tvær fjöl-
skyldur með sparimatinn ýmist á
laugardögum eða sunnudögum, og
tvær fjölskyldur héldu sig við laug-
ardagana. Oftast voru lambakjöt og
kjúklingar í matinn, en einnig nauta-
kjöt og fiskur. Tvær fjölskyldur
drakku stundum léttvín með matn-
um en aðrar sögðust aðeins drekka
vín með mat þegar gestir væru.
Fimmtugir og eldri héldu sig
ílestfl- við sunnudagssteikina,
lambakjöt, kjúklinga eða svínakjöt,
og fengu þá oft börnin í mat. En
það segir þó ekki alla söguna, því
nær allir höfðu eitthvað gott í mat-
inn á laugardagskvöldum líka,
„hendum einhverju góðu á grillið
eða prófum nýjan fiskrétt", og
drakku þá léttvín með, í flestum til-
vikum rauðvín.
Nýir siðir
Afþreying á sunnudögum var
svipuð þeirri á laugardögum en þó
virtust sunnudagamir hafa rólegra
yfirbragð. Menn héldu sínu striki og
heimsóttu ættingja, en margir
eyddu deginum í blaða- og bókalest-
ur, hlustuðu á útvarp og fengu sér
eftirmiðdagsblund. Fjórar fjöl-
skyldur nefndu kirkjuferðir á
sunnudögum.
Þegar spurt var um leikhúsferðir,
kvikmyndasýningar, tónleika og
myndlistarsýningar, höfðu kvik-
myndir tvímælalaust vinninginn.
Leikhús var oft nefnt, en þangað
fóra menn miklu sjaldnar. Tvær fjöl-
skyldur fóra oft á myndlistarsýning-
ar, en aðeins ein fjölskylda sótti tón-
leika. Hins vegar hlustuðu margir á
tónlist heima hjá sér alla helgina.
Þegar á allt er litið hafa sunnu-
dagar lítið breyst ef frá er talin mál-
tíðin. Það þótti víst ekki fínt að
borða afganga á sunnudögum hér
áður fyiT en nú er það gert á mörg-
um heimflum. Afþreyingin er svip-
uð, heimsóknir, bíó, bókalestur og
kannski „kría“ í eftirmiðdaginn.
En þó má sjá lífshætti sem tíðk-
uðust ekki fyrir tveim tfl þrem ára-
tugum.
Islendingar hafa margir tileinkað
sér siði annarra þjóða. Hvað matar-
gerð pg máltíðir snertir er ítalskur
matur nú algengur á borðum, grill-
aður matur, fiskréttir ættaðir að ut-
an, og svo drekka menn gjarnan
léttvín með góðum mat eins og út-
lendingamir.
Almenn íþróttaiðkun var ekki al-
geng áður fyrr, þeir vora skrýtnir
sem fóru í langar gönguferðir, en
hefur nú aukist þótt aðeins helm-
ingur þjóðarinnar hafi áhuga á að
hreyfa sig. Auknar hjólreiðar meðal
fullorðinna eru mest áberandi í því
sambandi og eflaust sóttar að utan.
Það nýjasta sem Islendingar virð-
ast hafa tekið upp eftir öðrum þjóð-
um er að fara „á bókakaffi“ úm
helgar. Ef að líkum lætur mun
bóka- og kaffiþjóðin mikla varla
eiga í vandræðum með að tfleinka
sér þann sið og festa í sessi.