Morgunblaðið - 12.03.2000, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 12. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Á Vatnajökli 1946. Fyrsta jöklaferð á vélsleða. F.v. Einar B. Pálsson, Sigurður Þórarinsson, Einar Sæmundsson, Egill Kristbjörnsson, Árni Stefánsson og Steinþór Sigurðsson.
Foring'i
var
fallinn
Heklugos koma ávallt miklu róti á huga
manna. Sú var tíðin að Hekla gaus á um það
bil hundrað ára fresti - stórfenglegum gos-
um. Einar Baldvin Pálsson verkfræðingur
kom fyrstur á vettvang með Steinþóri Sig-
urðssyni og Jóhannesi Askelssyni þegar
Hekla gaus 1947. Hann sagði Guðrúnu Guð-
laugsdóttur frá þeirri reynslu sinni þegar
hún ræddi við hann um eldgosarannsóknir
og fjallaferðir hans og Steinþórs Sigurðs-
sonar sem lést við Heklu 2. nóvember 1947.
„ÉG sá fyrsta daginn Heklugosið í
nálægð - ótrúlegan gosmökkinn,
logandi hraunelfina renna fram og
loks sálir framliðinna dansa í log-
andi gossúlunni," segir Einar Baldv-
in Pálsson verkfræðingur. Hann út-
skýrir fyrir mér hið síðasttalda
fyrirbæri. „Þú hefur séð bolta ofan á
vatnssúlu í gosbrunni, þetta er svip-
aðs eðlis, risavaxnir bergflákar ber-
ast upp með og dansa á gossúlunni,
þetta hefur fólk séð og skýrt það á
sinn hátt, þannig hefur sú sögn orðið
til að Hekla væri inngangur í Víti -
kannski er það heldur ekki svo fjarri
lagi,“ segir Einar. Hann var ásamt
Steinþóri Sigurðssyni og Jóhannesi
Áskelsson fyrstur á vettvang þegar
Hekla gaus árið 1947. Þá hafði
Hekla ekki gosið £ rösk hundrað ár.
Enginn þálifandi maður hafði séð
hraun renna fram þegar þeir horfðu
á logandi hraunið streyma upp úr
eldgígum Heklu hinn 29. mars 1947.
í þann tíma höfðu líka fáir yfir
jeppabílum að ráða.
Skuggi þeirrar reynslu hefur
fylgt mér síðan
„Steinþór hafði til umráða jeppa,
hann var forstjóri Rannsóknarráðs
ríkisins, við fórum í þeim bíl austur,
Jóhannes Áskelsson var með okkur í
öðrum jeppa sem hann hafði fengið
út á það að vera jarðfræðingur. Við
komumst á bílunum norður fyrir
Heklu, inn á Landmannaleið fimm
kílómetra frá gígnum, þar festum
við bílana í snjó og tjölduðum þar á
milli jeppanna með það fyrir augum
að við gætum skriðið undir þá og
komist upp ef til þess kæmi að vin-
dáttin breyttist og vikri tæki að
rigna yfir okkur,“ segir Einar. Hon-
um eru þessi atburðir í afar fersku
minni, enda urðu atburðirnir í kring-
um þetta Heklugos mikil lífsreynsla
fyrir hann og að lokum hörmuleg.
Hinn náni vinur hans, starfs- og
ferðafélagi um árabil, Steinþór Sig-
urðsson, dó upp við Heklu er hann
var þar ásamt Einari við rannsókn-
arstörf vegna gossins 2. nóvember
1947. „Skuggi þeirrar reynslu hefur
fylgt mér síðan,“ sagði Einar er
hann ræddi um endurminningar sín-
ar frá hinu mikla Heklugosi 1947 í
tilefni hins nýja Heklugoss, þótt
smátt væri í sniðum miðað við gosið
sem Einar varð vitni að fyrir röskum
fimmtíu árum.
Lærði verkfræði
í Þýskalandi
Einar Baldvin Pálsson fæddist 29.
febrúar 1912, sonur Páls Einarsson-
ar, þáverandi borgarstjóra í Reykja-
vík, síðar sýslumanns á Akureyri og
hæstaréttardómara, og Sigríðar
Franzdóttur Siemsen, síðari konu
hans. „Móðir mín var fyrsti starfs-
maður á hinni nýju skrifstofu borg-
arstjóra, hún var systurdóttir Sig-
Hraungígur í Heklu 18. ágúst 1947
ríðar Thorsteinson, látinnar fyrri
konu föður míns, og röskum tuttugu
árum yngri en hann,“ segir Einar.
„Við fluttum norður þegar faðir
minn varð sýslumaður á Akureyri.
Ég kom aftur til Reykjavíkur átta
ára gamall þegar faðir minn varð
einn fimm dómara við hinn nýja
hæstarétt sem skipaður var þegar
ísland varð fullvalda r£ki 1918. Ég
fór ekki í skóla strax og ég kom til
Reykjavikur heldur varð þingsveinn
og var það £ þrjú ár. Þá varð ég
skólaskyldur. Faðir minn hafði
ákveðið að kenna mér sjálfur og
kenndi mér sögu, dönsku og reikn-
ing. Ég fór í Miðbæjarskólann 11
ára gamall og var þar í eitt ár. Eftir
þann vetur fór ég £ Menntaskólann £
Reykjavík, sem þá tók aðeins inn 64
nemendur á haustin. Ég tók stúd-
entspróf árið 1930 og við nýstúd-
entarnir vorum eins og prinsar á al-
þingishátíðinni á Þingvöllum um
sumarið. Á Þingvöll kom fólk alls
staðar af á landinu, margt riðandi.
Þetta var ógleymanleg hátið. Þótt
þessi hátíð væri haldin eftir að
heimskreppan skall á var ki-eppu-
ástandsins ekki farið að gæta hér.
Við sem ætluðum að læra erlendis
fengum allir ferðafé og ég stóð sér-
lega vel að vígi þar sem ég hafði einn
þriggja fengið stóran styrk til náms
erlendis i fjögur ár. Ég fór til Þýska-
lands og stundaði fyi’st nám í tækni-
háskóla í Darmstadt, sem var höfuð-
borg i Hessen. Ég var vel undir
námið búinn, hafði tekið próf upp úr
stærðfræðideild MR, sem þá var ný
af nálinni, kennari var dr. Ólafur
Daníelsson, í þýsku hafði ég notið
kennslu Jóns Ófeigssonar - enginn
tími tapaðist því eftir að út kom. Síð-
ari námsárin mín var ég í Dresden.
Ekki fór hjá því að innanlands-
ástandið í Þýskalandi minnti á sig.
Hitler var þegar orðinn hugtak í
huga almennings er ég kom út
haustið 1930. Smám saman reis