Morgunblaðið - 07.10.2000, Blaðsíða 54

MORGUNBLAÐIÐ
54 LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 2000
- J—......................
MINNINGAR
+ Eiríkur Tómas-
son var fæddur
í Helludal í Bisk-
upstungum 26. jan-
úar 1921. Hann lést
á Sjúkrahúsi Suður-
lands 28. september
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Tómas Bjarnason
frá Hólum í Bisk-
upstungum, f. 18.
aprfl 1884, d. 22.
desember 1937, og
Ósk Tómasdóttir
frá Brattholti í
Biskupstungum, f.
22. ágúst 1883, d. 8. aprfl 1960,
og var hann yngstur níu barna
þeirra. Eiríkur ólst upp hjá for-
eldrum sinum í Helludal fyrstu
árin en var um fjögurra ára ald-
ur tekinn í fóstur af móðursyst-
ur sinni, Margréti Tómasdóttur.
Pabbi minn er dáinn. Þessi hljóð-
láti, staðfasti maður er allur. Á sMkri
kveðjustund fara margar minningar
um hugann. í nær því hálfa öld hef ég
áttþann að.
Ég man eftir þolinmóðum tilraun-
-*um hans til að kenna mér að syngja.
Við systkinin sátum sitt á hvoru hné
og svo var sungið og sungið. Ég minn-
ist mín og Kalla bróður á hælunum á
pabba í hlöðu og fjósi og á leið í fjár-
húsin á Stöðlinum. Þá fengum við að
leiða hann, sitt hvom lófann áttum
við, en stundum þurfti hann að halda
á heypoka eða einhverju öðru með sér
og þá gat komið upp ágreiningur
hvort okkar ætti að leiða. Pabbi jafn-
aði það með rósemi sinni og jákvæði.
Nú þegar ég minnist hans man ég
, aldrei eftir að hann héldi fram nein-
um boðum eða bönnum við okkur
krakkana. En ef við urðum þess
áskynja að eitthvað væri honum á
móti skapi var það ekki framkvæmt.
Ég held að uppeldisaðferð hans hafi
einkum verið fólgin í ástúðinni sem
hann auðsýndi og því að vera jákvæð
fyrírmynd. Hann var í senn mjög
jarðbundinn og heimspekilega hugs-
andi maður. Hann var sívinnandi,
aldrei var neinu frestað tfl morguns
sem hægt var að gera í dag. Jörðin og
búið virtust eiga hug hans og orku
alla. Fyrr en varði var hann þó farinn
að tengja tilveru okkar í miklu víðara
samhengi og farinn að velta fyrir sér
dýpri rökum tilverunnar. Heyra
mátti þá að hann hugleiddi margt
Jísem hann flíkaði lítt.
Hundarnir hans, sem komu til hans
litlir hvolpar, máttu ekki af honum
sjá. Ég minnist þeirra, fyrst Snata og
seinna Bokka grátandi með háum
hljóðum uppi á brekkubrúninni í Mið-
dalskoti þá sjaldan pabbi var af bæ og
þeir gátu ekki farið með honum. Við
krakkamh hentum gaman að fávisku
hundanna sem vissu ekki að pabbi
kæmi aftur í kvöld. En það gátu nú
samt laumast tár fram í augnkrókana
í grátgjamri stelpu, það var svo tóm-
legt og óöruggt þegar pabbi var ekki
nálægur sýslandi við bústörfin.
Seinna orðin stærri minnist ég
hans við heyskapinn á sumrin. Hann
leiddi verkið án þess að gefa skipanir,
hann vildi helst ekki að neinn flýtti
sér, ef hjá því varð komist. Rigningin
varð að vera komin ansi nærri til að
hann tæki í mál að fresta matar- eða
kaffitímum. Hann notaði skýjafarið
til leiðsagnar um veðunítlit og þeim
spám mátti treysta. Það var gott að
vinna með pabba.
Svo komu bamabörnin og hann tók
þeim af sömu sérstöku ástúðinni og
öðru ungviði. Ég minnist pabba lötr-
andi á traktornum með barnabam i
fanginu um túnin sín að líta eftir
nýborna fénu að vori. „Þama labbar
•afi á traktornum," sagði sonur minn.
Seinni búskaparárin fóru pabbi og
mamma að rækta skóg og hefta upp-
blástur. Pabbi líkti sér stundum í
gamni við öldunginn sem sáir til fíkju-
trés þegar hann handlék smáar barr-
plöntumar. En því gamni fylgdi al-
vara. Allt er í raun fengið að láni sem
okkur hlotnast í heimi hér og það
Któmur að skuldadögunum. Pabbi
rildi skila öllu í betra lagi en hann tók
Þau voru mest til
heimilis hjá foreldr-
um hans, en voru oft
í Brattholti á sumrin.
Nám stundaði hann í
Barnaskólanum í
Reykholti í Biskups-
tungum og síðar tvo
vetur í Héraðsskól-
anum á Laugarvatni.
Hann átti heima í
Reykjavík í nokkur
ár og stundaði ýmiss
konar vinnu.
Eiríkur kvæntist 1.
maí 1955 eftirlifandi
konu sinni, Guðrúnu
Karlsdóttur frá Gýgjarhólskoti í
Biskupstungum. Hún er fædd 10.
janúar 1931, og voru foreldrar
hennar Sigþrúður Guðnadóttir
og Karl Jónsson, bændur í Efsta-
dal í Laugardal og Gýgjarhól-
skoti.
við því, líka jörðinni sinni. Það var
fyrir tilstilli foreldra minna að litla
fjölskyldan mín byggði kofa í
skógræktarbrekkunni. Og nú njótum
við skjóls af trjánum sem pabbi og
mamma gróðursettu. Engu líkara en
þau hafi séð fyrh' að þar myndum við
festa rætur eins og tijáplöntumar
sem þau settu þar í jörð.
Laugardalurinn og fjallahringur-
inn allur skörtuðu sínu fegursta í
haustsólinni morguninn eftir að pabbi
dó. Við þá sjón var ljúft til þess að
hugsa að hann sameinast nú hinum
mikla eilífa anda fjallanna og getur
ferðast frjáls um öræfin sem hann
þekkti og unni alla tíð.
Margrét Eiríksdóttir.
Afi minn var mjög góður maður.
Hann vissi líka svo margt. Það kom
sprunga í hjarta mitt þegar mér var
sagt að nú væri stundin að koma. Ég
átti margar góðar stundir með hon-
um afa mínum og koma þá fyrstar í
hugann minningarnar þegar hann
hélt mér í fangi sér og söng fyrir mig.
Ég man líka þegar ég kom ríðandi
upp í Miðdalskot, amma gaf mér kók
og kökur meðan afi gaf klámum hey.
Hann var þannig maður, hann hugs-
aði alltaf svo vel um dýrin sín. Eg
hefði ekki viljað eiga neinn annan afa
en hann. Ég mun sakna hans mjög
mikið og vona að honum líði betur nú
þar sem hann situr á himnum og fylg-
ist með okkur. Elsku amma, hugsaðu
vel um sjálfa þig, mér þykir vænt um
þig, samúðarkveðjur til allrar fjöl-
skyldunnar.
Hinlangaþrauterliðin
nú loksins hlaustu friðinn
ogallterorðiðrótt
Núsællersigurunninn
og sólin björt upp runnin
á bak við dimma dauðans nótt.
(V. Briem.)
Sóley Ösp Karlsdóttir,
Gunnar Lárus Karlsson,
Hermann Geir Karlsson.
Eiríkur Tómasson, fyrrverandi
bóndi í Miðdalskoti í Laugardal, lést
að kvöldi 28. september og var rétt að
verða áttræður. Þar féll í valinn hug-
þekkur maður, sem ekki mátti vamm
sitt vita, var einlægur og trúr í lífi og
starfi. Hann var bjartur yfirlitum og
vel á sig kominn og þótti vaskur vel á
sínum yngri árum.
Það eru orðin mörg ár síðan Eirík-
m- fór að kenna sér meins, var sem
jafnvægið dapraðist, var hann þá
þjáður og óvinnufær. En hann lét sig
hafa það og gafst ekki upp, bjó fram
yfir sjötugt. Það þvældist fyrir sér-
fræðingum að skilgreina sjúkdóminn.
Að lokum var það krabbamein sem
varð honum að aldurtila.
Það var vorið 1943, sem hjónin í
Efstadal 1, Karl og Sigþrúður, fluttu
austur að Gýgjarhólskoti í Biskups-
tungum. Þau áttu stóran bamahóp og
þetta vor fermdumst við fjögur skóla-
systkini. í þeim glaða hópi var Jón,
sonur þeirra hjóna og þótti okkur
slæmt að missa svo gott fólk úr sveit-
inni en við því varð ekki gert. Líður
Vorið 1954 hófu þau Eiríkur
og Guðrún búskap á hluta jarð-
arinnar Brattholti og bjuggu þar
til vors 1962, er þau fluttu að
Miðdalskoti í Laugardal og voru
þar til ársins 1996, er þau
brugðu búi og fluttu að Torfholti
6 á Laugarvatni og hafa átt þar
heima síðan. Börn þeirra eru
fjögur: 1) Margrét, f. 31. ágúst
1954, hjúkrunarfræðingur í
Reykjavík, sambýlismaður Einar
Friðgeirsson prentari og eiga
þau tvo syni. 2) Karl, f. 25. des-
ember 1955, húsasmíðameistari
og bóndi í Miðdalskoti, eigin-
kona Margrét Lárusdóttir, bóndi
og húsmóðir, og eiga þau þrjú
börn. 3) Ósk, f. 24. desember
1964, húsmóðir á Laugarvatni,
sambýlismaður Haraldur Har-
aldsson járnsmiður og eiga þau
tvö börn. 4) Eiríkur Rúnar, f. 9.
aprfl 1974, húsasmiður í Reykja-
vík, sambýliskona Helga Stur-
laugsdóttir guðfræðingur.
Utför Eirfks fer fram frá
Skálholtskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30. Jarðsett
verður í Haukadal.
nú tíminn, hjónunum búnaðist vel í
nýrri sveit og systkinin í Gýgjarhóls-
koti fóru að láta til sín taka.
Vorið 1962 losnaði úr ábúð hér í
sveit jörðin Miðdalskot, þegar þau
Valtýr og Sigríður fluttust til Reykja-
víkur. Jörðin var þá byggð Eirfld frá
Hefludal og konu hans Guðrúnu frá
Gýgjarhólskoti, sem búið höfðu í níu
ár í Brattholti. En betri er hálfur
skaði en allur því við komu hjónanna í
Dalinn endurheimtum við sveitung-
amir Dúnu, er staðið hefur sem klett-
ur við hlið bónda síns og með sóma,
dugleg og hollráð. Á hún samúð okk-
ar nú og þakkir fyrir vináttu og góð
kynni. Ekki sist hefur verið ánægju-
legt að hafa þau hjón hér á Laugar-
vatni sl. fjögur ár, eftir að þau létu af
búskap. Eiríkur Tómasson var á
margan hátt sérstakur maður.
Fyrstu kynni mín af piltinum voru er
hann var nemandi í Héraðsskólanum
á Laugarvatni árin 1939-41. Var ég
þá ungur og ekki nemandi, hálfgerð-
ur „messa-gutti“, mikið á ferðinni og
þekkti auðvitað alla með nöfnum.
Þetta var ein stórfjölskylda, mikil
samheldni fólksins og hlýhugur, sem
menn báru hver til annars. Mér er
enn í fersku minni gamla íþróttahúsið
og flest sem þar gerðist. Við krakk-
arnir kúrðum á gólfinu í gáttinni inn í
salinn á efra lofti og íylgdumst vel
með, alveg óþreytandi. Mér eru
stökkin á „dýnunni" minnisstæðust,
þegar ég hugsa til Eiríks. Þá var
gaman, einkum þegar eldrideildung-
ar leiddu saman hesta sína. Eg
gleymi ekki hve fimur Eiríkur var í
„svif-stökki“, svifið var langt og gekk
vel frá.
Ekki varð skólagangan lengri hjá
Eiríki og hann orðinn tvítugur. Slíkt
nám varð að nægja, fáir áttu frekari
tækifæri. Ekki réð það úrslitum með
námshæfileikana, þeir urðu bara ekki
nýttir, aðstæður vora ekki fyrir
hendi. Eiríkur hafði góða námshæfi-
leika, var vel gefmn og minnið trútt.
Ættfræðina hafði hann ávallt á hrað-
bergi og margir hafa borið honum vel
söguna þegar rætt var um hin ólík-
ustu mál. Ekki var þar komið að tóm-
umkofunum.
I daglega lífinu var Eiríkur hlé-
drægur maður og barst ekld á. Hann
gaf sig ekki mikið að félagsmálum út
fyrir sína sveit, var óáreitinn og
manna prúðastur. En skoðanir hafði
hann vel mótaðar á flestum hlutum,
ef á reyndi, en datt ekki í hug að troða
þeim upp á aðra. Hann var ábyrgur
og staðfastur. Og í góðu næði, þegar
ysinn var úti reyndist grunnt á húmor
og fólskvalausri gleði.
Eiríkur í Miðdalskoti var góður og
farsæll bóndi. Hann rætkaði mikil tún
og var harðfylginn heyskaparmaður,
fékk þó aldrei aðkeypta hjálp. Þrek
þeirra hjóna og bamanna, meðan
þeirra naut við, skyldi duga. Þau
bjuggu með þónokkurt fjárbú og svo
margar kýr og síðar geldneyti, sem
mögulegt var að koma í hús. Var þó
orðið mál að hyggja að útihúsabygg-
ingum, þegar búskapnum lauk. Auk
þessa voru til hross á bænum sem
halda mætti að frekar hafi verið
draumur frúarinnar. Eiríkur var mik-
ið snyrtimenni, gekk svo vel um búið
og landsins gæði, að eftir var tekið.
Eiríkm- kaus að vera í friði heima
og búa að sínu, njóta lífsins með konu
sinni og bömum, sem urðu fjögur, öll
vel gerð, dugnaðarforkar. Barna-
bömin em sjö, kát og skemmtileg.
Nutu hjónin þess innilega er þau litu
inn að heilsa upp á afa og ömmu, þau
hlýjuðu um hjartaræturnar er eigi
mátti sköpum renna.
Við kveðjum Eirík með virðingu og
þökk. Biðjum Dúnu alls hins besta og
allri fjölskyldunni með hjartanlegri
samúð.
Ester og Þorkell Bjamason.
í dag er kvaddur Eiríkur Tómas-
son móðurbróðfr minn. Hann var
yngstur Helludalssystkinanna, bama
Tómasar Bjamasonar og Óskar Tóm-
asdóttur.
Ég á minningai’ um Eirík frá því ég
man fyrst eftir mér, smákrakki í
Hefludal. Þá var hann ennþá til heim-
ilis þar, ungur maður og forframaður,
hafði verið á Laugarvatnsskólanum
sem þótti hin ágætasta menntun þá.
Einnig vann hann um skeið á tfl-
raunabúinu á Skriðuklaustri í Fljóts-
dal, í Reykjavík og víðar og kunni því
frá mörgu nýstárlegu að segja.
Það sem mér er þó minnisstæðast
frá þessum tíma er hve gríðarlega
listfengur hann var og hagui’ á hvað
sem hann lagði hönd að. Hann teikn-
aði og málaði, smíðaði og skreytti
skrín og kistla. Einnig bjó hann til
húslíkön úr krossviði sem vora lista-
smíð. Ég gat setið endalaust og kíkt
inn um gluggana þar sem gaf á að líta
fullkomnar innréttingar, dúka á gólf-
um og dýrindis húsgögn, allt gert úr
því efni sem hendi var næst, t.d.
pappa, spilum og taubútun. Lítið
íverahús smíðaði hann í Helludal
handa móðursystur sinni sem hafði
tekið hann ungan tfl fósturs. Gamla
konan dvaldi að deginum alsæl í litla,
fallega húsinu sínu, sem kallað var
kofinn, en bjó að öðra leyti hjá systur
sinni og fjölskyldu hennar.
En Eiríkur fetaði enga listamanns-
slóð, heldur gerðist bóndi. Á sjö-
tugsafmælinu hennar ömmu opinber-
uðu þau trúlofun sína Dúna og hann.
Ég man hve stoltur hann var af kær-
ustunni og glóandi gullhringnum.
Þau hófu búskap í Brattholti með lít-
inn bústofn sem hafði vaxið og aukist
veralega þegar þau nokkram áram
seinna fluttust að Miðdalskoti í Laug-
ardal. í Brattholti bjuggu þau í lítilli
risíbúð sem Eiríkur innréttaði og bar
vitni hagleik hans og smekkvísi. Eins
var í Miðdalskoti, þar var alltaf verið
að laga og bæta úti og inni. Þau vora
alltaf samtaka hjónin um að hafa
snyrtilegt í kringum sig, eins og
reyndar um allt sem þau tóku sér fyr-
ir hendur.
Síðustu árin hafa þau búið á Laug-
arvatni, en áður en þangað kom var
Eiríkur farinn að kenna erfiðs sjúk-
dóms, sem læknum gekk illa að átta
sig á. I mörg ár var hann í rannsókn-
um og oft mjög veikur. Stundum rof-
aði til og vonir vöknuðu um að bót
hefði fengist, en því sárari hlutu von-
brigðin að verða þegar nýtt veikinda-
kast brast á. Var aðdáunarvert hve
æðralaus Eiríkur var í þessum erfið-
leikum. Líka þessum síðustu veikind-
um sem nú hafa lagt hann að velli.
Eiríkur var bráðvel gefinn maður.
Alltaf mátti búast við að fá hjá honum
nýtt sjónarhom á menn og málefni og
þótt hann ræddi málin af alvöra sá
hann líka skoplegu hliðamar og gerði
allt svo létt og bjart í kringum sig.
Hann var afar fróður og hafði dásam-
lega frásagnai’gáfu svo það var bæði
gaman og lærdómsríkt að hlusta á
hann. Fyrr á árum gerði hann svolítið
af því að skrifa niður frásagnir af at-
burðum líðandi stundar og er það
með mestu ágætum fram sett.
Ég orðaði það einhvem tíma við
Eirík að fá að skrifa eftir honum eitt-
hvað frá liðinni tíð og tók hann ekki
illa í það. Ekkert varð þó úr fram-
kvæmdum og nú er það of seint.
Þó að vitað sé að hverju stefnir
kemur það samt ætíð jafnmikið á
óvart þegar fólk sem hefur verið hluti
af tilveranni alla tíð kveður og leggur
í hinstu för. Mér fannst Eiríkur alltaf
vera svo ungur í anda, nútímamaður
sem skildi gildi fortíðarinnar. Ég
minnist hans með virðingu og þakk-
læti fyrir allar góðu samverastund-
irnar fyrr og síðar.
Við Guðni vottum Dúnu og fjöl-
skyldunni okkar innflegustu samúð.
Inga Kristjánsdóttir.
Við fráfall fólks sem maður hefur
þekkt svo lengi sem minni manns nær
verða ákveðin þáttaskil. Samferðinni
með því lýkur og eftir standa minn-
ingar sem ekki verða frá manni tekn-
ai’. Þegar ég kveð Eirík föðurbróður
minn situr eftir í huganum sjóður
endurminninga sem ég met mikfls.
Eríkur var vel lesinn maður og eft-
ir því stálminnugur. Hann þekkti ætt-
ina okkar að ég hygg betur en nokkur
annar og fáum hef ég kynnst sem
þekktu land og þjóð betur. Upp í hug-
ann koma ferðalög sem við faðir minn
fóram með þeim Eiríki og Dúnu. Þar
ber einna hæst ógleymanleg ferð um
Vestfirði sumarið 1981. Við voram öll
að fara á þessar slóðir í fyrsta sinn.
Það var þó engu líkara en verið væri
að fara um átthaga Eiríks, svo vel
hafði hann lesið sig til fyrir ferðalag-
ið. Einnig minnist ég dagsferða um
Kjöl, Hreppamannaafrétt, Rangár-
þing og fleiri slóðir. Eiríkur sá til þess
að maður var margs vísaii eftir þess-
ar ferðir. Gilti þá einu hvort um var að
ræða ömefni eða sögulegan fróðleik
en Eiríki var auk þess gefin góð frá-
sagnargáfa. Það var reyndar sama
hvaða byggt eða óbyggt ból á landinu
bar á góma, allt kannaðist Eiríkur vel
við. Ennfremur er mér í fersku minni
hlutverk Eiríks í ættarmóti sem við
niðjar Óskar Tómasdóttur og Tómas-
ar Bjarnasonar stóðum að fyrir
tveimm’ ánim, þar var hann í lykil-
hlutverki. Það verður tómlegt að end-
urtaka slíkt mót án hans. Maður nag-
ar sig nú í handarbökin fyrir að hafa
ekki gefið sér betri tíma til að fræðast
af Eiríki, slíkur hafsjór sem hann var.
Eiríkur átti gott með að mynda sér
skoðun á nánast hvaða málefni sem
var.
Hann hafði ekki alltaf mörg orð um
sínar skoðanir. Hann lýsti sínum
skoðunum á hnitmiðaðan og öfgalaus-
an hátt og stóð fast á þeim. Einhvem
veginn var það svo að hann hafði gott
lag á að gera mann sammála sér.
Þeim Eiríki og Dúnu búnaðist vel í
Miðdalskoti. Þau vora samhent og
samlynd og þeim var umhugað um
velferð bama sinna. Afurðir, um-
gengni og allt yfirbragð búskapar
þeirra bar því gott vitni að þau vora
bæði landbúnaðarmanneskjur fram í
fingurgóma og vel verki farin. Þau
lögðu sig fram um að láta skepnum
sínum líða sem best. Einnig lögðu þau
góða rækt við blómagarðinn. Þó
mörgu væri að sinna höfðu þau þó
alltaf tíma til að taka myndarlega á
móti gestum. Þær vora ófáar heim-
sóknirnar okkar í Helludal að
Miðdalskoti. Það var alltaf tilhlökk-
unai’efni að taka hús hjá þeim. Þær
stundir liðu hratt við málefnalegt
spjall og góðai’ veitingar.
Þeir bræður hans, faðir minn og
Steini, bára mikla virðingu fyrir þess-
um yngsta bróður sínum. Ég varð
þess oft áskynja sem barn að þeir
tóku hann til fyrirmyndar í vinnu-
brögðum sem vörðuðu búskapinn.
Samskipti milli okkar og Eiríks og
Dúnu vora mikil alla tíð og bar þar
aldrei skugga á.
Fyrir 12-13 árum byrjaði Eiríkur
að kenna sér meins sem reyndist ill-
skeytt og óútreiknanlegt. Það duldist
ekki okkm’ sem þekktum hann að það
var honum mikil byrði. En það var
virkilega aðdáunaivert hvað hann tók
þessum veikindum af miklum hetju-
skap, það var ekki hans háttur að
bama sér. Ekki þarf að fjölyrða um að
jafnframt var mikið lagt á Dúnu í
veikindum Eiríks, sömu sögu vai’ af
henni að segja, hún stóð sem klettur
við hlið Eiríks til hinstu stundar.
Fyrir hönd okkar föður míns og
Steina vil þakka þér, Eiríkur minn,
fyrir ánægjulega og uppbyggilega
samfylgd. Nú hefur þú fengið lausn
frá þínum þrautum. Blessuð veri
minning þín.
Jafnft-amt vottum við þér Dúna
mín, börnum ykkar, tengdabörnum
og bamabömum okkai’ innilegustu
samúðarkveðjur.
Guðs blessun fylgi ykkur öllum.
Kristófer Tómasson.
• Fleirí minningargreinar um
Eirík Tómasson bíða birtingar og
munu birtast íblaðinu næstu daga.
EIRIKUR
TÓMASSON