Þjóðólfur - 17.12.1897, Qupperneq 1

Arg.(60arkir)ko«tar 4kr,
Erlendis 5 kr, — Borgist
fyrir lð.Jtili.
Uppiögs, bnndin við árumót,
ógild nema komi til ótgeianda
iyrir1. október.
ÞJÖÐÓLFUE,
XLIX. árg. Reykjarík, fSstudaginn 17. desember 1897. Nr. 59.
Matth. Jochumsson:
Grrettisljóð.
(NiJurl.). Pegar maður les G-rettislióð, má
eins og heyra hinn Bterka vængjaþyt skáld-
anda Matthíaaar. Þó er það ekki alstað-
ar, að maður finni jafnt þennan innblást-
ur andans og sum kvæðin bera með sér,
að andinn hefur ekki verið yfir honum,
er ihann orti þau, t. d. „Bðrnskubrek
Grettis". Þó að komu draugsins i „Glámi1*,
sé lýst einkar vel og einkennilega draugs-
lega og drungalega, þá er samt eins og
dragi úr krapti skáldsins, er hann lýsir
sjálfum atganginum1 og snýr lýsingunni
upp í, hvað Orettir hafi sagt um hina
ferlegu] sóku. En skáldið hefur hér lagt
áherzluna á annað, hina andlegu líking
eða hið andlega tákn, er felst í þessu
atriði, og svo píða komur fram í allri
sögunni: baráttan milli hins forna og nýja
siðs, heiðninnar og kfistninnar. Sagan
fer fram á tímamótum, síðasta áratugnum
fyrir og fyrstu áratugunum eptir árið 1000.
Maríusveinninn er kominn með allri sinni
blíðu og auðmýkt, er bezt kemur fram
hjá[ Ásdísi, móður Grettis; forneskjan og
harðneskjan er að hverfa. Hin gömlu
goð eru rekin úr byggðum fram til dala.
Lýsir skáldið í upphafl „Gláms“ mjög vel
áhrifum hinnar nýju trúar.
„Hann, sem aldrei áður nam
æðrast blóðs í verki,
varpar sér nú flötum1 fram
fyrir veikum klerki“.
Goðin hafa skipt hömum, og verða að
illum kynjavættum, og því er Glámur
tákn þeirra og hinnar íornu trúar. Kvæð-
ið endar með hiuum ferlegu og áhrifa-
miklu álagsorðum draugsins, og er því
þungamið Ijóðanna.
Góðar og fagrar lýsiugar eru mjög
víða í Grettisljóðum. Þanuig má eins og
finna þytinn og fögnuðinn í jólagestunum
í byrjun Berserkjarímu.
„Heimboð fundu hér og þar,
hlumdi í lundi Mardaliar,
undu grundir Glóeyjar,
glumdu í mundum árarnar“.
*) &að er ekki sögulega rétt að láta Gretti hrjóta
réttan ft gólfið.
Þannig heyrir maður ruðninginn í vorinu,
„er Dofri jötunn fer af stað“ og „risinn
tekur sumarbað“. Eða myndin af Þóri
í Garði, er hann þrútinn og gneypur af
sorg lýsir vígsök sona sinna. Eða nátt-
úrulýsingarnar í „Grettisslag“ á hraun-
unum, 8umarfriðnum og skuggalegum
gýgjarsal í „Æflntýri", eða dimmviðris-
blærinn á „Falli Grettisu og að síðustu
hin tignarlega og stórmannlega lýsing á
alþingisstaðuum forna, sem hljómar svo
hvellt og kveður víð svo snjallt eptir hinu
hátíðlega hljóðfalli sexstuðlabragsins. Það
er sem heyrist klukknahljómur hins nýja
tíma, er ísleifur Gissursson hvíta „grann-
vaxinn, guðfagur hár með gullbjarta lokka
og hvarma“, lýsir á Lögbergi einkennum
hins forna og nýja siðs, svo að gjalla við
glymjandi óp, og að síðustu lýsir Þor-
björn banamann Grettis sekan um morð
og „Grettir var sýknaður, — leystur fjöt-
ur vors fræknasta manns, fyrstum af bisk-
upi lands“. Eins og alla -mikla menn,
lifir Gretti frægð hans og afrek ekki síð-
ur við þessi nýju ljóð hans, innblásin af
hinum sama andans neista, er gaf Gretti
sálarþrek og þol til að standast síuar
miklu þrautir. Málið er ekki aístaðar
eins vel vandað hjá Matthiasi, og form og
kveðandi ljóðanna, en þess gætir minna,
þegar litið er á heild og. auda þessa ljóða-
safns hans, sem er sannur sómi bókmennta
vorra.
Vilhjálmur Jönsson.
Mannlýsingar.
Eptir Matth. Jochumsson.
(Frh.). Marga fleiri merka menn gæti eg
nefnt, þá er lifðu um og fram yfir þessa
öld, einkum meðal bænda. Er það margra
manna mál, að eptir 1860 hafi raanndómi
og menntun fleiri svei a en Eyjahrepps
tekið mjög að hnigna. Þá var og vel-
líðan sömu sveita að því skapi betri en
nú, enda hagir og viðskipti manna óbrotn-
ari, en dáð og sparuaðnr meiri. Auk
Eykreppinga áttu Gufudals- og Reykhóla-
hreppsmenn (sumir) lestrarfélag saman;
voru í því mestir fróðleiksvinir, þeir
bræður Arasynir, Finnur á Eyri og Jón
í Djúpadal, Ari sonur Finns, síðar í Bæ
á Rauðasandi. Þeir voru fjáðir menn.
í Reykhólasveit voru fremstir: faðir minn,
Pétur Gestsson á Hríshóli og einkum
Páll, mágur Péturs, lngimundarson (faðir
Gests skálds), og fleiri mætti nefna. Afi
minn hafði og verið fróður maður, mikill
maður og sterkur en góðmenni. Kona
hans var Sigríður Aradóttir, Jónssonar
prests Ólafssonar á Stað og Sigríðar Teits-
dóttur sýslumanns í Haga. En kona Ara
var Helga Árnadóttir prests í Gufudal Ó-
lafssonar lögsagnara á Eyri. Var því
faðir n inn ættborinn Vestfirðingur í móð-
ætt, en föðurkyn hans var skagfirzkst.
Hann var kominn af Kollabúða-Bjarna
sem mýmarga niðja á enn þar um fjörð-
una, og þótti lengi margt af hans kyni all-
mannvænt, en þeir Bjarni og Arnfinnur gamli
bræður, voru norðlenzkir og að langfeðg-
um komnir af Hafgrímsstaðaætt. En hin
ríka Reykhóla- og Hagaætt þykir mjög
hafa niðursett á þessari öld. Er það
sannlega sagt af Espólin hinum fróða, að
ættir gaugi sem öldur á sæ, að ein fellur
á þá önnur rís; hefur hér og lítt eða
ekki verið að óðulum hlynnt eða ættgöfgi,
og er það hin mesta fyrírmunun.
Margra fleiri góðra manna mætti og
minnast, ef tími væri til, einkum meðal
bænda, mætti geta margra þeirra Eyjar-
skeggja af Brciðafirði, sem nú eru undir
grænni torfu; skal eg nefna fáein nöfn í
belg og biðu, að gamni siínu: Þá Her-
.gilseyingana, Eggert Ólafsson í Hergilsey
(f 1819) langafa minn, sem fyrstur end-
urbyggði eyna, og var mikill nytsemdar-
og auðnumaður. Hann uppól móður mína,
var hún þó að eins 12 ára, er hann dó.
Sonur hans Jón var og auðugur og mik-
ilhæfur, en drykkjumaður og stórfengur.
Þá bjó vinur hans Ari Jónsson, föðurafi
minn, á Reykhólum, mikils háttar og manna
örvastur að fé, fríðnr sýnum, en ölkær og
fjöllyndur. Hann átti síðastur manna af
Hagaætt í Reykhólum. Misjafnt þótti
maunast haus kyn. Helztur niðja hans
var Jón á Bæ, göfugur bóndi og mannval;
hans sonur Ari síðar í Bæjum, eyddi fé
hans við háskólann og kom slyppur inn.
Ein dóttir Ara á Reykhólum var Guðrún
móðir Sigurðar kaupmanns í Flatey, val-
kveudi mikið. Flest var það fólk bjart