Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Page 16

20
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Heyrt hef ég frá því sagt, að fólk fór eitt sinn yfir Þverá, er fiskför mikil
var í ánni. Varpaði þá kona sér úr söðlinum, er lax allmikill var að busla
á brotinu, steypti pilsum sínum yfir hann og fékk tekið hann með aðstoð
förunauta sinna.38
VIII
Hvernig á að skýra bilið sem er núna á milli garðs og hólma? Kann
að vera að ástemman hafi fallið úr notkun og eyðilagst, etv. þegar á
miðöldum, en síðar hafi einhverjir tekið sig til og hlaðið undirstöður
undir garð í norðurálnum og myndað bilið á milli garðs og hólma til
að þar mætti koma fyrir veiðitæki. Ekki er þó kunnugt að neitt komi
beinlínis fram um þetta í skjölum Reykholts, prestarnir halda áfram að
lögfesta „ósstemmu“ árin 1860 og 1876, en reyndar „alla ósstemmu" í
síðara skiptið og er þá hugsanlegt að átt sé við nýtt mannvirki.39
Helsta vísbendingin um nýtt mannvirki er vitnisburður Péturs G.
Guðmundssonar sem ritar að garðurinn í ósnum hafi verið gerður þegar
foðurbróðir hans var á 2. eða 3. ári, 1851 eða 1852.40 Ingimundur
Ásgeirsson ritar um garðana (garðinn): „Það er í sögnum og mun rétt,
að litlu fyrir miðja 19. öld hafi þessi garður verið endurbyggður.. ,“41
Ingimundur vísar til greinar Péturs og mun sjálfur hafa þekkt heimild-
armann hans, Kristján Þorsteinsson, og þeir bræður Ingimundar, Leifur
og Sigurður, hafa eftir Kristjáni að tuttugu menn hafi hlaðið garðinn í
norðurálnum eða garða og að veiðst hafi silungar. Kristján fæddist árið
1849 og var sonur Þorsteins bónda á Oddsstöðum. Björn Ásgeirsson,
fjórði bróðirinn á Reykjum, hefur eftir Kristjáni að Þorsteinn faðir hans
hafi verið einn af þeim sem hlóðu garðinn.42 Mér virðist erfitt að ganga
fram hjá þessum vitnisburði.
Varla verður gert ráð fyrir því að menn hafi veitt í teinur um 1850,
veiðitækið virðist hafa verið með öllu gleymt, amk. kannast ég ekki við
að það sé nefnt neins staðar eftir 1512 og þess getur hvorki í sóknarlýs-
ingunni frá um 1840, þar sem veiðum er lýst, né í frásögnum um veiðar
á 18. öld.
Björn Blöndal lýsir silunganetum sem sett voru við silungagarða.
Garðarnir voru ekki settir í meira en klofdýpi og netin voru einföld,
38. Þorsteinn Þorsteinsson, tilv. rit, bls. 32.
39. Þjóðskjalasafn, tilv. staður.
40. Tilv. rit, bls. 256-7.
41. Ingimundur Ásgeirsson, tilv. staður.
42. Þctta hef ég munnlega eftir Sigurði Ásgeirssyni á Reykjum.