Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Page 165

NIÐURLAG
169
Handhægt tímamerki byggðaleifa í Papey er ljósa gjóskan sem mynd-
aðist við gos í Öræfajökli árið 1362. Er gjóskulag þetta mjög greinilegt
í eynni, liggur víða yfir mannvirkjum, og gefur þar með hugmynd um
fyrir hvaða tíma þau voru í notkun. Gjóskulag þetta lá yfir eftirfarandi
mannvirkjum eða mannvistarleifum: Tóft undir Hellisbjargi, Goða-
tættum I og II, Áttahringsvogi II, Papatættum, Gamla garði, mannvist-
arleifum við Hjallatanga, og túngarði og cldri mannvistarleifum á Lilju-
stöðum. Allar þessar tóftir og aðrar mannaminjar má því tínrasetja ein-
hvern tíma fyrir 1362.
Geislakolsaldursgreiningar sem gerðar voru í tóft undir Hellisbjargi,
í Goðatættum I og II, og í Áttahringsvogi II, gáfu nokkuð mismunandi
aldur, sem féll á bilið frá 9. til 13. aldar. Tóftir þessar hafa líklega ckki allar
verið í notkun á sama tíma, en ljóst er, að byggðaumsvif hafa snemma
verið víða um eyna. Hvort þar voru fleiri en eitt býli í upphafi, er nú
ekki ljóst, en svo virðist hafa verið seinna, eða t.d. þegar kotið við
Krosshól var í notkun. Aðeins eitt öruggt bæjarhús frá þessu fyrsta
tímabili - Goðatættur II - hefur fundist, en vera má, að einnig hafi verið
búið annars staðar, t.d. á Liljustöðum. Ekki er nú vitað hvenær bæjar-
stæðið þar sem síðasti bærinn stendur fékk það hlutverk.
Ljóst er af því sem fundist hefur, að í Papey hefur frá upphafi verið
stundaður búskapur eins og hann tíðkaðist annars staðar á landinu.
Ætlað Qós bendir til kúabúskapar frá fyrstu tíð og gjallleifar sýna, að
járn hefur verið unnið til heimilisnota. Augljóst er, að sjófang hefur
snemma verið nýtt. Hafa það verið mikilsverð hlunnindi, og líklega
ásamt rekaviðnum, sem er talsverður í eynni, aðalaðdráttarafl til búsetu
þar. Rekaviðurinn hefur sjálfsagt aðallega verið notaður til bygginga, en
aðaleldsneytið hefur um langan aldur augljóslega verið mór, eftir öllum
mótættunum og mókofunum að dæma. Graslendi er gott til búskapar.
Þegar eyjan var heimsótt í lok júlí sumarið 1987, var þar allt á kafi í
grasi, því ekkert hafði verið heyjað. Var þar þá einnig hjörð um 30—40
fjár sem þreifst vel sjálfala og við útigang allan veturinn, þó með
greiðan aðgang að húsaskjóli. Byggð hélst í Papey allt til ársins 1966 en
síðan þá hafa eigendur dvalið þar á sumrin, til skamms tíma m.a. við
fuglatekju.
Tilgangur rannsóknanna í Papey var ekki síst sá, að reyna að sýna
fram á, hvort þar hafi nokkurn tíma dvalið írskir einsetumenn eða papar
eins og sagnir fornrita gefa í skyn. Niðurstaðan verður sú, að þar fannst
ekkert sem með neinni vissu gæti bent til þess, að svo hafi verið. f 3.
kafla var gerð grein fyrir minjum eftir keltnesku frumkirkjuna á skosku
eyjunum og írlandi, sérstaklega hugsanlegum klausturbyggðum sem