Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2000, Blaðsíða 124

128
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
McNicol kemst að þeirri niðurstöðu að hugmyndir unr samhengi í
helgihaldi séu margskonar en megi flokka í fernt sem hér segir51:
1. Samfelld notkun bygginga ætlaðra til helgihalds (kultbyggnadskontin-
uitet). Hér er átt við það þegar byggingar senr notaðar hafa verið til
helgihalds í eldri trúarbrögðum eru nreðvitað nýttar áfranr til helgi-
halds, þótt búið sé að skipta unr trúarbrögð. Dænri unr þetta væri ef
hofum hefur verið breytt í kirkjur.
2. Viðvarandi notkun helgistaðar (kultstedskontinuitet), þrátt fyrir trú-
skipti. Þá er átt við óslitna notkun helgistaðar þó að skipt hafi verið
uin trúarbrögð. Dænri unr slíkt er þegar kirkja er byggð á grunni blót-
húss, hofs eða á blótstað þar sem ekki var bygging áður.
3. Sanrhengi í skipulagi trúarbragða (kultinndelningskontinuitet). Hér er
átt við það ef ætla nrá að kirkjusóknir í kristni fylgi skiptingu senr er
eldri en kristnitakan og komið var á í heiðnum sið. Þá er litið svo á að
fyrri skiptingu landsvæðis sé haldið eftir trúskiptin, og þá t.d. þegar
heiðnir höfðingjar sátu áfranr að völdum sem kristnir leiðtogar.
4. Sanrhengi í inntaki trúarbragða (kultinnehállskontinuitet). Þá er átt við
að heiðnir siðir haldist innan kristni og sé vísvitandi haldið við.Vísað
er til þess að leyft lrafi verið að blóta á laun, éta hrossakjöt og bera út
börn eftir kristnitöku. Þá er einnig bent á ýnrislegt í svonefndri
alþýðutrú, senr talið er vera leifar úr heiðnum sið.
Hægt er að nýta þá vitneskju senr dregin var franr í dagsljósið við
uppgröftinn á Þórarinsstöðum á nrjög nrarga vegu. Það væri til dænris
hægt að gera grafsiðunr þar ítarleg skil, tengja þá við breytingar á þjóðfé-
lagsskipan í nútíð og fortíð, huga að byggingarlist kirkna á nriðöldunr og
margt fleira. Forvitnilegast er þó að skoða hana út frá unrræðunni unr
samhengi í helgihaldi, vegna þess að umrædd kirkja er eina dæmið unr
stólpakirkju með niðurgröfnunr hornstoðunr senr rannsakað hefur verið
hérlendis nreð fornleifauppgrefti.
Umrœðan um samhengi í helgihaldi
Lengi hefur verið rætt unr það hvort hugmyndin unr samhengi í helgi-
haldi geti skýrt það hvernig kristnitakan fór fram. Unrræðan hefur að
sjálfsögðu alla tíð litast af straumum og stefnum samtímans, eins og öll
önnur fræðileg unrræða. Ritaðar heimildir hafa jafnfranrt ætíð haft sterk
áhrif á mótun hennar.
Þeir fræðinrenn, sem fýrstir rannsökuðu mörk norrænnar heiðni og