Heimskringla - 13.09.1917, Blaðsíða 3

'WINNIPEG, 13. SEPT. 1917
HEIMSKRiNGLA
3. BLAÐ61Ð4
Keisaravaldið þýzka
Eftír «fra F. J. Bergmann.
______________________________>
(Framhald)
II.
KEISARINN ÞÝZKI Ntt A
DÖGIJM.
50.
▼on Bethmann-Hollweg
veröur kanalari.
I>egar Bethmann Hollweg var
efríSur kanzlari og látinn taka við
Jeví embætti af Buelow 14. júlí 1909,
könnuðust allir við, að breytt hefði
r#rið um etjórnmálamenn ein-
•tagis.
Nýi kanzlarinn var læddur i
Ikorpinu Hohen-Finow i Branden-
kurg. Það er einungis 45 mínútna
ieið frá Berlín. Hann mun vera
Xieddur árið 1856. Ættin T»r hafin
til aðalstignar 1840. Höfðu forfeð-
•j ihans verið um langan aldur
kaupmenn og bankaeigendur i
Rrankfurt, og borið ægishjálm yfir
♦Brum bankamönnum áður #n
Rothschild- tímabilið hótst.
Upphaflega voru ættirnar tv*»r,
Bethmann og Hollweg, en runnu
•aman í eitt við að giftast eaman.
Borfaðir Bethmann ættarinnar rar
rekinn frá Hollandi á 17. öld, aakir
kfúmálaskoðana sinna. Afi Beth-
mann-Hollweg var fyrsti maðurinn
í ættinni, sem gegnt hafði opinber-
Uin störfum. Hann var ágætur
Wgmiaður; varð upp úr bví lög-
fræðikennari við háskólann í
Bonn og þótti maður svo vel l»r8-
▼r, að hann var einmitt hafinn til
aBalstignar fyrir lærdóm sinn. A
Bmabilinu milli 1840—50 sat hann
á þingi Prússa. Tók hann ótramð-
•n þátt í baráttunni um •tjórnar-
•krána, er náði hámarki 1848. Tíu
árum síðar varð hann mentamála-
ráðgjafi í ráðuneyti, sem þá var
kallað frjáislynt. Forfeður Betk-
■eann-Holiwegs voru aambland
kaupmanna, bankastjóra, lærðra
■aanna og stjórnmálagarpa. Af
■líku bergi var sá miaður brotinn,
tem keisarinn lét sér þóknas* að
Mtipa 5. kanzlara þýzka ríkisint.
Árið 1885 fór hann frá háskólan-
man í Bonn og var gerður dómari.
4>egar keisaranum þóknaðist 1899
að hefja hanu til svo hárrar «töBu
að verða forseti stjórnarinnar i
Bromberg, var mikið um það tal-
»ð, að þeir hefði verið skólabrssð-
ar, keisarinn og Bethmann-Holl-
Weg, við háskólann í Bonn. En að
frrem mánuðum iiðnum var hann
ffirður forseti Brandonborgar-fylk-
ia Skyldi bústaður hans þá vera
< Potsdam og nóg tækifæri til aö
•ndurnýja gamla vináttu við k«is-
■cann.
8á, sem skipaður er til forieta-
tlgnar í Brandenburg, er á góðrl
t«ið til að verða prússneskur ráð-
karra. Og árið 1905 var Bethmann-
Hollweg sýndur sá sórni samkTæmt
ffamalli hefð, að vera gerður »krif-
•ri innanríkismála Prússlanda.
▼veim árum síðar gerði keisarinn
hann skrifara innanríkismála kei»-
•aadæmisins. En þeirri »töðu
fylgir sú hefð, að vera vara-kanzlarl
•g vara-forseti prússneska ráðu-
aeytisins. Þau eru býsna mörg
Iwepin í valdastiganum þýzka.
í öllum þessum embættum »ln-
kendi Bebhman-Hollwog sig m«ð
áhuga, iðni og fjölhæfni. Hann bar
lotningu mikla fyrir von Buelow
lirinzi, sem þá var kanzlari, »nda
tU Buelow honum oft, þegar »r
■aikið var um að vera á þingi, »ða
■Hkið í húfi á stjórnmálasviðinu,
»8 mæta fyrir sína hönd. Var með
>*im var ávalt hin bezta vinátta.
Eigi þótti von Bethmann-Holl-
Weg eiginlega mjög mikill atkvæða-
■taður á þingi. Samt sem áður
höfðu orð lians þar ávalt töluverð
ákrif. Hann var ekki annað «irui
gtæsimenni og von Buelow. En
•annfæringaraflið í ræðum hans
Mtti meira og þekkingargrundvöll-
■rinn betri. Þjóðverjar söknuðu
gamansemi Buelows. En í «tað
hennar fengu þeir tal, sem var öld-
»ngis blátt áfram, og stundum
kryddað þeirri fyndni, »«m orð-
fæðin íelur í sér.
Ungir Gripir
TIL SÖLU
MIKLA peninga má græða á
því að kaupa unga gripi og ala
þá upp. Ef þú ert að hugsa
um þennan gróðaveg, kauptu
þá gripina í etærsta gripamark-
aði Vestur-Canada, og kauptu
á réttu verði. Skrifð eftir upp-
lýsingum í dag—til
Colvin & Wodliager
v Dept H, 810 Exehango Bldg.
Union Stock Yards,
St Bonltaec, Man.
Bethmann-Hollweg hefir verið
nefndur heimBpeki kanzlari, enda
voru einmitt ræður hans oftast
I nær með heimspekilegum blæ.
Hann var maður feikilega hár
vexti, grannvaxinn og horaður,
ennið hátt, ávalt með gleraugu,
eins og þýzkum prófessorum er
tamt. Það var ávalt eftir honum
tekið, er hann stóð á fætur. Þegar
hann talaði, Tar það ekki eldurinn
og aflið, sem einkendi ræður hans,
eins mjög og skýrleiki hugsananna
og heilbrigði.
Mörgum hefir fundist um nokk-
urt ára bil áður stríðið hófst, að
tími og ástæður á Þýzkalandi væri
heppilegar fyrir þann mann, er
gerast vildi leiðtogi sannarlegs
frjálslyndis í stjórnmálum. Menn
hafa ímyndað eér, að um slíkan
mann myndi fylgismenn hópast
með ákafa eins miklum og hópast
var kring um Bismarck, þegar er
liann hófst handa og tók að full-
nægja þeirri þrá, sem inini fyrir
var með þjóðinni, til einingar.
En hafi þessum mönnum sýnst
rótt, hefir Bethmann-Hollweg ekki
kunnað að lesa þau tákn tímamna.
Hann sýndi sig mann göfuglyndan
og einlægan, að svo miklu leyti sem
atjórnmálamanni þykir fært. Hann
tók sér svo nærri, er honum fanst
öðrum gert rangt til, að tárin
komu honum fram í augu, þegar
hann sá harðgeðja og rangláta
skrípamynd af einhverjum and-
stæðimgi. En tiihneiging sýnist
hann hafa brostið til þess að ger-
ast leiðtogi framfara-hreyfinganna
m«ð sinni miklu framfaraþjóð.
Bethmann-Hollweg varð kanzlari
fyrir óisigur, sem stjórnin og von
Buelow hiðu, fyrir bandalagi, er
gerðist á þingi með afturhalds-
flokknum og katólska miðílokkn-
um, »em fram að þessu hefir hald-
i»t. Og með öllu því mikla viti,
sem honum var gefið, tókst honum
aldr«i að rífa sig lausan úr fjötrum
þes» stjórnmálabandalags, sein
ruddi Buelow úr sessi, og hefir á-
ralt haft afturhaldið að trúarjátn-
ingu.
Almenningsálitið skoðaði hann
ávalt einn þeirra sljórnmálafor-
kólfa, sem af miklum þráa synjar
hinu upplýsta Þýzkalandi um að
koma hugsjón allra sann-frjálsra
þjóða í framkvæmd með að eignast
fullkomið þingræði og stjórn, er sé
fulltrúi þjóðarviljans. Það hefir
verið sagt, að þetta muni ekki fást
fyr en um stræti Berlínarborgar
flæða iækir blóðs öreiganna. Hepp-
inn fceljum vér Bethmann-Hollweg,
heimtspeki-kanzlarann, er svo lengi
kunni að svimma milli skers og
báru, að hann stendur þá ekki
lengur við stýrið. En. naumast
mun sagan þvo hann hreinan af
þeim miklu viðhurðum, er gerðust
á kanzlaraárum hans.
51.
Stjórnarstefna kanzlarans.
Síðan er Þýzkaland gerðist keis-
aradæmi, hafa þar verið fimm
kanzlarar, á undan dr. Michaelis,
sem nú er. Skal íyrstan frægan
telja Bismarck, hinn óviðjafnanlega.
Hann var stjórnspekingurinn
mikli. Caprivi var hermaður. Von
Hohenlohe hirðmaður. En Beth-
mana-Hollweg heimspekingur.
Fullu nafni hét hann Dr. Theo-
bald von Bethmann Hollweg. Hans
verður lengi getið í sögunni sem
þess kamzlara, sem hafði tauma
Taldsins í hendi sér, er stríðið
mikla, er nú stendur, hófst, og hélt
þeim í nærfelt þrjú ár. Margir líta
sto á, að öfugar heimspeki kenn-
ingar hafi komið stríðinu af stað.
Bendir alt til þess, að hugur kanz-
larans hafi verið á valdi þeirra
kenninga og með fram sökum þess
hafi rás viðburðanna orðið eins og
hún Tarð.
Um Bethmann-Hollweg má ann-
•i'* segja líkt og Theodór Roosevelt
•agði'um Taft: “Hann er maður,
lern tíII Tel, en ofur-afllaust." Hann
var ©kki «inn þeirra manna, sem
vald fær yfir Tiðburðunum og stýr-
ir þeim eftir sínu höfði. En við-
burðirnir leiddu hann stöðugt
einteymingi.
Það er haft eftir Bismarck, að
hann hafi eitt sinn sagt um núver-
andi keisara, áður en hann rar
kominn af drengjaaldri: Þessi ungi
maður verður sjálfur sinn eigin
ríkis kanzlarL Eins og kunnoigt
er, várð Bismarck til þess dæmd-
ur að lifa þá tíð, er frain komu á
honum sjálfum þau spakmæli, er
honum þarna hrutu af vörum.
En það var haft fyrir satt, að
aldrei hafi Vilhjálanur II. verið eig-
in kanzlari sinn að eins miklu
leyti og hann hefir verið í embætt-
istíð þessa heflaða og umgengnis-
þýða skriístofuvalds, sem verið
hefir sá frumkveði þýzkrar og
prússneskrar stjórnar, sem ábyrgð-
ina hefir borið, ef þar er annare
um nokkura ábyrgð að ræða. Hann
var trúnaðarmaður keisarans, á þvi
leikur enginn T«fi.
Á þeim tíma, sem hann var fyrir
frainan, er eigi unt að scpja. að
þý/.ka stjórnin hafi orðið iriikið
eterkari af hans völdum. Hann
licfði sjálfsagt ekki svo lengi i «m-
bætti verið, ef það hefði eigi verið
fyrir þýzku stjórnarskrána, som
lætur kanzlarann bera ábyrgð fyr-
ir keisaranuim einum, en ekki
neinu þingi.
Um það leyti, er Bethmann-IIoll-
weg tók við embætti, var almenn
óánægja víðs vegar um landið.
Miðstéttirnar voru einkum óá-
nægðar yfir skattabyrðinni, sem á
þeim hvfldi, og dembt hafði verið
á herðar þeim, en landeigendur
látnir komast létt undan.
Rígurinn milli bænda og iðnað-
arstéttanna kom bezt í ljós, er
Hansafélagið var myndað 12. júní
1909. Þar tóku forsprakkar iðnað-
arins höndum saman gegn óðals-
höfðingjunum. Markmið félags
þessa var, að reisa rönd við þeim
lagabreytingum, sem afturhaldið
og miðflokkurinn vildi til leiöar
koma. Frá fyrstu lýsti félag þetta
yfir því, að það væri fjárhagsfélag,
en ekki stjórnmáláfélag, að fjár-
hagsstefna þess væri réttlæti i
garð allra, og að meðlimir þess
væri úr öllum áttum og flo'kkum.
Hið verulega markmið þess virðist
samt hafa verið það, að koma í vcg
fyrir, að óðalsbændur réði lögum
og lofum í stjórnmálum landsins.
Á fyrsta fundi þess sátu um 6,000
erindrekar.
Þessi óánægja, sem Hansa/félagið
hafði myndast út af, ihélzt þangað
til almennar kosningar fóru frarn
1912, og réðu áhrif þees mestu um
úrslit þeirra. Sama óánægjan kom
því til leiðar, að fleiri og fleiri jafn-
aðarmenn voru kosnir á þing.
í fyrstu ræðu sinni sýndi Beth-
mann-Hollweg, að hann hefði veitt
fylgi jafnaðarmanna eftirtekt og á-
leit ekki hættulaust. ‘‘ÞatS er skoð
an mín, að stórir hópar þjóðar:
vorrar vilji alls ekki láta ala sig á :
byltingakendum tilbreytingum. |
Það sem þjóð vor lætur sér fyrst
og fremst ant um, er það, að hún
sé ekki trufluð við dagleg störf at
óróa og nýjungum.. Hún heimtar
verðlagi nefndarinnar. Að því
búnu voru Þjóðverjar fluttir inn
og láthir búsetja sig þar.
Borgin Posen var eitt «inn »in af
mörgum höfuðborgum pólverska
konungsrikisins. Sú borg «r nú
aðal stöð mentaðs fólks þese hluta
Póllands, sem innlimaður «r Prús»-
landi. Þessi nefnd, er sagt hefir
verið frá, hafði aðal bækistöð í
Posen. Þó ekki haíi brostið á við-
leitni hennar, hefir árangur illa
hepnast. Landsbygðin alt um-
hverfis Posen og borgin ajálf ekift-
ist í tvo flokka. Fyrir hvert þýzkt
gistihú.s, sem þar er, er annað pól-
verskt og gestirnir gefa til kynna
hvoru þjóðerninu þeir eru hlyntir,
með því hvar þeir gista. Pólverjar
neita að verzla í sölubúðum, nema
því að eins að búðarnafnið sé
pólverskt.
Þjóðverjar ganga einatt að eiga
pólversikar konur á þessu svæði,
með tilstyrk nefndarinnar. Árang-
ur þessarra blendings-hjónabanda
virðist vanalega sá, að börnin verða
bæði katólsk og pólversk. Pólskir
þingmenn sitja á þingi Prússa og
jafnvel ríkisþinginu ( Reichstag)
sjálfu, og greiða atkvæði eins og
Bólverjar. Ef það skyldi verða
cinn árangur styrjaidar þassarrar,
að einn hluti hins forna konungs-
ríkis Pólverja verði gerður að sér-
stöku ríki, er hætt við að Pólverj-
ar, sem búsettir eru á Prú,sslandi,
verði töiuvert órólegri og íhlutun*-
arsamari.
Til þess nú að ávinna sér holl-
ustu Pólverja lét keisarinn fyrir
fáum árum reisa sér konungshöll
i mikla 1 borginni Pósen. Þar setti
hann greifa einn, Hutten Czapski
að nafni, scm þjónað hafði í prúss*
neska hernum og gengið keisaran-
um á hönd, til þess að hafa yfir-
umsjón á hendi. í kastala þessum
var kapella ein eða smá-kirkja i
byzantiskum stíl, sem reist hafði
verið eftir uppdráttum, er valdir
voru af engum minni en keisaran-
um sjálfum.
lét eér finnast að í þeseu efni væri
hann að fylgja stjórnarstefnu for-
vera sinna í emhætti og það í
stjórnarháttum Þjóðverja, sem eitt
sinn hefir tengið hefð, er ejálfsagt
að láta verða framliald á.
53.
Dómur um keisarann ungan.
Fyrir einum 29 árum var uppi
amerískt skáld og rithöfundur,
Harold Frederic að nafni. Hann
var um tíma í Berlín og var frétta-
ritari blaðsins New York Times.
Það var rétt um það leyti, að
öldungurinn Yilhjálmur I. var ný-
látinn. Sonur hane, Friðrik Vil-
hjálmur, scm lýst hefir verið hér
að framan, var hæflieika maður
mikill og giftur enskri konu
Hann lá fyrir dauðans dyrum,
veikur af krabbameini._ Keisarinn,
eem nú er, var þá króntprinz, og
beið þess með óþreyju, að sá tími
kæmi, að hann fengi að stíga í há-
sæti. Allur heimur stóð þá undr-
andi yfir, hvílíkan mann hann
myndi hafa að geyma og hver á
hrif hann myndi hafa á frið Norð-
urálfu.
Frederic þessi sendi blaði sfniu
pennamynd, sem sýndi Vilhjálm
krónprinz ekki að eins þann sem
hann þá var, heidur reyndi að sýna
hvert hugboð hann hefði fengið
um hann, og gerði þetta með svo
miklum skýrleik og glöggsæi, að
furðu sætir.
Hann segir meðal annars:
“Horf þú inn í auglit þessa unga
Hohenzollara og láttu þér hug
kvæmast, með sjálfsagðri varúð
vitaskuld, ljótu sögurnar, er sagð
ar hafa verið af innra manni hans,
af þeim, sem ætti bezt að þekkja.
Það lítur svo út, sem -allar kon-
urnar, allar ensku konurnar að
minsta kosti, sem við uppeldi Vil
hjálms prinz hafa verið riðnar, hafi
beig í sér við hann og skömm á
honum um leið. Sá ímugustur,
sem þeim stendur af honum, mun
vera bygður á skilningi þeirra á
| í kastalanum «r stór hásætissal- lunderni hans. Þessi skilningur
ur og danssalur afar stór. 1 önd- > er í því fólginn, að hann sé alger
inni (Halle) er úttroðinn úruxi, er | lega kaldur, blindur af sérplægni,
keisarinn liefir sjálfur lagt að velli. og hafi grimdarverk að leikfangi.
Úruxinn, sem um er getið í forn-
þvert á móti verndan og stjórnar-
stefnu, sem er stöðug og áreiðan- 80gUm vorum’ elnkum 1 ^áldkkap,
er ems konar vísunda (buffalo)
tegund og líkist mjög vísundunum,
sem eitt sirm ráfuðu um sléttur
| Vosturheiins. úr íhornum þeirra
leg.
Hins vegar gaf kanzlarinn greini-1
lega í skyn, að hann ætlaði okki að
láta neinn stjórnmálaflokk hafa á- j
hrif á sig; hann myndi stjóma
landinu óháður flokkunum.
Lengra en þetta gekk stefnuskráin
ekki; hann var nógu vitur til þess
j gerðu forfeður vorir drykkjarhorn
sín. Þessi vísundategund hefir
verið varðveitt á ýrnsum bújörð-
um á austur Þýzkalandi, þar sem
að bindast ekki neinum ákveðnum 1
loforðum. Enga, sem manninn j
þektu, furðaði á þessu. Hann var
ágætur ráðsmaður, og aifar ná-
kvæmur í öllum stjórnmálaathöfn-
um.
52.
Meðferð Þjóðverja á Pólverjum.
Eitt af því, sem Þjóðverjum virð-
ist ckki vera gefið, er að stjórna
þjóðum af annarlegu þjóðerni, svo
að viðunanlegt þyki, og lempa þær
til að vera einn hluti þýzkrar
þjóðar.
Það er langt sfðan mikil svæði
pólvereka konungsríkisins voru
innlimuð Prússlandi En pól-
versku vandræðin eru meiri nú en
um það bil, er sundurliman Pól-
verjalands fór fram. Pólverjar eru
menni mikið fjörugri en Þjóðverjar.
Þeir eru rómversk-katólskrar trú-
ar. Þeir lifa stöðugt við þann
fagra draum, að eitt sinn muni
Pólland rísa við aftur sem óháð
konungsríkL
' landrými er mikið. Sömuleiðis eru
hópar þeirra í skógunum miklu
umhverfis Varsjá, þar sem Bússa-
keisari var vanur að ganga
dýraveiðar.
Pólverjar segja, að þegar fyrst
var reynt að hafa hirðdans í þess-
um nýreista viðhafnar kastaia, var
blekbyttum kastað inn um öku-
Hann sé ungur maöur, án sam
vizku eöa liknsemi og hafi alls eng
ar af þeim dygöum, sem gera
lundina milda. AÖ hann hafi
mikla hæfileika, kemur þeim öllum
saman um. En lengra vilja þær
ekki fara.
“Vilhjálmur er aö öllu leyti alger
lega prússneskur maöur. Hann er
lifandi ímynd allra þeirra hæfi
leika eöa skorts á hæfileikum, sem
f nákvæmlega tvær aldir hafa haf
iö litlu Branderborgarmörkina frá
á ofur litlu óöalssetri, meö strjálli
bygö, til þeirrar tignar aö vera
stórt konungsríki.. Hann er gagn
sýröur af öllum þeim hugmyndum,
sem hafiö hafa þetta uppskafnings
Prússland til þeirrar göfgi, aem
og hún hafi ávalt lagt áherzlu á &3
börnin töluðu ensku, er Íjölskyl4-
an var saman.
“Oss er öllum kunnugt um, al
nú er einungis fárra vikna frestur
þess, aö hann verði einvaldur ytjk
tveim miljónum vopnaöra manna.
Þá er spurn: Hvað skyldi hanm
taka til bragös? Venjulega viV
kvæöiö er: Hann brýzt yfir all»
Noröurálfu. Þaö viröist næste
líklegt, aö einhver Taine í ókom-
inni tíö, svo sem einni öld eftir
þessa, ef til vill, semji ritverk til aö
sýna, aö Vilhjálmur II, konungur
Prússlands og keisari Þýzkalands
hafi veriö dularfullur uppvakning-
ur Gota og Vandala snemma á'mit-
öldum, — aö hann hafi veriö Atli
konungur, fæddur meir en þúsuná
árum eftir tímann.
“Enginn maöur meö augu í
höföi, hefði getaö liíaö svo þessa
síöustu viku í Berlín, aö han*
eigi heföi kannast viö, aö veröi eldi-
brandi skipaö í hásæti, er eldsneyt-
inu hrúgað alt í kring um hann,
svo alt lendir í voöabáli.
“Jafnvel núna, þegar eg geng
ofan stigann í gistihúsinu, til
þess aö eta dögurö, er helmingur
þeirra manna, er sitja fcil borös
meö mér, herforingjar í einkennis-
búningum. Drengurinn í lyftivél-
inni heilsar mér aö hermanna sil
meö því aö snerta húfuna meö
fingurgómunum. Þegar skutul
sveinarnir fá aö heyra, hvaö þeir
eiga aö bera mér, inúast þeir á
hælum eins og væri þeir undir
aga heræfingameistarans. Hernaf-
aöarandinn gagnsýrir alt og alla.
“Alt þetta merkir þaö, aö hér á
Þýzkalandi svelgur herinn allger
lega allar friðarhvatir, sem til eru i
landinu, hve nær *em ungur og
herskár keisari hrópar: Hvnr
íylgir mér?
“Hernaöarstéttirnar hafa öll völá
í öllum efri og miölögum þjóöfé-
lagsins. Hvaö lítiö tilefni, sem
þjóöernistilfinningin fær til »1
láta til sín taka, fær hún níu tt-
undu hluta þýxkrar þjóöar 014-
ungis á vald sitt.
“Vilhjálmur keisari II., meö glæst-
mensku æskunnar yfir sér og at-
gerfi ásýndar og líkamsvaxtar, meV
djúpristnum þýzkum hleypidóm-
um, meö takmarkalausu trausti tii
sjálfs sín, þjóöflokks sins og örlaga
sinna, gæti velt því nær öllu hinu
sameinaöa Þýzkalandi austur,
vestur, eða suöur, mánuöi eftir a.%
hann væri seztur í hásæti Hohem-
zollaranna.
“Þetta er ekki ánægjuleg eöa
mannúöleg niðurstaöa. En undatt
henni veröur ekki komist. S4
lexía, sem hamingja Prússland*
hefir kent, er reynslu lexía, rit
uö blóöi og járni, sem ekki heftr
farið fram hjá hinni djúphuguðw
þýzku þjóö.”
vagna gluggana af Pólverjum, er þaö nú hefir. Lund hans er eini
úti voru á strætum; lituðust þái konar kóróna og blóm þessarrt
kjólar hefðarfrúnná, sem voru á
leið á dansinn, allir bleki, og allur
dansfagnaðurinn íór forgörðum.
Mikið er af kastala kapellunmi
látið, hvað hún sé fögur og hvað
keisarinn hafi þar sýnt mikla
smekkvísi isem húsagerðarmeistari.
í herbergjum þcim í kastalanum,
er keisaranum eru ætluð, er söðull
á háum stóli fyrir framan skrifborð
hans. Þegar keisarinn er þarna að
vinnu, situr hann ávalt í söðli.
í Pósen er fult af hókabúðum,
eins og í öðrum stórborgum. í
þeim er ókunnugum ferðamönnum
einatt sýndar bækur, sem fullar
Það er býsna erfitt að trúa því,! evu «kríP*myndum, er draga dár
að Pólland hafi eitt sinn verið eitt f óstiórn 1 Elsass
allra voldugasta konungsríki í Lotrmgem Það er næsta eftirtekt-
Norðurálfu. Fólksfjöldi var þar | arvert‘ að svo er ®amuðin mikil
um 20 miljónir. Það náði frá Au«t-Í með þeseum fjarlægu landshlutum,
ursjó til Karpatafjalla og Svarta. að slíkar bækur eiga vísa kaupend-
hafs. Dalirnir, sem íljótin Warta,
Veiksel, Dvina, Dnieper og Dniest-
er að ofanverðu heyrðu Póllandi
til. Og yfir mörgum þjóðflokkum
réðu þeir öðrum en pólverskum.
Pólverskir aðalsmenn höfðu
stjórn landsins með höndum, en
hepmaðist iila. Sökum þess náði
Friðrik mikli, konungur Prússa,
María Theresia, Austurríkisdrotn-
ing, og Katrín Bússadrotning yfir-
ráðum með alls konar brögðum og
rangsleitni. Síðast var landið
sundurlimað 1795.
Árum saman hefir Prússland
ýmist lokkað eða kúgað Pólverja
ur með Pólverjum í Pósen.
Svo langt var farið í því að
hrekja Pólverja af löndum þeirra,
að þeim var harðlega bannað að
reisa hús á eigin landareign sinni.
Börnin voru flengd í skóla fyrir að;
fara með íaöir vor á pólversku. í
Pólverjar leituðust við að fara J
kring um lögin með því að búa í |
flutningsvögnum sínum. En stjórn-l
in beitti þá hinni mestu harðýðgi. |
Pólsku vandræðin gusu upp aft-
ur 1912, eftir að þeim hafði um j
stund lítill gaumur verið gefinn,!
sökum þess að önnur mál yfir-j
gnæfðu. En seint í O'któbermán- {
uði það ár einsetti stjórnin sér að
tveggja alda, þar sem ofbeldi, harö
ýögi og gripdeildir hefir veriö gert
aö trúarjátning.”
Þegar Frederic fer að gera grein
hugboðs síns um, hver hann sfðar
muni verða, þykist hann verða var
við mann í fari hans, sem barist
geti gogn öllum heimi, á líkan hátt
og hinn mikli forfaðir hans, Friðrik
mikli. Hann benti á þá erfisögn,
að hve nær sem krónprinz Hohen-
zollern-ættar gengi að eiga stúlku
af Brún'svfkur-ætt, verði elzti son-
urinn herdólgur mikill.
“Samt sem áöur ber öllum saman
um, aö móöir bans, sem tilheyröi
öðru þjóöerni og annarri tegund
menningar, og annarri konungs-
ætt, hafi veriö hiö mesta val
kvendi. Vilhjálmur prinz talar
um móöur sína viö lagsbræöur
sína og kunningja eins og “ensku
konuna.” Hann stærir sig af aö á-
varpa hana á þýzku, þótt hanu
kunni enska tungu til fullnustu
Ljóm&ndi Fallegar
Silkipjötlur.
tll sð bú» til úr rúmábreiður —
“Cr»zy P»tohwork". — Stórt úrral
•f stórum sllkii&fklippumn, hentuc
»r í ábreiður, kodda, seaeur og □.
—fitór “p^kki" á aíc., fimm fyrir $1.
PEOPLE’S SPECIALTIES CO.
Dept. 17. P.O. Box 1836
WJNNIPEG
og reynt að rýma Pólverjum burtu ■ boita hinum ströngustu landráns- i
úr bindiii'u, en koma þýzkum ný-jdómum gegn Pólverjum. Þetta
lendumönnum niður á lendum j varð orsök til stormasamra þingv J
þeirra. Ári(} 1908 voru lög samþykt! funda 30. okt. 1912. Annars vegar:
á Prússlandi, sem gera áttu þossi varð stjórnin þá að ganga á hólm i
landakaup Þjóðverjum til handa j við hlna áköfu þjóðernismenn, sem i
auðveldari. Nefnd var skipuð til j gerðust æ frekari í kröfum. Hins!
að koma til leiðar kaupum af land
eignum, sem Pólverjar áttu, til
handa Þjóðverjum.
Nefnd þessi hafði vald til að
heyja landránsdóma yfir lömdum
Pólverja, hve nær sem henni sýnd-
ist. Toru þá löndin tekin með of-
beldi, og borgað fyrir samkvæmt
vegar var miðflokkurinn katólski,!
sem mjög var andvígur þessum!
pólversku landránum.
Einnig varð það augljóst, að
bæði stjórn Austurríkis og Rús» j
lands leit þessa hraklegu meðferð!
á Pólverjum alt annað en vinar-!
augum. En Bethmann-Hollweg
Aflvéla og Bifreiða
EÍgeildur : --■■-■■:...■■
Viltu spara þér 15 tfl 25% af Gasolín eS» Stenolíu, sem þú
brúkar? Ef svo er, þá skaltu kaupa Crouch Vaporizer
Brúklegt á allsr tegundir af Gasolínvélum og Bifreiöar.
Hefir verið margprófað,—á dráttvélum og við akurvinnu, og
sparar sumum aflvéla eigendum $2 á dag á eklsneyti þeirra. —
Við verzlum einnig með Steinolíu-útbúnaö, sem gerir yður unt
að brúka steinolíu í stað gasoiín, og sparar helming aí kostnaði
þeim, sem þú munt þurfa að mæba.
VERÐ A VAPORIZER—?15.00 fyrir Dráttvélar (tracters) og kyr-
StæÖar vélar, sem hafa yfir 15 h. afl; minna en 15 h. a. 88.50;
og fyrir bifreiöar $5.00.
8ENDIÐ PðNTIIN t DAG EÐA SKRIFIf) EFTIR I'PPI.TSIXGIIM
The Saskatchewan Distributing Co.
AValflffentar fyrlr Manitoba, Saskatchewan og Alberta
1809 Cornwall Street. Dept H REGINA, Sask.