Heimskringla - 20.08.1924, Blaðsíða 7

WIKNIPEG, 20. ÁGÚIST, 1924.
HEIMSKRIN GLA
7. BLAÐSEÐA
The Dominion
Bank
HORNI NOTRE DAME AVE-
og SHERBROOKE ST.
Höfuðstóll uppb...$ «,000,000
Varasjóður ........$ 7,700,000
AUar eignir, yfir ....$120,000,000
Sérstakt athygli veitt viðskift-
um kaupmanna og verzlunar-
félag«.
Sparisjóðsdeildin.
Vextir af innstæðufé greiddir
jafnháir og annarsstaðar við-
gengst.
PHONE A 9253
P. B. TUCK.ER, ráðsmaður.
Ritfregn,
(Framhald frá 3. síðu)
ungs .. .. og hins vegar að reyta tii
eín sem m«stan arð”; nfá pví af
þessuin orðum ráða, hve heilla-
drjúgar athafnir peirra hafi verið
landsins börnum, er þeir reyttu af
þeim fé í tvennu augnamiði: til
þess að auðga konungana og sjálfa
sig. —
í>á er komið að æfisögu Guð-
þrands biskups og tekur hún yfir
allan síðari helming þessa (III.)
bindis. Biskupi er hér fylgt frá
vöggu til grafar, enda er hann ó-
vlenju fyrirferðarmikil|. Hann er
einn hinn lærðasti maður sinnar
tíðar, búmaður frábær, og fjárafla
maður, afckiftinn um hvað eina og
umsvifa mikill, og bókagerðarmað-
ur mestur þeirra er á þessu landi
hafa lifað. Þess er auðvitað ekki
að vænta um Guðbrand biskup,
öðrum mönnum fremur, að hann sé
gallalaus. Hann virðist t. d. hafa
verið ffull ágengur í fjáröflunum
sínum, og ærið þrætugjarn. Hann
er og býsna lipur í snúningum við
konungsvaldið, og veikir með því
mótstöðu íslendinga gegn hinu ef-
lenda valdi. En þrátt lyrir þetta
verður hann vafalaust talinn einn
hinn merkasti og mikilhæfasti mað-
ur þessa tímabils. En hér er og
sögð saga margra fleiri mikilmenna
þessa tímabils en Guðbrands bisk-
ups, og skal eg t. d- nefna Sval-
barðsmenn; er mjög ítarlega rak-
ið um þá og fjölmarga aðra fyrir-
menn.
Víða fara dómar Páls prófessors
f bága við skoðanir eldri sagna-
ritara, og er það sízt tiltökum'ái, er
hann dregur fram ýmsar heimild-
ir áður ókunnar, er mjög breyta
viðhorfi við mönnum og máium;
skal hér getið eins manns að eins,
sem löngum hefir sætt ómildum
dómun|, en nú fær nokkra upp-
reist, og er það Gleraugna-Pétur.
Hér skal nú ekki farið frekar út
í efni þessa bindis. Pað er hverj-
um manni ofætlun að rekja það til
nokkurrar hlítar f stuttri ritfregn,
því að þótt bindi þetta sé — eins
og þegar er getið — stærra en vel-
flestar aðrar bækur, er hér hafa
birst, má það þó heita stuttort í
samanburði við allan þann mffkla
og margháttaða fróðieik, er það
hefir að geyma.
Loks er þess að geta, að máiið á
ritinu, sem öðrum frá hendi þessa
höf., er hið ágætasta, gagnort og
'þfróttmikið og ramimíslenzkt; er
þess þvf fremur getanda, sem þeir
eru ekki ýkjamargir nú, er rita
verulega fagurt ísienzkt mál; veld-
ur því vafaiaust bæði skeytingar-
leysi og lestur illa þýddra bóka og
íslenzku blaðanna* er sum, hver eru
rituð hinu auðvirðilegasta ambögu-
máli, eins og til dæmis “Lögberg”
og fl. Blöðin ættu að vanda mál-
ið sem bezt, og taka upp þann sið,
að geta bóka, jafnskjótt sem þær
koroa út, og mætti það vera nokk-
ur leiðbeining almenningi, að ekki
eyddu mlenn af litlum efnum fé i
bækur, sem ekki eru neins virði, og
betur eru ólesnar. En nú má svo
heita, að blöðin geti ekki til muna
annara bóka en skáldskaparita, þ. e.
eagna og ljóða. En ýmislegt, er út
hefir komið af því tægi hin síðari
ár er býsna veigaiítið: sögumar
ömurlegur ástafarsþvættingur, frum
saminn, þýddur eða stældur, og
kvæðin vesöl spóavellulýrik, og
væri alt þetta betur óprentað, er
vart verður séð, hvort er hraklegra,
málið eða efnið.
En bækur eins og þá, er hér að
framjan getur, hefir hver maður
gott af að lesa, bæði vegna málsins
og þeirrar fræðslu, sem hún veitir
í sögu þessarar þjóðar. Mun því
enginn maður sjá eftir þeim skild-
ingum, sem hann greiðir fyrir
hana.
, Bogi Ólafsson.
(Vfsir).
Shanghai í vesturför.
Ýmsir munu kannast við bátinn
“Shanghai” af fregnum þeim, er
af honum bárust í vetur og þeirri
frægðarför, sem þrír ungir Danir
fóru, er þeir sigldu honum alla leið
frá Kína, suður fyrir Afríku og til
Kaupmannahafnar. Bátur þessi er
aðeins 31 smálestir og hefir 10—11
hestafla vél, en er ágætiega búinn
að seglum og mjög vel vandaður,
allur úr teak-viði og mjög sterkur.
Danirnir sem sigldu bátnum til K-
hafnar frá Kfna, höfðu verið f þjón-
ustu Stóra norræna ritsimafélags-
ins austur þar.
Bandaríkjamanni einum, eem
staddur var í Khöfn í vor, var
kunnugt um þetta ferðalag og ein-
setti sér að kaupa “Shanghai” og
sigla honum til Amerfku og rekja
leiðir þær, sem víkingar höfðu far-
ið til foma. Keypti hann bátinn f
sfðasti. Inánuði og lagði út frá
Khöfn 26. f. m. og hrepti versta
veður á leiðinni til Bergen. Hefir
Mbi. átt tal við eigandann, Dr. Witt
Weils frá New Ýork City, og spurt
tíðinda af ferðalaginu.
— Við erum þrír saman, eg, son-
ur minn Jay WTelis og frændi minn,
Ch. Chapman, aliir frá New York.
Sonur minn var vestra þegar förin
var ráðin, en brá við fljótlega og
fór frá New York 24. f. m. með skipi
til Bergen og leið aðeins einn
klukkutími milli komu okkar þang-
að. Prá Bergen héldum við 10. þ.
m. áleiðis til Þórshafnar í Pæreyj-
um. Dar stóðum við við í tvo sólar-
hringa og héldum þaðan áleiðis til
Vestmannaeyja á þriðjudagskvöld-
ið og lágum þar um nóttina. Sigld-
um við þar á grunn en komumst á
fiot eftir tvo tfma. Hingað til R-
víkur komum við klukkan 6 í gær-
morgun.
— Hvernig hefir viðrað á leið-
inni?
Við höfum haft gott ieiði og á-
gætan sjó alla leið frá Bergen. Og
þegar við komum í iandsýn og sá-
um jöklana, mætti okkur sjón sem
við gleymum, aldrei. Detta var um
kvöld og aftanskinið á jökulbreið-
unum var svo dýrðlegt, að eg hefi
aldrei séð meiri fegurð á æfi minni,
og hefi eg þö flakkað víða. Mér skal
ekki verða svarafátt erlendis, þegar
menn spyrja mjg hvert þeir eigi að
ferðast. Til íslands!
Ólafía Jóhannsdóttir
22. okt. 1863—21. Júní 1924.
L»að er langt sfðan að Ólafía
Jóhannsdóttir varð þjóðkunn bg
góðkunn hér á landi. Eg býst við,
að hver fulltíða íslendingur hafi
heyrt hennar getið um| og fyrir
aidamótin, og hvert mannsbarn í
Heykjavík hafi þekt hana. Pátækl-
ingar og ógæfubörn gátu borið um
heimsóknir hennar. Gamalmenni og
börn mintust þess, að hún hafði
stundum tekið af þeim vatnsfötur í
hálku á götum höfuðstaðarins og
borið þær sjálf; allflestir fulltíða
menn höfðu hlýtt á ræður hennar
um bindindi, kvenréttindi og fleiri
áhugamái. “Hún er mælskasta
kona Islands”, var almannarómur.
Æskuvinur hennar sagði svo frá
á minningarsamkomu, sem haldin
var nýlega hér í bæ, til að mlnn-
ast hennar:
— “Þegar Valhöll var vfgð á Þing-
völlum, héldu ýmsir snjallir þjóð-
málamenn skörulegar ræður um
þjóðrækni og helgar sögumlinning-
ar Þingvallar, — en engum brá
neitt við þær. Svo tók ólafía til
máls, og áður en hún lauk ræðu
sinni, voru tár í hverju auga, og
datt mér síst í hug, að gamlir grjót-
pálar gætu viknað undir ræðu
ungrar stúlku.”
Þjóðræknin var henni samgróin
r
oocososo
Kveðja frá Fjallkonunni.
Hér er hópur fagur
hér er gleðidagur,
frjáls er framsókn enn.
Ættarsvipinn á eg
af því gleðjast má eg,
kæru konur, menn.
Heill þér íslands arfi
ötull gaktu að starfi,
vinn þú frelsisverk.
Sannfæring ei seldu
sannleiks braut þér veldu,
hæðst er hugsjón sterk.
Heill þér dóttir dýra
dýrmætt gullið skýra,
okkar ættarblóm.
Lát ei glys þig ginna
gleði er mesta að finna
frjáls við verKin fróm.
Þegar sannleik þekkjum
þá mun losna úr hlekkjum,
blessuð börnin mín.
Því þarf verk að vanda
von á milli Landa,
skær í framtíð skín.
Hvar sem íslendingur
yrkir ljóð og syngur,
með sitt fagra má3.
Hreinn í hug og verki
hátt með sannleiksmerki,
frjáls er fögur sál.
SigurSur Jóhannsson.

ooooðooooeoðeoooooooosososGoeoooseoosoososeoeeooðsc
skapar fórnfýsi og þrek að lotning
hafi komið í stað hirðuleysis.
Snemma skapaði lotningin þrá, þrá
eftir trúvissu, og hana eignaðist
hún haustið 1903. Lýsir hún því
sjálf nokkuð í formála bókar sinn-
ar “Daglegt ljós”, sem kom út 1908.
Altaf langaði ólafíu “heim til ís-
lands”, og fegin varð hún, er hún
kom hingað 1920, þótt benni þætti
sárt að heilsan skyldi ekki leyfa
henni ferðalög og frekari fram-
kvæmdir.
I haust sem leið bilaði heilsan
alveg, og því fór hún um miðjan
vetur til Kristjaníu aftur að leita
sér lækninga.
Það er ekki of mælt, að æðimarg-
ir telja minningar um ólaffu með
dýrgripum sínum. Hreinskilnin,
ástúðin, fórnfýsin og trúarþrekið,
varð flestum ógleymanlegt, sem
kyntust henni.
Þegar eg kvaddi hana í hinsta
sinn og spurði hvort hún vildi ekki
að eg skilaði einhverju til vina
hennar fjær og nær, mælti hún: “Þú
mátt segja þeim, að eg segi með
dr. Carey: “Eg er syndari. frelsuð
aí náð. Drottinn hefir fundið miig,
og eg hefi fundið hann”.
frá barnæsku. Hún fæddist á MJos-
felli í Mosfellssvéit 22. okt. 1863.
Poreldrar hennar voru séra Jóh-
ann Benediktsson og kona hans
Ragnheiður Sveinsdóttir. En 10 eða
12 ára gömul fluttist hún til móður-
systur sinanr, Þorbjargar Sveins-
dóttur Ijósmóður í Rvík, þíóð-
kunnrar dugnaðarkonu, systur
Benedikts Sveinssonar alþingis-
ir.anns. Heimili Þorbjargar var
góður skóli fyrir ólafíu, og mærin
var námfús. “Þegar á æskuárum
hugsaði hún miklu. meira um al-
menn mál en gerist mleð ungu fólki
og var hugsjónasál meiri en menn
eru vanir að kynnast”, segir Indriði
Einarsson. — Hún tók 4 bekkjarpj-óf
við latínuskólann, sem þá var fá-
títt um konur og lék sér að flytja
erindi á ensku og Norðurlandamál-
um, enda fór hún snemsma utan.
Hún mun hafa átt drýgsta þátt í
stofnun hins íslenzka kvenfélags til
eflingar réttindum kvenna 1894.
Varð forstöðukona Hvíta bandsins,
er það var stofnað í Rleykjavík
1896, gaf út Pramsókn um hríð með
frú Jarðþrúði Jónsdóttur, vann á-
gætlega fyrir bindindi og Good-
templarafélagið, og var svo hjálp-
fús við fátæka, að fátæklingar elsk-
uðu hana. Einu sinni fór hún um
hávetur í bindindisleiðangur land-
’veg norður, og flutti þá ræður, seml
jafnvel urðu börnum ógleymanleg-
ar, eins og Ingibjög Ólafsson hefir
getið um.
Um Canada fór hún fyrir alda-
mótin og fluttl bindindiserindi,
sem vöktu mikla athygli. Komu
mlyndir af henni í íslenzkum bún-
ingi I ýmsum þarlendum tímarit-
um; en erfitt áttu þeir ensku með
að átta sig á nafninu. Stóð í einu
tímaritinu að faðir hennar, “séra
Jóhannsdóttir”, hefði verið merkur
klerkur úti á fslandi.
f utanför sinni kyntist hún ým@-
um ágætis trúkonum, og óx við
það virðing hennar fyrir öllu krist-
indómsstarfi. Veturinn 1901 til
1902 hjálpaði hún til að stofna
“Vörðinn” svo nefnda, eða aðvör-
unarliðið, sem skiftist á um að
vara menn við verstu áfengisknæpu
þessa bæjar, “svfnastíunni”,
og sömuleiðis tók hún töluverðar.
þátt f trúmálastarfinu, og talaði
oft á samkomlum þeim, sem við séra
Priðrik Priðriksson héldum þann
vetur í Góðtemplarahúslnu. Hún
átti enga trúarvissu og litla trúar-
reynslu þá, — og mörgum árum síð-
ar sagði hún við mig, að sig furð-
aði á, að eg skyldi hafa beðið sig
um að tala þar. “Sástu ekki hvað
stutt eg var komin í trúarefnum* og
hvað slíkt starf gat orðið mér
hættulegt þess vegna?”
“Eg var ekkert hræddur við það,
því að eg vissi, að þú varst enginn
hræsnari, mundir hvorki blekkja
sjáifa þig né aðra með þvf að
segja meira en þú hafðir sjálf reynt’,
svaraði eg.
Ekkert man eg úr ræðum okkar
þann vetur, nema niðurlagsorð
einnar ræðu Ólafíu, er einmitt sýna
glögt, að hún var “enginn hræsn-
ari”.
“Eg hefi beðið annan mann að
enda þessa samkomu með bæn”,
mælti hún, “og eg skal segja ykk-
ur af hverju það er. Eg er svo stutt
komin sjálf, að eg treysti mér ekki
til að biðja í annara áheyrn. Eg
fann átakanlega til þess í dag. Eg
kom til tveggja sjúklinga skömmu
áður en eg kom hingað, og eg fann
vel, að það besta sem eg gat gert
fyrir þá, var, að krjúpa við rúm
þeirra og flytja bæn; en eg treysti
mér ekki til þess. Biðjið fyrir
mér, þið, sem lengra eru komin, að
eg eignist næga djörfung í þessu
efni.”
Veturinn eftir stundaði Ólaffa
Þorbjörgu fóstru sína í langri og
strangri banalegu hennar, og of-
bauð þá svo kröftúm sínum, að hún
lagðist sjálf hættulega. Um vorið
1903 fór hún utan, til að starfa fyr-
ir Hvítabandið í Noregi, en hún
var hvergi nærri orðin fullfrísk, og
fór alveg með heilsu sína um sum-
arið á sífeldum ferðalögum. Lá
hún vetrarlangt í Þrándheimi við
dauðans dyr, og náði aldrei fullri
heilsu upp frá því. Læknarnir réðu
henni alveg frá íslandsför, því svo
var hún sjóveik, er hún tók að
hressast, að hálfrar stundar sjó-
ferð nesja á milli í Noregi, kostaði
hana stundum vikulegu.
En iðjuleysi var henni ekki að
skapi. Og undireins og kraftar
leyfðu fór hún til Kristjaníu, rétti
þeim hjálparhönd, sem aðrir smáðu
og var um leið “útvörður íslenskrar
mlenningar”, allir íslenskir ferða-
menn velkomnir á heimili hennar,
og hún sem móðir íslenzks náms-
fólks þar f bæ Sumarið 1914 heyrði
eg íslenzkar stúlkur í Kría kalla
hana mömmu sína. ,
Björgunarstarfið, sem menn geta
kynst f snildarlega skrifaðri bók
hennar, “Aumastar allra,” var unn-
ið í öruggri trú, og einlægri löngun
til að hjálpa vesalingum í samfélag
við Krists. Hún kvaðst ekki hafa
verið trúhneigð að eðlisfari, en séð
þess svo mörg dæmi, hvernig trúin
Sigurbjörn A. Gíslason.
Trá Islandi.
Mikilvirkur er Pinnur prófessor
Jónsson enn um útgáfu _ merkra
forna heimildarrita íslenzka. Af
hálfu Árna Magnússonar nefndar-
innar hefir hann nýlega gefið út
handrit af Snorra Eddu, sem áður
hefir ekki verið prentað, en hand-
ria þetta er f Árnasafni og nefnt
þar Codex Wormjanus. Yar það
lengi í eign ættar Guðbrands bisk-
ups, mun Jón Sigmundsson, móður.
faðir Guðbrands hafa átt það, Guð-
brandur hefir síðar átt sjálfur og
loks síra Axngrímur lærði á Mel og
frá honum fékk Ole Worm hand
ritið 1628. Telur Finnur handritið
fyrir margra hluta sakir mferkilegt.
— Þá hefir Finnur nýlega skrifað
ritgerð um tímatalið á 9. og 10. öld,
einkum viðvíkjandi söguviðburðum
í Noregi. Hafa ýmsir fræðimenn
haldið því frami að tímatalið væri
rangt í söguritum íslendinga, en
Finnur leiðir að því þungvæg rök,
að það muni vera rétt.
Páll ísólfsson kom í gær úr ferð
um Húnavatnssýslu. Buðu Hún
vetningar Páli norður og hélt
hann 10 hljómleika f sýslunni.
Próf í Háskólanum hafa þessir
stúdentar nýlega lokið.
í lögfræði: Þórður Eyjólfsson 1.
eink. 138 stig, Stefán Þorvarðsson
1. eink. 119 2/3 st., Ástþ. Matthías-
son L eink. 116 st., Gústav A. Jón-
asson 2. eink. 101 1/3 st., Jón Thor-
oddsen 2. eink. IOOV2 stig.
í guðfræði: Þorst. Jóhannesson
1. eink. 114 1/3 stig, Sigurður Þórð-
arson 1. eink. 105 st., Jón Skagaan
1. eink. 118 1/3 st.,
í iæknisfræði: Jóh. Kristjánsson
1. eink. 173 stig, Haraldur Jónsson 1
eink. 167V2 st., Bjarni Guðmjunds-
son 2. eink. 143 st„ Árni Pétursson
2. eink. 134 stig.
Um Þórð Eyjólfsson má geta þess
að einkunn hans er hin þriðja
hæsta, sem fengist hefir í lögum hér
við háskólann.
Mr, Helge Petersen.
Skandinaviska-Ame-
ríku gufuskipafélagið
opnar skrifstofu í Wpg.
iSýnilegur árangur er nú þegar
orðinn af tilraunum þeim, er gerð-
ar hafa verið víðsvegar um Evrópu
að vekja fólk til áhuga uml að
flytja til Canada, til bólfestu.
Æskulýður Evrópu virðist vera at>
komast í skilning um, að Canada
er framtíðarland með fólgin auð-
æfi í skauti.
Sérstakiega á þetta við um Norð-
urlönd, og hefir fjöldi manna tek-
ið sér far hingað yfir síðasta árið,
síðan að Skandinaviska-Ameríku
gufuskipafélagið hóf ferðir til Hali.
fax. Hefir það félag mest af öllum
gufuskipafélögum látið sér ant um
Canada og var enda fyrsta gufu-
skipaféiag á Norðurlöndum, er
sendi skip sín til Halifax á leið til
New York. Þessu máli til frekarl
sönnunar er það, að félagið hefir
nú ákveðið að halda opinni skrif-
stofu framvegis í Winnipeg.
Ástæðurnar eru í stuttu máli þær,
að félagið álítur ekki að skyidur
þess við útflytjendur séu á enda
bundnar, er þeir lenda þeim héma-
megin hafsins, heldur beri féiaginu
að hjálpa þeim, að ná fótfestu hér
f iandi. Vonar félagið að þesei
skrifstofa geti til þess orðið um
leið og hún aflar sér allra mögu-
legra skilgreininga á canadiskum
málefnum.
MR. HELGE PETERSEN. frá að-
alskrifstofu féiagsins í Kaupmanna.
höfn, hefir verið settur til þess að
veita skrifstofunni hér forstöðu. Mr.
Petersen er ekki ókunnugur hér 1
Canada; hann var hér síðastliðið
vor, til þess að semja við járn-
brautirnar meðal annars, og það er
ekki sízt að þakka trú hans á því,
að Canada eigi að taka við ai
Bandaríkjunum og laða til sín inn-
fiytjendur, að félagið er nú svo vel
kynt hér 0g stendur svo föstum fót-
um.
8 k a n d! n a vi s k a-A mer fk u .gufu-
skipafélagið er grein af hlnu beim»-
fræga danska ‘.Sameinaða Eim-
skipafélagi”, sem heldur uppi reglu
bundum siglingum um ailan heim,
að kalla má, og sem hefir sjálf-
stæðar skrifstofur í hérumþil öllum
stórum hafnarborgum.
Pélagið hefir lengi annast um
vöruflutninga til Canada, en ald-
rei um farþega. Byrjað var á far-
þegaflutningi nú í vor og stofnsetn-
ing þessarar nýju canadisku skril-
stofu hér, er vottur um starfsvilja,
og framtakssemi, sem áreiðanle«a
fellur Canadamönnum vel í geð.
Jón Sveinsson, íslenzki kaþólski
presturinn og skáldið, er nú stadd-
ur 1 Rómaborg. Á leiðinni þangað
nú í vor flutti hann fyrirlestur um
ísland í Marseilles, voru þar m(örg
hundruð áheyrendur, og var J. Sv.
beðinn að flytja annað erindi. Hefir
J Sv. á þenna hátt á undanförn-
um árum flutt mesta fjölda fyrir-
lestra um ísland eða felenzk efni
til og frá um Þýzkaland og Prakk-
land aðallega. Einnig hafa bækur
hans frá Islandi breiðst mjög miikið
út, einkum meðal æskulýðsins, og
og verið þýddar á flest Norður-
álfumálin. — f bréfi einu hingað
hefir hann nýlega lýst komu sinnl
til van Rossum kardínála, eem
hingag kom. Segir hann að kardí-
nálinn “sé í sannleika mjög hu»-
fanginn af Islandi og minnist aldrel
á landið og þjóðina svo, að hann
hrósi því ekki mjög. Hann sagðl,
að tekið hefði verið á móti sér með
hinni smekkvísustu og yfirlætis-
lausustu alúð og kurteisi”. Eins og
fyr hefir verið frá sagt, var í ráðl
að J. S. kæmi heim hingað í eum-
ar, en úr því gat ekki orðið vegna
Rómafararinnar. En sennilega kem
ur hann að sumri. Síðasta ritverk
hans er æskusaga úr Eyjafirðl,
Nonni et Elis, sem birtist í Parísar.
tíamritinu la Revue univarselle.