Heimskringla - 04.04.1934, Page 3

WINNIPEG, 4. APRÍL 1934
H E I MSKRINGLA
3. SÍÐA
sæmd ger með þýðingunni.
Jón áítti mikinn fegurðar-
smekk og lýsa kvæði hans því
öðru fremur, bera þau' einnig
vott um lotningarfullan anda og
heilbrigðia hugsun, hann var
enginn öfgamaður og lét ekki
ljóðadýsina leiða sig í gönur og
hann orti eins og andinn bauð
honum en ekki til að þóknast
neinu. Var örðugt að fá hann
til að yrkja eftir fyrirsögn. —
Hann söng þegar tilfinningin
knúði hann og þá frá hjartans
grunni. Allmikið liggur eftir
hann í ljóðagerð, er þó margt
glatað af því sem hann kvað á
fyrri árum; eftir sögn kunnugra,
þá var honum létt um að yrkja.
Á 8íðari árum virtist sem hann
þyrfti að þvinga ljóðadýsina til
að slá hörpuna, en þó eru sum
hans beztu kvæði frá seinni ár-
um, en lítilvirkur var hann á
ljóðagerð undir það síðasta, sem
von var. Jón var næmur fyrir
fegurðinni í lífinu og náttúr-
unni; þó hans hlutskifti oft væri
sársauki og vonbrigði, þá var
hann samt bjartsýnn maður,
vildi jafnan skipa sér sólarmeg-
in og færa Ijóð hans rök fyrir
því vali. Formi í ljóðagerð
hafði hann næmt og glöggt
aúga fyrir ,enda var hann
prýðisvel fær í íslenzku máli.
Sora og óheilinda kennir lítt í
skáldskap hans, dregur hann
ekki lesandann með sér niður í
neina undirheima. Nei, hann
svífur með þá um heima ljóss-
ins og lífsins, “Ofar dagsins eld-
um, já ofar heimsins sól”, eins
og hið góðfræga íslenzka skáld
Stefán frá Hvítadal kemst að
orði. Hefir það ferðalag um
Ijós heimana með skáldafáki
Jóns göfgandi áhrif á þá menn
sem hafa smekk, skilning og
tilfinningar. Að vísu gat Jón
sýnt sig í öðrum ham, hann
gat orðið tannhvass og meinyrt-
ur, ef hann var særður, eða
honum gramdist hégómi eða
stærilæti mannanna og heimska
en hann beitti því sjaldan; en
þar skorti ekki orðhepnina og
snildina, og var þá ekki gott að
verða milli tanna hans. Eitt
smátt sýnishorn af kaldhæðni
Jóns er þessi vísa:
“Eitt er sem eg oft til fann.
Ekkert guð vill segja
Gegnum opinn orðbelg þann
Sem aldrei lærði að þegja.”
Séra Jón Bjarnason sem tal-
inn hefir verið merkastúr maður
meðal Vestur-íslendinga og ó-
neitanlega hafði mjkið 'bqk-
menta vit, hafði miklar mætur á
Jóni og skáldskapargáfu hans
og hvatti hann fram á skálda-
veginn. Mun það hafa verið
mikið fyrir áhrif frá séra Jóni
að hann þýddi á íslenzku all-
marga fræga enska sálma. cg
menn sem skyn bera á skáld-
skap ber saman um það að
verk það hafi hann prýðisvel af
hendi leyst.
Meðal þeirra sálma er Jón
hefir þýtt eru þessir: “Lead
Kindly Light”, (Skín ljósið náð-
ar myrkrin grúfa grimm), —
“Abide with me” (ó, vertu hjá
mér herra! dagur óðum dvín),
“From Greenlands Icy Moun-
tains” (Frá Grænlands ísgnúp
ystum), “Onward Christian
Soldiers” (Fram, fram Kristi
krossmenn) og ýms fleiri.
Einnig hefir Jón þýtt draum
konu Pílatúsar, eftir merkis-
skáldið Markham sem er snild-
arlega af hendi leyst. Hin frum-
sömdu kvæði hans eru öll frem-
ur stutt, engir stórir kvæða-
flokkar en mörg af hans hug-
ljúfu kvæðum munu lifa sem
perlur í íslenzkum skáldskap.
“Sefýrus”, “Andvaka”, “Mig
heilla þær hugstrauma lindir",
“Skipaflotinn minn”, “Land-
neminn’’, “Lindin” o. m. fl., er
lifandi vottur um skáldskapar-
gáfu hans og hugsun. í kvæð-
inu “Sefýrus” birtist djúp og
hrein ættjarðarást, svo fagur-
lega kveður Jón þar að spurs-
mál er hvert nokkur Vestur-
ljóðakveðju til íslands
Síðústu tvö ljóðastefin hljóða
svona:
“Ó, ísland vort ættlandið fríða!
Vort eigið í hagsæld og þraut
Guð komi í blænum þeim blíða,
Að blessa og frjóvga þitt skaut.
Guð elskunnar blævængjum
blaki.
Að blíðhugar varmanum þeim,
Er rís nú að bænanna baki
Og barnið þitt hér sendir heim.
Islendingur hefir sent fegurri höfðú daufheyrðust og flokk- “Fjölmörg er kirkjunnar kredda,
arnir tveir sigldu heim, en Jón Og kenning um líf og hel,
sat eftir með harmþrunginn En alt það sem við á og vantar
hug. Ljóðasvanúr, sem um I veröld er bræðraþel.”
hálfa öld söng sól og sumar inn
í hjörtu Vestur-Islendinga stóð Kærleikurinn, bræðraþelið,
eftir á stíöndinni og horfði yfir fórnfærslu andinn, er hinn
bafið. sterki þáttur trúarinnar.
Jón vann ef færi gafst til Ef mennimir elska hverjir
hinstu stundar og hann dó í her aðra, þá elska þeir guð, sá sem
tygjum. Haustið 1930 fór hann fagurlega breytir við menn og
í uppskeru vinnu í Argyle bygð- málleysingja, og á lotningar-
inni og vann hann um hríð; fullan anda hann er í nánu
hann var kominn yfir sjötugt, sambandi við guð og alvizkuna,
kraftarnir voru að þrotum hvað sem sértrúarjátningum og
ikomnir, hann þoldi ekki hitann fávísum manna setningum líð-
Jón var meðalmaður á vöxt, Qg erf}gjg. Veiktist hann snögg- ur, þetta mun hafa verið inn-
holdgrannur og sérlega snar í }ega ag næturlagi, var alfrískur takið í trúarhugsun Jóns Run-
hreyfingum og var það fram áj um kvöidið. Greip sóttin hann ólfssonar.
eihár, hann hafði dokkleitt bár (heijartökum, var hann strax Eins og 4ður er vikið að gaf
og moieít augu, skem skarp- f]uttur á spítala í Winnipeg og Jón út ljóð sín 1924. Nefnir
leiki ur augum bans sem bar þar dó hann eftir fáa daga 12 hann bókina “þögui Leiftur”.
rtflUm,fáfUr 1 hann j 6ePfc- l930- ES sá Jón f síðasta Er nafnið smekklega valið, —
a í vi væmar mnmgar og sinn á járnbrautarstöðpnni í Sveinn Thorvaldson kaupmaður
u*nn hlnn fárt, tÚ með hVerJU i Hlenboro er hann var fluttur á f Ríverton, Manitoba, var kostn-
hðandi hjarta, hann var öreng- spítalann> Hann var sárþjáður aðarmaður útgáfunnar og var
ur goður með viðkvæma sál. | en í gegiium dauðans myrkur hann styrktarmaður Jóns og
Dyravinur ^arJón ákveðinn, brosti hann blíðlega og kvartaði hjáiparhella við undirbúninginn.
gætir þess i skáldskap hans, en ;ekki) óefað hefir hann fagnað Var Jón á vegum hans amengi)
virkdegar fann maður það við að hinir jarðnesku fjötrar voru meðan hann var að búa ljóða-
vi ynningu, ve su auS var,brotnir því hann hafði frá litlu snfnið til prentunar og ljúka við
sterk i hfi hans, þar var hann að hverfaj en við honum brostu þýðinguna á Enoch Arden. Bók-
heill en ekki halfur Fuglinn, hlómalönd fögur og æðri tilvera. in B6idiat vel, upplagið fór á
huudurinn og hesturínn, og Jón Runoifgsson gat og mátti stuttum tíma og auðnaðist Jóni
jafnvei hvaða skynlaus skepna syngja með jonasi Hallgríms- að endurgjaida Sveini að fullu
Með ljósi og lífi auðgaði hann
samlífið og gerði það hreinna
og fegurra. Jólin og jólaminn-
ingarnar voru honum helgur
atburður sem hann bar lotn-
ingu fyrir. Eg minnist Jóns
Runólfssonar með þakklæti. —
Ljóðin hans hafa lýst mér leið,
og á leiði hans hefði eg viljað
leggja blómsveig, en það verður
aðeins visið laufblað.
G. J. Oleson
—Glenboro, Man.
sem var, átti trygðavin þar sem syni.
Jón var. Særði ekkert hjarta i
hans eins og að sjá skynlausum
skepnum misþyrmt og var hon-1
um þar jafnan að mæta. Var
beiskjan nöpur í garð allra
þeirra sem brutu miskunnarlög-
málið og sýndi það einna best
innri mann
“Enginn grætur íslending,
Einann sér og dáinn.
Þegar alt er komið í kring
Kyssir torfa náinn.”
á hálfu ári. Mun sá ágæti mað-
ur ekki hafa fært honum alt til
i reiknings og veit víst enginn
hvaða molar hafa hrotið af
borði hans til Jóns. Var Jóni
sérlega hlýtt til hans og mintist
hann oft velgerða hans til sín í
Þó Jón væri vel gefinn þá var og er maklegt að því sé á lofti |
Jón kvæntist aldrei og átti!hann olnb°Sabarn í vissu tilliti haldið. Annar maðu rsem Jón |
aldrei heimili, hann var á sí- “ eins ^egar hefir verið bar sérstaklega h yjann hug tii |
vikið að og allir vita, hann var var sera Hjortur J. Leo, agætur j
dæmdur all hart af skilnings drengur og menta- og bók-j
lítilli samtíð, galla hafði hann mentavinur, sem vel kunni að |
Wanderer”" Yfir æfi^hans hvíÞ óneitaniega sem aðrir menn, meta hæfileika og mannkosti)
galla sem í vissu tilliti er Jons og sja í gegnum fmgur
kannske liægt að segja að væru við hans veikari hhð. Var hann
honum sjálfráðir en syndir feðr- á ýmsann hátt Jóni hjáiplegur
anna eiga líka sinn stóra þátt og sýndi honum kærleika og
í eðliseinkunn og breyzkleika samúð, margir voru þeir sem
mannanna. viku góðu við Jóni og í ranú og
jón fer barn úr foreldrahús- veru á<*i hann marga góða vini.
heimurinn tekur á móti Jóu var í fleiru en ljóðagerð-
feldu reiki, æfintýra þráin var
sterk í sinni hans, honum verð-
ur bezt lýst með enska orðinu
ir nokkurs konar æfintýrablær
öriaga þruúginn en þó heillandi,
um allar bygðir íslendinga vest-
an hafs ferðaðist haffh og allir
þektu hann.
Fjármálamaður var Jón eng-
inn, enda var hann jafnan í
fjárþröng, hann var ör á fé efjum,
hann hafði það handa milli og honum með kulda og kærleiks- mni bsthæfur, hann var lista-
sást þá lítt fyrir; list þá að gæta
fengins fjár gat honum aldrei
lærst, er og margir með því
marki brendur. Að vísu komst
hann aldrei yfir fé í stórum stíl.
Það sem honum innheimtist var
aðeins það er hann vann fyrir
með súrum svita og voru launin
sjaldnast há.
Jón var sannur íslands vinur,
Þjóðræknin var honum runninn
í merg og bein. Fjallkonan
með faldinn hvíta var ávalt
hjarta hans nær, hann bar og
íslendings einkennið með sér til
hinstu stundar þó fjarvistum
væri hann fósturjörðinni um 50
ára skeið. Þann ham gat eng-
inn af honum slitið. Hann unni
líka hinni nýju fósturjörð sinni
— ef svo mætti að orði kom-
ast — Canada og þjóðinni hér-
lendu og mat hugsjóna aúð
hinnar uppvaxandi, þróttmiklu
þjóðar. Brezka menningu mat
glögga og óhlutdræga auga, sá
það að ljós brezkrar menning-
ar hefir skinið skærast á fram-
sóknarbraut þjóðanna síðustú
leysi, tál snörur freistinganna, skrifari og í framsögn var listin
sem kynslóðimar eldri hafa lagt híá bonum auðsjáanlega með-
á leiðina mæta honum hvar- fædd. Var nautn að sjá og
vetna, hann hrekst úr einúm^heyra Jón áræðupalli flytja ljóð
stað í annann, eignast aldrei sm °S utskyra þau. Röddin var
heimili og engann trygðavin, míuk °S hreimfögur, áherzlur
sem borið geti með honum allar snjallar og hárréttar,
byrðar lífsins í blíðu og stríðu kunni hann mæta vel að beita
á æfibrautinni, hann var bljúg- röddinni eftir efni og ástæðum,
ur í lund og tilfinninganæmur, svo alt var sem lifandi og eðli-
því í eðli hans var raunar ekk- le8f °S hljómaði náttúrlega í
ert ilt — hann gengur því oft eryum áheyrenda. Jón var ekki
særðúr úr hildarleik lífsins. — mælskur maður, hann var jafn-
Heimurinn kennir honum að vel stundum málstirður, en orð-
drekka brennivín með abri þejrri beppinn var hann oft og einatt1
bölvun sem það hefir í för með °g kjarnyrtur, hrutu honum oft
sér þar sem ístöðuleysi skortir, af vörum orð og setningar
hann verður fyrir vonbrigðum í snjallar og áhrifamiklar, sem
jeinu og öðrú, því hann var ekki fáum öðrum hefði í hug komið,
praktískur, hann leitar svölun- kom þar í Ijós skáldgáfa hans,
ar þar sem síst skyldi við upp- mátti svo að orði kveða að tal
sprettulind Bakkúsar, hann hans væri stundum skáldskapur
finnur fróun en sú fróun er ekki 1 óbundnu máii. Jón var prýðis-
haldgóð. Tvö sterk öfl toga vel ritfær en lagði sig lítt eftir
hann á milli sín, ástríðurnar á ritstörfum, hafði og sjaidan
Jón og að verðleikum; hans aðra hönd, manndómurinn og næði til þess, en blaðagreinar
staðfestan á hina. En örlaga hans °g href hera v°tt um rit-
nornirnar vefa æfiþráðinn, og bæfileika hans.
teygja með lopum og biáþráð- í lífinú bar Jón lítið úr být-
um. Á móti straumi varð hann um, en hann gaf heiminum
aldirnar þrátt fyrir alt og alt, æ að stríða og barðist oft kná- ljóðin. sín. Rödd hans hljómaði
og í því tilliti stóð Jón framar'iega. Sofandi að feigðarósi vildi skært í eyðimörkinni meðal
mörgum góðum Isiending sem hann ekki berast, til þess var hmda lians í útlegðinni, hann
aidrei geta litið neitt brezkt manndómseðlið í honum of fegraði lífið, andrúmsloftið varð
réttu auga. Hann var brezkur sterkt. hreinna fyrir kvæðin hans, hann
borgari og hann var stoltur af Jón var eins og lesa má út úr ^ti andanum yfir þokumökk
því. ljóðum hans, maður meö lotn- efnishyggjunnar og eigingirn-
En Jón ól þá þrá í hjarta að ingaranda og djúpa trúarhúgs- innar UPP 1 Jjóshvel framtíðar
sjá Fjallkonuna einu sinni áður un, hann átti í brjósti tilfinn-^landsinSi
ingaríka lotningu fyrir hinum. jón unni gleðskap og félags-
góða krafti tilverunnar, hann skap góðra manna sérstaklega
Stjórnarfar á Balkanskaga
Það hefir lengi verið látið
iila af stjórnarfarínu á Balkan-
skaga, jafnvel svo að friði í
Evrópu væri búin hætta af því.
Hinsvegar munu fæstir fylgjast
með í því, hvað helst sé þar að,
svo vera kann að einhverjir hafi
gaman af því að sjá, hversu
kunnugur fræðimaður lýsir þvi
(R. H. Markham) í Encyclo-
pædia of Social Sciences, sem
er að koma út.
Stjómmálaflokkunum ræður
að nafninu landsfundur, eða
flokksþing, en það velur aftur
40 manna flokksráð. Ráð þetta
kýs svo 7 manna framkvæmda-
nefnd, sem stjórnar ölium
flokksmálum, en í raun og veru
er alt valdið í höndum for-
mannsins, sem öllu ræður, og
einnig kosningunum til flokks-
þingsins. Enginn (þingmaður
nær kosningu, og jafnvel enginn
borgarstjóri, án samþykkis
fiokksforingjans. Þannig réði
Stambulisky í Búlgaríu og
Venizelos í Grikklandi.
í flestum af löndum þessum
eiga embætti að heita tryggar
stöður, en eru í raun réttri her-
fang stjórnmálaflokkanna. Nýir
ráðherrar sópa öHum gömlu
embættis- og starfsmönnum
burtu og setja vildarmenn sína
í staðinn, jafnvel lítilfjörlegustu
járnbrautarstarfsmönnum og
dyravörðum opinberra stofnana.
Enginn þarf að hugsa til að
komast í neina stöðu nema að
hann fylgi stjórnarflokkunum.
Umsækjendur ganga því milli
flokkanna og reyna að koma sér
í mjúkinn, til þess að geta feng-
ið eitthvað að lifa af. Fjöldi
manna á því alt sitt undir því,
hver beri hærri hluta í stjórn-
málaorustunni, enda er hún hin
illvígasta og hefir hverskonar
spillingu í för með sér. Sumir
embættismennirnir reyna til
þess að tryggja sig með því að
ganga í tvo eða fleiri flokka
samtímis.
Fjáruppspretta flokkanna er
aðallega ríkissjóðurinn, beint
eða óbeint. Þeir eiga því erfitt
uppdráttar, sem lengi hafa set-
ið í minnihluta. Nú eru flokk-
arnir margir í Búlgaríú og
Grikklandi og þess vegna eru
sambræðslustjórnir tíðar.
í Búlgaríu ræður bændaflokk-
urinn mestu og er þó stjórn
hans iéleg. Foringjarnir hugsa
mest um það að haía völdin.
I Albaníu kveður lítið að
flokkunum. Zog konungur ræð-
ur þar mestu, og þar erú ekki
aðrir í boði við kosningar en
stuðningsmenn hans.
—Ekki er þess getið, að Balk-
anlöndin hafi reynt að koma
sér upp pólitískum hæstarrétti.
Svo langt eru þau þó ekki leidd.
—Mbl.
# * *
Merk uppfynding
Kornungur rússneskur verk-
fræðingur, Jamoltsjuk að nafni,
nýútskrifaður, hefir fundið upp
nýja járnbrautargerð, er hann
og aðrir landar hans telja að
gerbreyta muni jámbrautarsam-
göngum.
Járnbrautarlest hans gengur
ekki á hjólum, heldur rennur
hver járnbrautarvagn á tveimur
kúlum. I fremstu kúlunni er
hreyfill, er knýr lestina áfram.
Lestin hreyfist á einni renni-
braut en ekki tveimur og má
öyggja hana úr steinsteypu, tré
eða öðru ódýru efni. Hafa til-
raunir verið gerðar með þessa
uppfyndingu og gefist svo vel,
að í ráði er að byggja slíka
braut frá Moskva til Noginsk
fyrir október í haust. Gerir
Jamoltsjuk ráð fyrir að lestin
geti farið um 300 kílómetra á
klukkustund eða um helmingi
hraðar en allra hröðustu járn-
brautarlestir er nú þekkjast.
—Dagur.
* * *
Reki
í suðvestanáttinni seint í síð-
asta mánuði kom allmikiH
timburreki á fjörur í Mýrdal og;
víðar. Trjáviður þessi er eink-
um plankar, og er talið að þeir
muni skifta húndruðum, sem
rekið hafa á Mýrdalsfjörur og
þykir þetta góður fengur. Ann-
ars virðist þetta hafa legið all-
lengi í sjó og því hafa orðið
miðjafnt að gæðum, og fúi kom-
inn í suma plankana.
enn hann félli frá, sú þrá var
sterk síðustu árin, hann langaði
að sjá fornar stöðvar, rifja upp
foernsku endurminngar, brosa
og fella tár við brjóst móður
sinnar sem hann unni.
Hann þráði að fara heim á Al-
þingishátíðina 1930 og um skeið
hafði hann von um að það
mundi lánast, því loforð fekk
hann um liðveizlu en það brást,
og var það honum sár vonbrigði.
Var allnokkur gangskör gerð
að því að liðsinna honum en
var fjarri því að falla inn á ^ ef bókmenta og andans menn
braut efnishyggjunnar, sem voru. í samkvæmum með slík-
hrifið hefir svo marga gáfu og um mönnum var Jón barnslega,
lærdómsmenn og gert þá ís- j hjartanlega ánægður svo ljóma
kalda. Hann var samt enginn sló um hugarlönd hans.
kreddu maður, auka atriði ogj Jón var eitt sinn hjá mér jóla-
sérvizku guðfræðinnar eða trú- J gestur. Skemtilegri og hugljúf-
arbragða kerfanna gaf hann lítið ari jólagest hefi eg ekki haft —
um. Kjarnin var grunvöllurinn
sem hann bygði á. Þessi ein-
falda vísa sem hér fylgir lýsir
nokkuð vel inn í hans trúarlega
þeir sem máttinn og völdin hugskot
með barnslegri lotningu og gleði
tók hann þátt í jólagleðinni og
setti sig inn í húgsun og sálar-
líf barnsins, unglingsins, hins
fulltíða manns og gamalmennis.
Fyrir peningasending með pósti
Bankaávísun er einfaldasti vegurinn að
senda peninga hættulaust með pósti,
líka sökum þess að það ollir engri töf
hvorki fyrir sendanda eða móttakanda.
Ávísanir má fá á öllum deildum Royal
Bankans í Cansida, borganlegar í dollur-
um og pundum.
The Royal BanK
of Canada
... .> ) Þ r ‘ ■ > » -