Lögberg - 16.03.1950, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 16. MARZ, 1950
Högbtrg
MAN.
GeflB út hvern flmtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
696 SARGENT AVENUE, WINNXPEG, MANITOBA
Utanáskrift ritstj&rans:
EDITOR LÖGBERG, 696 SARGENT AVENUE, WINNIPEG,
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and publiehed by The Columbia Presg Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
íslenzk menning stækkar landnám sitt
Hún er ekkert smáræði þakkarskuldin, sem íslenzka
þjóðin stendur í við þá menn, er eins og dr. Pilcher,
biskup í Sydney, Ástralíu, hafa varið tíma sínum og
kröftum til að útbreiða með glæsilegum þýðingum bók-
.mentaperlur hennar, ýmist úr bundnu máli eða ó-
bundnu, og stækkað með því andlegt landnám hennar
vítt um jarðir; og það er heldur enginn smáræðis við-
burður í bókmentasögu okkar, er felst í grein dr. Becks,
sem hér fer á eftir, þar sem frá því er skýrt, að fjórir
íslenzkir sálmar í þýðingu dr. Pilchers, hafi fengið var-
anlegt aðsetur í nýrri og vandaðri útgáfu af sálmabók
ensku kirkjunnar í Ástralíu.
Hvern hefði órað fyrir því, að íslenzkir sálmar yrði
sungnir „hinum megin hnattarins“ í samtíð okkar, eins
og dr. Beck kallar það? Og eitthvað ættum við að geta
af þessu lært okkur til menningarlegrar hjartastyrk-
ingar, í stað þess að varpa öllum áhyggjum okkar upp
á aðra og láta reka á reiðanum.
Nei, það er ekki að ástæðulausu, að erlendir bók-
mentafrömuðir hafa komið auga á gullkornin í bók-
mentun okkar og lagt sig í líma um að kynna þau „eins
vítt og vorgeislar ná“. Þetta er í sjálfu sér ærið mikils-
verðara, en þó við sjálfir ausum okkur gengdarlausu lofi,
og ætti að verða okkur hvöt til átaka hinum þjóðernis-
legu helgidómum okkar til fullverndar.
Lögberg kann dr. Beck hinar innilegustu þakkir fyr-
ir áminstar upplýsingar; hann er ávalt á verði, og má
í rauninni teljast hin vakandi samvizka okkar Vestur-
íslendinga í þjóðræknismálunum.
Þýðingar íslenzkra sálma í
ástralskri sálmabók
Fyrir atbeina íslandsvinarins dr. C. Venn Pilchers,
biskups í Sydney, Ástralíu, barst mér nýlega frá hlut-
aðeigendum eintak af hinni nýju útgáfu sálmabókar
ensku kirkjunnar þar í álfu („The Book of Common
Praise with Supplement“).
Undirbúning umræddrar útgáfu hafa haft með hönd-
um leiðtogar fyrrnefndrar kirkju, og var dr. Pilcher
ritari útgáfunefndarinnar.
í viðbæti við útgáfuna eru meðal annars bæði frum
ortir sálmar eftir hann og fjórar af þýðingum hans af
íslenzkum sálmum; en þeir eru þessir:
Fyrsta erindið úr kvöldsálmi séra Páls Jónssonar,
„Sólin hylst í hafsins djúpi“; kaflar úr tveim „Passíu
sálmum“, séra Hallgríms Péturssonar; og sálmur séra
Valdimars Briem, „Þinn andi, guð, til Jesú Krists mig
kalli".
Höfðu þýðingar þessar áður komið út í þýðingasafni
dr. Pilchers af íslenzkum sálmum; en með upptöku
þeirra í hina áströlsku sálmabók hefir hann enn átt
hlut að því að færa út landnám andlegrar ljóðagerðar
vorrar. Lætur hann þess einnig getið í bréfi til undir-
ritaðs, sem skrifað var skömmu fyrir jólin, að honum
sé það mikið fagnaðarefni, að „fólk sitt“ syngi nú sálma
Hallgríms Péturssonar. Eigi mun hið ástsæla og áhrifa-
mikla sálmaskáld vort hafa um það dreymt, að sálmar
hans myndu öldum síðar sungnir í kirkjum hinum meg-
in hnattarins. Eln það eitt öðlast slíkt langlífi í bók-
mentum, sem listrænt er og talar til mannshjartans al-
mennt.
En dr. Pilscher lætur ekki þar við lenda. Heildar-
safn þýðinga hans af íslenzkum sálmum og andlegum
ljóðum, „Icelandic Christian Classics“ (úrval úr
„Passíusálmunum“, ýmsir yngri sálmar, „Sólarljóð“ og
,,Lilja“) er nú í prentun eða komið út á vegum áströlsku
deildar Oxford University Press, sem einnig gaf út ofan-
nefnda sálmabók. Verður hér um merkilegt safn þýð-
inga að ræða, sem vænta má, að víðtæka athygli veki.
En heiður og þökk sé þýðandanum fyrir virka tryggð
sína við íslenzkar menningarerfðir og bókmentir.
Richard Beck
Hinn fyrsti canadíski kenslustóll
í íslenzku verður stofnaður
við Manitobaháskólann
Áhugasamur blaðamaður hér í borginni, Henry
Provisor, hefir flutt tvö útvarpserindi varðandi stofnun
kenslustóls í íslenzkri tungu og íslenzkri bókvísi við
Manitobaháskólann; hið fyrra var flutt yfir canadíska
útvarpskerfið á fimtudagskvöldið var, en hið síðara og
fullkomhara, flutti útvarpskerfið brezka í London síð-
astliðinn mánudag, er barst vítt um jarðir, þar á meðal
vafalaust til íslands; hefir því þessi gagnmerka hug-
mynd, sem nú er í þann veginn að breyast í staðreynd,
fengið á öldum ljósvakans byr í segl svo að segja heims-
skautanna á milli; fyrir þetta er íslenzka mannfélagið
Mr. Provisor að makleikum þakklátt; hér fer á eftir
lausleg þýðing af hinu síðara útvarpserindi hans:
„Yfir $134,000 hafa nú safnast í sjóðinn, sem varið
skal til stofnunar hins fyrsta canadíska kenslustóls í
íslenzkri tungu og íslenzkri bókvísi við Manitobahá-
skólann; þess er vænst, að um það bil er $200,000 mark-
inu er náð, nægi vextir af þeirri upphæð til að tryggja
frambúðarkenslu í íslenzku við háskólann.
Um það bil er kensla hefst, verður sjóðurinn undir
umsjón háskólans. Hin raunverulega fjársöfnun verð-
ur samt sem áður í höndum nefndar, er hin ýmsu félög
íslendinga í Winnipeg standa að.
í Manitoba eiga búsetu um 15,000 íslendingar, og
er það stærsti íslendingahópurinn utan vébanda ís-
lands; þá munu og um 10,000 íslendingar vera dreifðir
víðsvegar um Canada og Bandaríkin; það má því í raun-
inni teljast til stórviðburða, að jafn fámennur hópur
skyldi verða þess umkominn, að safna svo furðulega
stórri upphæð; og eins og nú hagar til, streyma inn
peningar úr öllum áttum í Canada og Bandaríkjunum,
þó mest kveði að framlögum frá íslendingum í Man1-
toba.
Forseti Manitobaháskólans, Dr. Gillson, sem farið
hefir lofsamlegum orðum um áminsta kenslustólshug-
mynd, lét svo ummælt í fyrri viku: „Háskólastóllinn er
óblandið menningartillag vegna þess að hann felur í
sér sanna spegilmynd af íslendingum í þessu fylki; þeir
eru allir góðir Canadaþegnar og þeir geta með námi
og verndun tungu sinnar auðgað til muna canadískt
þjóðlíf, íslenzkar bókmentir og íslenzka tungu, sem
geymt hafa sögurnar öldum saman, má skoða sem
þýðingarmikið tillag til enskra bókmenta“.
Það, að íslendingar vilja vernda sína sérstæðu
menningu, dregur að engu leyti úr gildi þeirra sem
góðra Canadamanna; það er kunnugra, en frá þurfi að
segja, hve fljótt þeir sömdu sig að háttum hérlends þjóð-
lífs; þeir eiga fulltrúa í öllum stéttum þjóðfélagsins,
svo sem bændur, fiskimenn, kaupmenn og bygginga-
meistara, og það er athyglisvert hve tala þeirra manna
er hlutfallslega há, sem rutt hafa sér braut á sviði æðri
menta sem læknar, lögfræðingar, kennarar og dómar-
ar.
í augum íslendinga er lýðræðið engin nýjung, þar
sem vitað er að alþingi þeirra var virk staðreynd fyrir
meira en 1,000 árum; frelsiserfðir þeirra eru mikilvægt
atriði, með hliðsjón af því, hve auðvelt þeim veittist að
samræmast canadískum háttum. En því ætti íslenzkan
að öðlast kenslustól við Manitobaháskólann? Blátt á-
fram vegna þess að hún er sígild tunga hliðstæð við
latínu og grísku, og vegna þess ennfremur, að hún er
töluð enn þann dag í dag; og að lokum af þeirri ástæðu,
að hinar blóðríku sögur og þjóðsögur, sem standa í góðu
gildi, má þýða til lesturs óíslenzku fólki; framhjá hinu
verður heldur ekki farið, að íslenzkan, sem er náskyld
fornum engilsaxneskum málýzkum, er í rauninni hluti
af hinni ensku tungu, og verður því að teljast stofn-
tunga.
Hið frumlega, íslenzka frásagnarform óbundins
máls, þar sem viðað er úr miklu í eina söguna af annari,
er meðal hinna sérstæðustu fyrirbrigða í sögunni;
þetta stafar að nokkru leyti frá því, hve listin að segja
sögur, var tíðasta skemtiformið á einangruðum, ís-
lenzkum heimilum um það leyti, sem alþingi var stofn-
að 930. Þessar sögur, sem í sjálfu sér eru með því bezta,
sem skráð hefir verið í látlausu, óbundnu máli, skipa
öndvegi í heimsbókmentunum; það er þess vegna ekki
vandskilið, hversvegna beri að vernda þessa menningu,
tunguna og bókmentirnar til nytsemdar öllum þjóðum
heims“.
Norðri gefur út tónverkasafn
Björgvins Guðmundssonar
Tvo lagasöjn nýlega komin á bókamarkaðinn
—Björgvin vinnur að því að ganga frá hand-
ritum sínum til prentunar og að skrifa
œvisögu sína.
Nú nýlega eru komin út á forlagi Norðra tvö lagasöfn eftir
Björgvin Guðmundsson tónskáld. Eru það „Hljómblik“, 105 stærri
og smærri lög fyrir píanó og orgel, og „88 kórlög í alþýðlegum
búningi", 64 karlakórslög og 24 lög fyrir blandaða kóra.
við
Dagur hefir átt samtal
Björgvin Guðmundsson í tilefni
af útkomu þessara lagasafna. —
Ekkert af þeim lögum, sem í þess
um bókum eru, hafa áður verið
prentuð, segir Björgvin Guð-
mundsson. Þetta er hluti af hand
ritasafni hans, sem er mikið að
vöxtum, og hefir aðeins lítið
brot af því verið prentað enn
sem komið er. Þessi lagahefti
bæði erví prentuð í Bretlandi og
er frágangur og prentun eins og
bezt verður á kosið. Áður hefir
Norðri gfeið út þesi lagasöfn eft-
ir Björvin: Friður á jörðu, óra-
tóríó, 66 einsöngslög, 77 lög fyrir
barna- og kvennakóra, eftir
ýmsa höfunda, valin og raddsett
af Björgvirt, og 55 lög fyrir
bladaða kóra, eftir ýmsa höf-
unda, einnig valin og raddsett
af Björgvin.
Hvað er að segja um framhald
á útgáfu verka þinna ?
—Um það get ég ekkert ákveð
ið sagt, og vafalaust mun dragast
lengi að allt mitt handritasafn
verði prentað, segir Björgvin.
En síðan ég fékk meiri tíma til
umráða, eftir að ég lét af kenn-
slu við skólana hér, hefi ég eink-
um unnið að því að búa handrit
mín til prentunar, auk þess sem
ég hafi unnið að því að rita ævi-
minningar mínar. Eg hefi þegar
gengið frá handriti „örlagagát-
unnar“ og Alþingishátíðarkan-
töturnar, sem enn er óprentuð,
og einnig frá stóru handriti, sem
geymir kirkjuleg verk mín, lög
fyrir kirkjukóra. En margt ann-
að bíður síns tíma. •
Ertu langt kominn að rita
æviminningar þínar ?
—Það er nokkuð langt síðan
ég hóf það verk og geri ég mér
von um að ljúka því fyrir sex-
tugsafmæli mitt, árið 1951. Eg
hefi þegar gengið frá handriti
fyrri hluta verksins, sem nær
fram til ársins 1930. Síðari hlut-
inn er nú í smíðum. En ég vil
engu lofa um það, hvenær verk-
inu verði lokið, frá mörgu er að
segja og víða komið við, en ég
hefi hug á að ljúka því eins
fljótt og auðið er.
Hvað finnst þér um íslenzkt
músíklíf um þessar mundir ?
—Einhver spekingur, sem þó
þorir ekki að láta nafns síns get-
ið, segir í tímaritinu Musica, að !
íslenzk tónlist sé nú stödd í öldu- I
dal. Engan röksstuðning er að f
fmna fyrir þessari fullyrðingu í
grein hans, en hins vegar telur
hann sig þess umkominn að bera
íslenzkum tónskáldum það á
brýn, að þau stæli erlenda tón-
list, í stað þess að láta íslenzk
þjóðlög setja mark sitt á verkin.
Mér þykir þessi kenning furðu-
leg, en hún ber það með sér, að
til eru menn, sem vilja láta lista-
mennina sækja listina inn í fjós.
Lítið muna þessir menn þau á-
hrif, sem íslenzkur skáldskapur
hefir orðið fyrir frá erlendum
meisturum. Hver segir nú að«
ljóð Jónasar Hallgrímssonar hafi
spillzt fyrir kynni hans af
Heine? íslenzk tónlist, sem því
nafni getur kallast, verður vita-
skuld aldrei nema íslenzk, þótt
tónskáldin þekki og meti verk
erlendra meistara. — Áróður
um hið gagnstæða er í senn heim
skulegur og skaðlegur. Mun ég
gera því máli betri skil annars
staðar og svara þessari nýju
kenningu um tónlist á við eig-
andi hátt. Ekki staður né stund
til þess að gera því fyllri skil
að sinni, enda þótt ég vilji gjarn-
an nú þegar vekja athygli al-
mennings á þessum áróðri gegn
íslenzkri tónlist, því að annað er
þetta ekki. En ég vil að lokum
taka fram, að ég er þakklátur
Norðra fyrir að ráðast í það stór
virki, að gefa út lagasöfn mín.—
Mér er það ljóst, að útgáfa ís-
lenzkra tónsmiða er ekki gróða-
vegur nú á tímum. Enda tilgang
urinn ekki sá, að safna verald-
legum fjársjóðum með þessum
hætti. Hitt er augljóst, að með
útgáfunni eru íslenzkar tónbók-
menntir auðgaðar og þannig
lagður fram skerfur til aukinnar
tónmenningar í landinu, þótt það
sé ekki mitt hlutverk að dæma,
hversu stór sá skerfur er.
Degi hefir þótt sérstök ástæða
til þegs að vekja athygli almenn-
ings á hinum nýju lagasöfnum
Björgvins, sem nú eru komin á
bókamarkaðinn. Það má telja
merkilegan tónlistarviðburð, er
tvö stór, íslenzk lagasöfn koma
út frá hendi sama höfundar. ís-
lenzka þjóðin kann þegar mikið
af lögum Björgvins. Þau hafa
verið á vörum alþýðu manna um
iangan aldur. En fjársjóðir Björg
vins eru langt frá því að vera
tæmdir. í þessum nýju söfnum
eru margar gersemar, og marg-
ar fleiri eru enn geymdar í hand-
ritum og bíða síns tíma. — Norð-
ir rækir merkilegt menningar-
hlutverk með því að koma þeim
fyrir almeningssjónir. —Dagur
Kerling nokkur, sem bað sér
beinginga, sagði við velbúinn
höfðingja, er gekk fram hjá
henni:
—Það vildi ég, að blessun
drottins fylgdi yður alla daga,
—en næði yður aldrei, bætti hún
við þegar hún sá, að engin fékkst
gjöfin.
1950's THE YEAR FOR
PIONEER
Bred from Production
CHICKS
You can depend on good,
strong, vigorous chicks that
will develop into good pro-
ducers of eggs and poultry
meat, when you start with
Pioneer Chicks—bred to pro-
duce, from selected and proven
stock. You’U get eggs to
market, early and in quantity,
and be sure of the best prices.
Place your order now for early
delivery.
R.O.P. SIRED
Unsexed Pullets
100 50 100 50
17.25 9.10 W. Leg. 35.00 18.00
18.25 9.60 B. Rocks 33.00 17.00
18.25 9.60 N. Hamp 33.00 17.00
APPROVED
19.75 10.40 Lt. Sussex 34.00 17.50
16.75 8.85 N. Hamp 30.00 15.50
100% Live Arr. GTd.
PuUets 96% Acc.
PIONEER HATCHERY
416 Corydon Ave., Winnipeg, Man.
Producers of High Quality Chicks
Since 1910.
For All Your
Light and Power
Needs-
You Can Depend on
KOHLER
ELECTRIC PLANTS
Built for heavy duty service—
require a minimum of upkeep
and attention. Fully auto-
matic. All sizes available, with
dependable service, from Win-
nipeg stock. Ask us for prices
and particulars.
MUMFORD
MEDLAND
LIMITED
576 WÁLL ST.f WINNIPEG
Phone 37 187
STEELE-BRIGGS'
FORAGE CROP SEEDS
Carefully cleaned to grade on our own equipment
BROME No. 1 SEED
TIMOTHY No. 1 SEED
FLAX DAKOTAH No. 1 SEED
FLAX ROCKET CERTIFIED No. 1 SEED
ALFALFA GRIMM No. 1 SEED
PEAS DASHAWAY CERTIFIED No. 1 SEED
SEED GRAIN — MOST VARIETIES AND GRADES
ASK FOR PRICE LIST
STEELE BRIGGS SEED CO„ LTD.
WINNIPEG. MAN. TELEPHONE 928 551
Also at Regina and Edmonton
HOUSEHOLDERS -
ATTENTION!
We can supply your fuel needs with all
the standard brands of coal and coke such
as Foothills, Drumheller, Black Nugget,
Briquettes, Saskatchewan Lignite, Zenith and
Winneco Coke.
Sioker Coals in Various Mixtures Our Specialty
MC fURDY CUPPLY fO., LTD.
\y BUILDERS' J SUPPHES AND COAL
Erin and Sargeni Phone 37 251