Dagskrá - 13.08.1898, Blaðsíða 1

DAGSKRÁ.
III. M 5.
Reykjavík, laugardaginn 13. ágúst.
1 898.
Útlendar frjettir
Kaupmannahöfn 28. júlf.
Frá ófriðnum. — Um allar hinar
ýmsu orustur við Santiago í byrjun júlí
mánaðar munu nú þegar hafaverið fluttargreini
legar fregnir, en nokkrumtímasíðargafst Santi-
agoupp á vald Ameríkumanna. Allir spænskir
hermenn í þeim sveitum á Cuba er þar að
liggja lögðu vopn sín niður, og lofuðu Ameríku-
menn að þá skyldi flytja til Spánar, al)a
vopnlausa. Uppreistarmenn voru gramir af því
að þeir ekki fengu að ráða neinu um stjórn
Santiagos því Shafter setti Ameríkumann til
jarls þar.
Tóku Ameríkumenn strax að búa her
móti Puerto Rico, er sá her að lenda þar
þessa dagana. Þykir nú Spánverjum nóg
komið og eptir tilmælum spönsku stjórnar-
innar bað sendiherra Frakka í Washington
forseta Mac Kinley um frið. Mac Kinley hef-
ur svarað blíðlega; segir samt að Spánverjar
verði að koma með einhverjar uppástungur
sem Ameríkumenn geti gengið að; þangað
til þa? verði, muni stríðinu haldið áfram.
Á Filipseyjum er allt við sama. Hers-
höfðingi Ameríkumanna er kominn þang-
að, en bíður átekta. Ameríkumenn hafa tek-
ið Sandvíkureyjar upp í ríki sitt sem hjálendu.
Á Spáni er allt í glundroða. Sumir
ætla að Karlungar fari að gjöra uppreisn.
Þó ætla hyggnir menn að slíkt sje ólíklegt,
því þjóðin er orðin þreytt á styrjöldum og
doði farinn að færast á allt smám saman.
Camara aðmíráll átti að fara til Filipseyia
að berja á Dewey; komst hann í Suezskurð-
inn til Port Said. Vildi þá fá kol handa
skipum sínum. En ameríski konsúllinn í
bænum keypti upp öll kol er þar voru til.
Var Camara þá að þjarka þar í nokkurn
tíma við stjórn Egypta, en hún vildi enga
kolasölu hafa. Svo kom flrcguin um ósigur
Spánverja 5. júlí. Var þá Camara kallaður
aptur til Spánar. Hafði hann nóg koltil þess
að komast til Sikileyjar. Þar fékk hann kol
eptir langa mæðu og sigldi svo heim. Átti
hann að verja strendur Spánar ef Ameríku-
menn sendu flota þangað. Víggirða Spán-
verjar strendur sínar af kappi.
Deilurnar í Austurálfu. Hjer teflaRúss-
ar og Englendingar og er tvísýnt hverjir
hlutskarpari verða. Englendingar hafa feng-
ið „að láni« hjáKínverjum stóran landskika ná-
lægtHonkong. ÍSuðurKínaernúskæðuppreisn
og vegnar uppreisnarmönnum betur. Hafa þeir
sagt keisara upp hlýðni og hollnustu og vilja
reka Mandsjúaætt þá er nú situr á keisara-
stóli burtu. Hafa Mandsjúar ráðið Kína í
tvær aldir en verið illa þokkaðir af alþýðu.
Er ijöldi leynifjelaga um allt ríkið er hvetur
fólk til baráttu mót hinni útlendu keisaraætt.
Bæði Rússar og Englendingar senda skip til
Asíu og flotaráðherra Englendinga talar
um að auka þurfi flotann stórum hið
bráðasta.
Frá Frakklandi er það að segja að Zola
og Perreux hafa enn á ný verið dæmdir í
3000 franka sekt og eins árs fangelsi hvor
um sig; en vegna formgalla, sem enn voru
óutkljáðir verður málið enn tekið fyrir í októ-
bermanuði. Hefur Zola flúið land og veit
enginn livar hann er; gjörir hann það að ráð-
um málafærslumanns síns, til þess að forð-
ast að dómsákvæðið verði birt sjer persónu-
lega, því annars mætti setja hann í varðhald.
Hefur hann sent opið brjef til blaða sinna,
að hann muni láta sjá sig aptur í haust og
þá skuli skríða til skarar.
Úr Danmörku er helst að frjetta að hinn
alkunni foringi jafnaðarmanna, P. Holm, er
sterkiega grunaður um að hafa átt þátt í að
hafa stórfje af Kaupmannahafnarbæ. Hann
flýðr til Þýskalands og var tekinn fastur í
Hamborg og situr nú þar. Málið í nefnd.
Allir telja víst að hann verði að leggja nið-
ur urnboð sitt serrl þingmaður og bæjar-
stjórnarmaður, þó hann ekki verði dæmdur
sekur að lögum.
Á málfræðingafundinn norræna í Kristj-
aníu í miðjum ágústmánuði fara af Islend-
ingum prófessor Finnur Jónsson Dr. Valtýr
Guðmundsson og Bogi Th. Melsteð, cand.
mag.
Miklar kvartanir heyrast frá Genua út
af íslenskum saltfisk. Þykir ítölum hann illa
verkaður en einkum lasta þeir íslendinga fyrir
að þeir sendi fiskinn þangað í vondum um-
búðum á seglskipum, litlum kuggum. Þar fari
svo illa um hann að hann sje opt skemmdur
þegar suður komi enda sjeu þau skip opt
líka svo lengi á leiðinni. Segja þeir að gufu-
skip ættu að flytja fiskinnn beint frá ís-
landi þangað. íslenskur fiskur var áður í
metum þar á slóðum og mundi alþýða
manna gjarna kaupa hann enn ef hann væri
góður. Nú kemst norskur og franskur fiskur
betur að.
Lát Bismarcks gamla 30 júlí er hið söguleg-
asta frá Þjóðverjum að segja. — Hann andaðist
í Friedericksruhe 83 ára gamall, og eru nú pannig
0
látnir hinir tveir mestu stjómarmálagarpar álfu vorr-
ar. — Hann hafði fyrir löngu sagt það fyrir, að
hann ætlaði sjer að lifa til 1898.
Fregnir þær sem bárust hingað um það að
lokið væri ófriðnum milli Spánv. og Banda-
manna stafa frá því sem sagt er frá hjer að
framan um það að Spánv. ljetu sendiherra Frakka
mælast til friðar fyrir sína hönd í Washington.
— En þessi tilmæli Spánverja hafa ekki
orðið til þess — að því er frjettst hefur enn —
að vopnahlje kæmist á heldur aðeins til þess að
samningar um friðinn byrjuðu. Að öllum
líkindum mun nú hætt ófriðnum þegar fyrir
nokkru, sem búast var við, úr því að öll vörn
er úti af hendi Spánv. á sjó. —
Byltingar eru ekki sagðar enn neinar telj-
andi frá Spáni.
Almennar frjettir.
Apotek Reykjavíkur er selt dönskummanni
cand. pharm. Martin Olesen fyrir 100 þúsund
krónur. —
Jón kaupmaður Vídalín hefur verið skipaður
breskur konsúll með leyfi til þess að láta annan
mann gegna störfum sínum hjer í sinn stað. —
Til þessa hefur hann tekið cand. Jón Þorvaldsson.
Með gufuskipinu »Gwent«, kvað Jón Ó-
lafsson ætla að fara til Skotlands að kaupa sjer
prentvjel í þarfir sínar — og eptir því sem sagt er —
blaðsins Islands. — Nýja öldin kvað ekki eiga
að ná lengur aptur í gömlu öldina heldur en til
ársloka. Er þá fyrirhugað að steypa saman hin-
um tveim málgögnum »Öldinni« og »Landinu«.
Kaupfjelögunum kvað veraillavið þannkvitt
að jafna eigi kostnaðinum við alla þessa starf-
semd blaðaöldungsins niður á þau — enda munu
fáir vilja óska sjer, hvorki kaupfjelög nje aðrir,
að þeim reiknist ritverk Jóns og framkoma til
ábyrgðar. —
í brjefi frá Höfn er skrifað til Dagskrár um
málþráðinn:
»Sennilegt er það, að tilgáta »Dagskrár« um
afdrif frjettaþráðarmálsins hjer hjá Dönum muni
ætla að rætast. — Hjer hafa fáir málsmetandi
menn nokkra von um að hið »stóra norræna«
gjöri nokkuð annað en senda fróðleg og skemmti-
leg »samtöl um málið í blöðin«.
Jeg sje að norsk blöð hafa einnig tekið upp
eina af greinum Dagskrár um þetta mál, og er
þar tekið líklega í það, að svo muni fara sem
blaðið hefur getið til.
Með »Thyra« fara í kvöld margir farþegar
innlendir og útlendir, þar á meðal mag. Eiríkur
Magnússon alfarinn til Cambridge. —
Þingvallahúsið er nú að mestu fullgert og
verður samkvæmt því er segir í auglýsingu í
þessu blaði vígt þann 20. þ. m. — Er þess
að vænta að þessi bygging styðji öfluglega
aðþví að teknar verði upp aptur stöðugar þjóð-
samkomur á Þingvöllum, er sjeu allsherjar hátíð
fyrir allt landið, og um leið veiti öllum sem þar
koma saman tækifæri til þess, að gjöra fundará-
lyktanir um áskoranir til alþingis í helstu lands-
málum.
Svo er sagt að Otto Wathne hafi rneðal
annara sótt um hið breska konsúlat og hafi
boðist til að flytja hingað suður ef honum yrði
veitt það. — Að líkindum verður ekki úr því
að Wathne komi hingað fyrst um sinn.
I Kristjaníu heldur landi vor sjera Júlíus
Þórðarsson enn þá fyrirlestra og prjedikanir á
íslensku fyrir fjölda hámenntaðra Norðmanna.
Er svo að sjá sem þessi ungi prestur hafi unnið
landi sínu mikið gagn með því að styrkja vinarhug
góðra Norðmanna þar í höfuðbænum til íslend-
inga, og vekja almennt athygli að því hve skilt
mál og annað er með þeim og oss.
I samtali einu er danskur maður í Krist-
janíu hafði f vor við einn af vinum sjera Júlíus-
ar, barst það meðal annars í tal hversu fáir ís-
lendingar færu utan — í önnur lönd álfú vorrar
til þess að freista gæfu sinnar, sem rithöfundur,
skáld, listamenn eða vísindaiðkarar o. s frv. —
Norðmaðurinn — sem er velkunnur rithöfundar
— sagðist ætla að það væri þýðingarmikið fyrir
unga nemendur íslenska að taka sjer dæmi sjera
Júlíusar til eptirbreytni — því í öllum hófuöborg-
um og hásk'olabæjum hins sidaða heims væri víður
verkahringur fyrir menntaðan íslending er gæti
gjörst túlkur hins fornfræga máls vors og bók-
mennta og beint aptur heim til ættjarðarinnar
arði og frægð fyrir það sem hann ynni. — Því
verður ekki neitað að það sýnist merkilegt að
hvergi skuli svo að segja finnast menntaður ís-
lendingur utan Norðurlanda að unaanteknum
Vestur-íslendingum og tveim þrem mönnum er
dvalið hafa á Englandi.
&jóðmi3iningardag
hjeldu Borgfirðingar og Mýramenn 7. ágúst, þar
fylgdist hvorttveggja að veðurgæði, og góður
undirbúningur hjá þeim, er fyrir hátíðinni stóðu,
enda var hún hin skemmtilegasta. Staðurinn
var hinn fegursti á syðri bökkum Hvítár skamt
fyrir neðan Bakkakot; eru þar sljettir vellir og
harðir og útsýni einkar fagurt. Staðurinn var
fagurlega skreyttur; þar var danspallur allstór og
vel gjörður, voru á honum víðar dyr á eina hlið
og ræðustóll í þeim miðjum, svo að tvennar dyr
mynduðust inn á pallinn. Allur var ræðustóll-
inn skreyttur ýmsum litum og yfir honum var
hvelfing sömuleiðis litskreytt, neðan á hvelfing-
unni hjengu digrir lyngsveigar á hverjum kanti
en uppi á toppi hennar blómskúfur allstór og
upp úr honum miðjum stöng með flaggi. Utan
um danspallinn var skógur negldur utan á trjá-
girðinguna. Var allur þessi útbúnaður einkarlag-
legur og sýndi það hversu ant forstöðumenn hátíð-
arinnar höfðu látið sjer um það að undirbúa allt
sem best. Kl. á 10. tfma hófust kappreiðar.
Fyrstu verðlaun fyrir skeið hlaut grár hestur,
er Jóhannes Efiasson í Efranesi átti, 2. rauður
er átti sjera Amór Þorlákson á Hesti og 3.
brúnn hestur sem átti Vigfús Pjetursson á
Gullberastöðum.. Fyrstu verðlaun fyrir stökk
fjekk grár hestur Bjöms kaupm. Kristjánssonar
sá sami er vann verðlaun bæði hjer og á hátíð
Árnesinga og reið honum Björn Þorláksson á
Alafossi, 2. verðlaun. rauðurhestur BjarnaValda-
sonar i Skutulsey og 3. leirljós hestur Vilhjálms
Jónssonar frá Ferjubakka. Fyrstu verðlaun fyrir
skeið og stökk voru beisli, önnur hnakktaska og
þriðju svipa.
Að afloknum kappreiðum byrjaði aðalhátíð-
in laust fyrir hádegi. Sýslumaður Sigurður Þórð-
arson setti hátíðina, minntist hann konungs og
var tekið undir það með húrrahrópi. Þá var
sungið kvæði fyrir minnni íslands eptir Sig. Júl.
Jóhannesson, en sjera Guðmundur í Reykholti
talaði fyrir minni Islands. Hjelt hann alllanga
ræðu og snjalla og einkarvel flutta, var svo sung-
ið seldgamla Isafo)d«. Þá fóru fram glímur og
hlaut þar 1 verðlaun, Þorsteinn Pjetursson frá Grund
(gullfesti), 2. verðlaun Jón Guðlaugsson skósmið-
ur úr Reykjavík (silfurfesti), og 3. verðlaun Jónas
organleikari Pálsson frá Rauðsgili (hníf). Að
því búnu talaði sjera Magnús Andrjesson á Gils-
bakka fyrir minni hjeraðsins og mæltist honum
mjögvel, var svo sungið kvæði eptir S. J. J. Þá
hófust kapphlaup og hlutu þeir verðlaun: Vil-
hjálmur Jónsson frá Ferjubakka 1. verðl. og 2.
Ingimundur Eyjólfsson ljósmyndari úr Reykjavík.
Þá talaði sjera Ólafur Ólafsson á Lundi fyrir
minni Vestur-íslendinga og mæltist vel. Varþar
næst sungið kvæði eptir S. J. J. Næst voru
reynd stökk (hástökk) og hlutu þeir verðlaun:
stúd. med. Andrjes Fjeldsteð á Hvftárvöllum og
cand. med. Jón Blöndal frá Stafholtsey (jafnir)
Næstur hjelt Jón söðlasmiður Sigurðsson frá
Flaukagili fyrir minni bænda svo fagra ræðu oe
snjalla, að allir dáðust að. Skal þess getið að
hann talaði þar í fyrsta skipti á samkomu og
hafði engan staf skrifaðan; eiga Borgfirðingar'
þar mjög efnilegan ræðumann. Þá var sungið>
kvæði eptir S. J. J. Síðasta ræðan á dagskrá.
var fyrir minni kvenna; hana flutti Þorsteinn.
Runólfur Jónsson af Akranesi og sagðist vel. var
svo sungið kvæði eptir S. J. J. Utan dagskrár
talaði Guðmundur frá Deild á Akranesi og:
minntist sjómanna, þótti hann tala vel. Halldór
alþingismaður Daníelsson fyrir minni embættis-
manna hjeraðsins og að síðustu sjera Jóhann
Þorsteinsson í Stafholti; hann lýsti ánægju sinni
yfir því, hversu vel og skemtilega, hátfðin hefði
farið og von sinni um það að hún yrði til þess
að glæða áhuga og vekja menn til andlegra og
líkamlegra framkvæmda. Hann Þakkaði öllum.
sem stutt hefðu að hátíðinni og einkum forstöðu-
nefndinni. Ennfremur flutti Ingiinundur Gisiason
3 kvæði eftir sjálfan sig; voru tvö þeirra mjög:
lagleg. Eyjólfur bóndi í Hvammi í Hvítársíðu
sendi kveðju sína á hátíðina; voru það vísur.
vel gjörðar eins og vant er hjá Eyjólfi.
Það er víst að hátíð þessi hefur orðið Borg-
firðingum til sóma og leitt það í ljós að þeir
eiga ekki allfáa ræðuskörunga og það suma í
flokki alþýðumanna.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Frímerkjabreyting.
I peningaleysinu og ráðaleysinu undir öllum
þessum háskalegu veðurmerkjum getur manni
einstöku sinnum dottið í hug eitt og annað
sem mætti gjöra, og œtti að gjöra til þess að-
bæta — þó ekki væri nema að litlu einu
— úr hinni kveljandi, drepandi málmþurð og
og snauðleik, sem lamar allar höndur í þessu
landi.
Það eru nú t. a. m. frímerkin. Það er
margsannað og sýnt að landið mundi grœða
stórfje Á því að breyta þeim. Og því er
þeim þá ekki breytt?
Er það leyfilegt nókkrum opinberum
starfsmanni eða þjóni þjóðarinnar að leggja
á móti því að landið græði fje — síóifje
á sama hátt sein önnur auðugri, fjölbyggðari
lönd láta sjer vel sæma?
Er það ekki furðu djarft meira að segja
að ríða svo í bága við opinbera hagsmuni
þjóðarinnar að segja eitt orð á móti breyt-
ing frímerkjanna? — Jeg fyrir mitt leyti alít
að þessi blessuð pappírsstjórn okkar ætti að
hugsa um eitthvað annað fremur heldur en
að standa eins og illur veftur í vaðmáli fyrir
slíkum lögum sem gætu unnið landinu stór-
vægilegan peningahagnað. Mjer er óhætt
að fullyrða að jeg þekki ekki eitt einasta
lagaboð hafa komið frá Danastjórn í háa
tíð sem væri eins gagnlegt eins og lögbreyt-
ing íslenskra frímerkja.
Hvað getur landið grætt á frímerkjun-
um einurn?
Svo milljónum króna skiptir.
Og samt sem áður pnrir stjórnin að
bregða fæti fyrir almennan vilja þingmanna
í þá átt að vinna landinu þennan arð.
Og hversvegna? Það er ekki mikill
vandi að skilja það. — Auðvitað af því að
breytingin ríður í bága við hagsmuni danskra
frímerkjasala af ástæðum sem öllum „frí-
merkjavinum" eru vel skiljanlegar en sem
jeg skal ekki fara frekar út í hjer.
Þetta er aðalástæðan — og hana styrk-
Ir enn og styður aulaleg, óþroskuð misskiln-
ing nokkurra manna innanlands, sem halda að
það sje minnkun fyrir ísland að græða á
frímerkjum.
Það er undri næst að slíkt skuli heyrast
af nokkrum manni. — „Minnkun að græða
á frímerkjum« — fyrir þetta líka stórveldið
og gullbyrgðalandið sem Island er. . . .
Nei. Heiðruðu frímerkjasalar hjer á
landi. — Tökum allir höndum saman tilþess
að reyna að koma fram áskorun til næsta
þings um það að koma ákvæði inn í 1jár-
lögin er geri ráð fyrir frímerkjabreytingu.
Annað þarf ekki —- \Agetur stjórnin ekki hindr-
að okkur frá þessu.
Flugsum um það hvernig þessu verði
komið til leiðar.
Philatelist.