Lögberg-Heimskringla - 09.07.1982, Síða 4

4-WINNIPEG, FÖSTUDAGUR 9. JÚNÍ 1982
Ritstj órnargr ein
Brot úr sögu
Stephans G. Stephanssonar
í byrjun ágústmánaðar verður hús
Stephans G. Stephanssonar í Marke-
ville formlega opnað sem safn. Þar
sem stóra stundin nálgast óðum, er
ekki úr vegi að rifja eitt og annað
upp úr sögu skáldsins.
Stephan G. Stephansson fæddist
15. apríl, 1853 að Kirkjubóli í
Skagafirði. Hann var sonur hjón-
anna Guðmundar Stefánssonar og
Guðbjargar Hannesdóttur. Árið
1873 ákváðu þau að flytja vestur um
haf ásamt börnum sínum tveimur,
Stephani og Einöru Sigurlaugu.
Kaflar úr ferðasögunni
All stór hópur íslendinga lagði af
stað frá Akureyri 5. ágúst og var
stefnan tekin á Skotland, en þangað
var komið fjórum dögum seinna.
Hreppti hópurinn vont veður allan
tímann og veiktust all flestir af
sjóveiki. Eftir stutta dvöl í Aberdeen
var siglt til Granton en þaðan fóru
íslensku vesturfararnir með lest til
Edinborgar. Þar gafst þeim tækifæri
til að rölta um borgina og skoða sig
um. Segir sagan að mörgum hafi
orðið starsýnt á minnisvarða skoska
skáldsins, Walter Scott, "sem er
höggvinn út í marmara og stærri en
nokkur maður, og situr þar á stóli í
klafa uppi í háum turni. Orti þá
Stephan G. þessa stöku:
Bygður virðing Walters er
Varði af höndum sterkum
Jónas Skjaldbreið sjálfum sér
Sett að verks-ummerkum
(Andvökur, 11., 16)
Frá Edinborg var síðan haldið til
Glasgow og þar stigið um borð í skip
sem hét því virðulega nafni
Manitoban of Glasgow. Heldur
þótti ferðalöngunum mikið ganga á í
Inga Dóra Björnsdóttir, graduate
student of University of Arizona,
Tucson, is writing a book about the
experiences of Icelandic women
who married American soldiers dur-
ing WW II. She would like to hear
from Icelandic women who are will-
þeirri borg og mjög undruðust þeir
stærð hestanna, sem þar gengu fyrir
vögnunum. Mældust þeir "sumir
þrjár álnir á bóginn en allir skafla-
járnaðir og fjórir skaflar á hverri
skeifu."
Frá Glasgow var siglt til Liverpool
og þaðan loks yfir Atlantshafið.
Ástæðulaust er að rekja frekar
ferðina yfir hafið til Québec, hún
var ósköp svipuð öðrum ferðum
sem farnar voru á þessum tímum.
Segir nú ekki af ferðafólki fyrr en
komið er til Quebec. Þar var fyrir
Páll Þorláksson, sem samþykkt
hafði að leiðbeina löndum sínum
þaðan til Milwaukee. En þegar til
kom, höfðu 115 ákveðið að nema
land í Muskoka héraði í Ontario svo
einungis 50 fylgdu Páli suður til
Milwaukee. Þar á meðal var
Guðmundur Stefánsson og
fjöldskylda.
Þegar hér var komið sögu hafði
fólkið verið tuttugu daga í ferðinni
og þeir sem stigu á iestina til
Milwaukee héldu eflaust að það
versta væri að baki. En það var öðru
nær. Að morgni 29. ágúst lenti
hópurinn í járnbrautarslysi í
Michigan ríki. Mun það vera fyrsta
slys sinnar tegundar sem íslend-
ingar lenda í vestan hafs. Allmargir
slösuðust, þ.á m. Stephan G. sem
brenndist illa á höndum og fótum af
gufunni úr eimreiðinni. Til
Milwaukee komst hópurinn að
lokum en þar var Stephan undir
læknishendi í eina viku.
Landnám
Heill heilsu hélt Stephan með
foreldrum sínum og systur nærri 90
mílur vestur af Milwaukee, en þar
ing to share their experiences, old
photos and memorabilia with her
while she is doing research for the
book.
Interested women can write to In-
ga. D. Björnsdóttir, 1610 E. Silver
Str. Tucson, Arizona 85719.
hafði Páll Þorláksson komið þeim
fyrir hjá norskum bónda. Það var
skoðun hans að hollt yrði hverjum
íslenskum bónda, sem nánast ekkert
þekkti til akuryrkju, að skólast í
faginu hjá frænda sínum norskum.
En flestum íslensku bændanna
þótti dapurt að þurfa að hlýða fyrir-
skipunum útlendra og því var það
vorið 1874, að íslendingar þeir sem
vistaðir höfðu verið hjá norskum
bændum komu að máli við Pál
Þorláksson og báðu hann að aðstoða
þá við leit að nýlendu. Brást Páll vel
við og valdi hann svæði norður í
Wisconsin í Shawano County, sem
að mati hans mátti þýða á íslensku
Ljósavatnssýsla.
í þessu héraði bjó Stephan G. til
1880. Á veturna vann hann við
skógarhögg, en vann oftast með
föður sínum á sumrin við bústörf.
Þarna úti í skóginum orti Stephan
stökur og vísur. Sumar voru
ástarvísur til Helgu, sem hann gekk
að eiga árið 1878. Aðrar sýna skáldið
í öðru skapi. Eftirfarandi staka gæti
vel hafa orðið til í félagsskap
skógarhöggsmanna í Ljósavatns-
hreppi, en hún varð til 1876:
Mér þó hrolli í hjarta-þrá
Hrefur olli kffsins:
í fanta solli flýgst ég á
í forarpollum lífsins
(Andvökur, 1., 10-11)
Nýlendan í Shawano var á margan
hátt happasæl en samt fór svo að
árið 1880 fluttu flestir íslending-
arnir þaðan til Norður Dakota. Þar
hafði Páll Þorláksson stofnað ný-
lendu og varð hún ein farsælasta
íslensk nýlenda í Vesturheimi þegar
fram leið. En hvernig sem á því stóð
var mikið rótleysi á íslenskum inn-
flytjendum og færðu þeir sig gjarnan
stað úr stað, í von um að næsti
ákvörðunarstaður yrði paradís. Árið
1889 flutti Stephan sig enn um set og
fór til Alberta þar sem hann reisti
bæ sinn í Markeville. Bjó hann þar
til æviloka.
Stephan G. og Séra Páll
Þorláksson
Nafn Páls Þorlákssonar kemur
talsvert við sögu Stephans fyrstu tíu
ár hans í Vesturheimi. Á þessum
árum var Páll einn af leiðtogum
íslendinga í Norður Ameríku og þótt
hann ætti ekki upp á pallborðið hjá
þeim öllum fylgdi Stephan honum
ávallt að málum. Páll nam guðfræði
hjá þýskri kirkjudeild í St. Louis og
þótti mörgum íslendingnum kenn-
ingar hennar stinga verulega í stúf
við þær, sem íslenskir prestar lögðu
út af. Ekki verður með nokkru móti
borið upp á Stephan að hann hafi
haft sömu trúarskoðun og séra Páll.
Síður en svo. Til marks um það má
minna á stofnum kirkjufélags í
Dakota, sem séra Páll annaðist.
Kaus hann Stephan ritara félagsins.
En þótt Stephan hafi gegnt því
embætti um nokkurt skeið, skrifaði
hann aldrei nafn sitt undir lög
félagsins. Því verður að ætla að
hann hafi fyrst og fremst hrifist af
Páli sem leiðtoga í veraldlegum
málum.
Það er engin ástæða til að troða
einhverjum trúarskoðunum eða
trúleysi upp á Stephan. Ljóð hans og
vísur segja meir um það en sam-
skipti hans við íslenska presta í
Vesturheimi.
Hér hefur verið stiklað á stóru,
reyndar vaðið úr einu í annað.
Tæmandi greinargerð myndi fylla
margar bækur og því var einungis
farið nokkrum orðum um fyrstu ár
skáldsins í Vesturheimi. Að endingu
skal vitnað í orð Dr. Þorkels Jóhann-
essonar en hann hafði m.a. þetta að
segja um Stephan:
"Það er trú mín, að í þessum
algerlega sjálfmenntaða íslenska
bónda hafi bestu mannkostir og
gáfur kynstofns vors birst með þeim
hætti, sem ógleymanlegur sé, og eigi
að verða, öldnum og óbornum.
Þegar öllu er til skila haldið, er það
maðurinn, sem mestu varðar,
maðurinn í hversdagslegu starfi og
lífskjörum; í baráttu sinni til andlegs
þroska og frelsis; ekki listin eða
listamaðurinn, heldur maðurinn
bak við listaverkið. Ágætasti maður
hverrar þjóðar verður sá talinn, sem
með starfi sínu, lífi sínu öllu, skapar
þjóð sinni fyrirmynd. Slíkur maður
var Jón Sigurðsson,stjórn
málahöfðinginn og vísinda-
maðurinn. Og slíkur maður var
Stephan G. Stephansson, skáldið,
landneminn og bóndinn. Verk og
saga slíkra manna eru fyrirheit gefin
íslenskri þjóð. Allt sem þá varðar er
dýrmæt þjóðareign." J.Þ.
Gimli
Rotary
Club
Rotary Club of Gimli, Man. are
raffling a 1965 Mustang Convertible
car. Receipts are to be used to erect
a glass enclosure for the Viking ship
which was donated to the town of
Gimli and has been in storage for
many years. This building will be
located near the dock area just north
of the museum complex. Hopefully
there will be flower beds and ben-
ches added to make it more attrác-
tive. Tickets are $10.00 each. If
money order or check is sent the
ticket will be mailed back to you.
Rotary Club of Gimli
Frank Cronshaw — President
Box 430, Gimli, Manitoba R0C 1B0
Lögberg - Heimskringla
Published every Friday by
LÖGBERG - HEIMSKRINGLA INCORPORATED
1400 Union Tower Building, 191 Lombard Avenue,
Winnipeg, Manitoba R3B 0X1 — Telephone 943-9945
OFFICE HOURS Monday through Friday 9:00 a.m. • 12:00 p.m.
EDITOR: Jónas Þór
ADVERTISING AND SUBSCRIPTIONS: Cecilia Ferguson
REPRESENTATIVE IN ICELAND: Magnús Sigurjónsson
Umboðsmaður blaðsins á íslandi Skólagerði 69 Kópavogi, Sími 40455
Pósthólf 135 Reykjavík
Typesetting, Proofreading and Printing — Typart Ltd.
Subscription $20.00 per year — PAYABLE IN ADVANCE
$25.00 in Iceiand
— Second class mailing registration number 1667 —
AU donations to Logberg-Heimskringla Inc. are tax deductible under Canadian Laws.
Icelandic Women
in North America