Landið - 08.03.1918, Blaðsíða 3

L A N D’I Ð
39
vart skuldbindingum er í raun og
veru aðalskilyrði fyrir allri verzlun-
arstarfsemi), og í öðru lagi verður
hann að sjá um, að hlutir þeir, sem
hann lætur af hendi, séu fullkomnir
og ósviknir. Heldur en að rifta
skuldbindingum eða fallast á nokkr-
ar skemdir, svik eða ranglátt og
ósvffið verð á þvf, sem hann selur,
á hann óttalaust að mæta sérhverj-
um mótgangi, fátækt eða erfiðleik-
um, sem geta komið yfir hann af
því, að hann rækir þessar tvær
meginreglur.
Og ennfremur: Sem húsbóndi
starfsmanna sinna hefur kaupmað
urinn eða iðnframleiðandinn þar að
auki mjög ákveðið föðurlegt vald
og samsvarandii ábyrgð. Oftast nær
dregst ungur. maður, sem kemst
inn í viðskiftafyrirtæki, alveg und-
an áhrifum heimilisins; húsbóndi
hans verður að vera faðir hans,
því að hann vantar stöðuga, prakt-
iska handleiðslu föður síns. Vald
húsbóndans ásamt hinum almenna
blæ og andrúmslofti í verzlun hans
og framferði þeirra manna, sem
ungi maðurinn er þar neyddur til
að vinna með — alt þetta hefur
að minsta kosti beinni og ríkari
þýðingu, en áhrifin frá heimilinu,
og mun jafnaðarlega eyðileggja- þau,
hvort sem þau eru góð eða slæm
Hið eina ráð, sem húsbóndinn hef-
ur til þess að fá að vita, hvort
hann breytir rétt við fólk sitt, er
að spyrja sjálfan sig samvizkusam-
lega, hvort hann breyti við undir-
mann sinn á sama hátt, sem hann
myndi breyta, við son sinn, ef
ástæðurnar heimtuðu, að hann tæki
að sér slíka stöðu.
Hugsum oss, að skipstjóra þætti
það af einhverjum ástæðum ráðlegt,
að gera son sinn að óbrotnum há-
seta: Eins og hann þá færi með
son sinn, er hann skyldugur til að
fara með sérhvern undirmanna
sinna. Þetta er hin eina nothæfa,
sanna og praktiska regla, sem
unt er að gefa um þetta atriði í
þjóðmegunarfræðinni.
Og eins og skipstjóri er skyld-
ugur til að. yfirgefa skipið síðastur
allra, ef því hlekkist á, og skifta
síðustu brauðskorpunni milli sín og
hásetanna, ef vistaþrot yerða, eins
er iðnframleiðandinn í öllum vand-
ræðum og óhöppum skyldugur til
að bera byrðarnar með mönnum
sfnum, já, jafnvel taka meira á sig
af þeim, en hann leyfir, - að menn
hans beri, á sama hátt sem faðir í
hungursneyð, skipbroti eða orustu,
fórnar sér fyrir son sinn. Þetta
laetur nú alt dæmalaust skrítilega í
eyrumi en samt sem áður er það
eina skrítna við þetta það, að það
er alt satt og það er ekki einhliða
fræðikenning, heldur eilífur og prakt-
iskur sannleiki. Því að sérhver önn-
ur þjóðmegunarkenning hefur rang-
ar forsendur og er ómöguleg í
framkvæmdinni, ef hún á að sam-
rýmast heilbrigðri þróun þjóðlífsins
tJtlönd.
Fyrir símabilunina um mánaða-
^ótin komu þær fréttir, að Þjóð-
Venar sækti ákaft fram í áttina
Petrograd, og tekið borgirnar
Pskov, Reval, Dorpat og Pernan,
eða með öðrum orðum, alt Kúr-
land, Eistland og Lífland, og að
Maximalistar hafi alveg yfirgefið
þessi lönd. Ennfremur vár sagt,
að þeir hafi yfirgefið Finnland, en
herlög hafi verið sett í Petrograd.
Loks var getið um friðarsamninga
á ný milli Rússa og Miðveldanna,
og hafi þar orðið að samningum,
að Þjóðverjar haldi Kúrlandi. Fyrir
mánaðamótin héldu og Austurríkis-
menn, sem sagt var, að sitja myndi
hjá viðureign Rússa og Þjóðverja,
inn í fylkið . Pódolíu í Rússlandi,
»til þess að verja það fyrir árás-
um ræningjahersveita Maximalistá*.
og gengu þá io þús. rússneskir
hermenn þeim á vald. Pódolía
liggur milli Austurríkis (Galizíu) og
Rúmeníu að vestan og Ukraine að
austan. Má efasamt telja, hvort
því verði skilað aftur.
i. þ. m. voru friðarsamningar
undirskrifaðir og gerðu Maximalist-
ar það án þess að íhuga einstök
atriði samninganna, en það var
allsherjarfundi verkamannaráðsins
ætlað að gera á eftir(l). Með því
einu móti voru Þjóðverjar fáanlegir
til að stöðva framsókn hers síns í
Rússlandi.
í þessum seinustu viðskiftum
hafa Þjóðverjar tekið 60 þús. fanga
í Rússlandi.
Um skilmálana hafa aðeins bor-
izt óglöggar fréttir. En helzt virð-
ist svo, sem Rússar sleppi alveg
tilkalli til Kúrlands og Litháens,
en Þjóðverjar hafi yfirráðin í Eist-
landi og Líflandi. Einnig segir í
skeytum, að Rússar hafi slept til-
kalli til Batum, sem er borg í
Kákasuslöndunum, við Svartahaf,
og er ekki ólíklegt, að Tyrkjum
sé þar ætluð sneið í sárabætur.
Þjóðverjar hafa flutt herlið til
Álandseyja, og eru Svíar all-gramir
yfir því, og þykir sér munu verða
þröngt fyrir dyrum, ef seta Þjoð-
verja þar eigi að verða til lang-
frama.
Finnar hafa opinberlega skorað
á Þýzkalandskeisara, að hjálpa sér
gegn- Maximalistum. Annars virð-
ist svo, sem herliði finsku stjórnar-
innar veiti nú betur, og hefur það
tekið nokkrar borgir, t. d. Björne-
borg. --
Svo sem menn muna, var Sí-
bería búin að segja skilið við
Rússland og orðin sérstakt ríki,
en litlar sögur hafa af henni farið,
þangað til nú, að sagt er, að
Maximalistahreyfingin sé að breið-
ast þar út. Japanar hafa stungið
upp á því, að Bandaríkin sendi
her til Síberíu, til þess að vernda
þar hagsmuni Bandamanna og
vinna gegn áhrifum Þjóðverja þar,
en Bandaríkin kvað vera rög við
það, og er sagt í skeytum, að
búizt sé við, að Japanar ætli sjálfir
að leggja Síberíu undir sig, þótt
ólíklegt sé, að bandaþjóðirnar leyfi
slíkt, enda virðist það mundu geta
orðið hættulegt fyrir Evrópu með
tímanum. í sambandi við þetta
stendur það ef til vill, að Kínverj-
ar kvað vera að búa sig undir að
taka þátt í stríðinu.
Ekkert hefur enn orðið úr friðar-
samningum milli Rúmena og Mið-
veldanna, en Búlgarar kvað heimta,
að fá allmikil lönd frá Rúmenum.
Belgíustjórn hefur og neitað friðar-
boðum Hertlings ríkiskanzlara. —
Ameríkumenn og Englendingar
munu og vera fjarri því, að taka
friðarboð kanzlarans til greina á
nokkurn hátt.
A vesturvígstöðvunum gera Þjóð-
verjar æ grimmilegri árásir og
munu ef til vill ætla sér að láta til
skarar skríða, en árangurslítjl kvað
áhlaup þeirra hafa reynzt til þessa
Haft er eftir Hindenburg, að hann
ætli sér að vera kominn til Parísan
í apríl, en að Foch yfirhersh.
Frakka hafi sagzt vera vongóður
um að geta varið vígstöðvarnar á
Frakklandi, en trauðla mun mark
á þessu takandi, hvorugu, og er
líklega eitthvað „fært í stílinn".
Jaftiaðarmenn Bandamanna hafa
í hyggju, að senda Miðveldunum
friðarskilmála sína, fyrir milligöngu
sænska jafnaðarmannaforingjans
Brantings.
Ukraine-herinn hefur nú tekið
Kiew (Kænugarða).
Syndikalistar hafa gert óspektir
í Kristjaníu.
Eldur kom upp í herskipasmíða-
stöðinni (Orlogsværftet) f Kaup-
mannahöfn rétt fyrir mánaðamótin.
Tjónið er áætlað lU milj. kr.
Samkvæmt skeyti til Mgbl. í gær
er aðalefni ýriðarsanininganna milli
Rússa og Þjóðverja sem her segir:
1. gr. Fullkominn friður sé með
þjóðunum og vinsamjeg viðskifti
hetjist aftur þegar í stað.
2. gr. Hvor þjóðin fyrir sig Iof-
ar þvf, að koma í veg fyrir allar
J) Litlu-Asíu.
æsingar og allan undirróður, sem
veiki friðsamleg viðskifti þjóðanna.
3. gr. Öll héruð fyrir vestan þá
landamæralínu, sem þjóðirnar hafa
þegar komið sér saman um, hverfa
að fullu og öllu undan Rússum.
Miðríkin og þær þjóðir, sem þau
héruð byggja, eiga að ráða öllu um
framtíð þeirra. Skipa skal nefnd
þýzkra og rússneskra fulltrjja, til
þess að fastákveða nánar hvernig
landamærin skuli vera.
4. gr. Rússar skuldbinda- sig til
þess, að yfirgefa þegar í stað aust-
urhéruð Anatolíu1) og afhenda þau
Tyrkjum. Ennfremur skulu þeir láta
af hendi Erdehan, Kars og Batum
og afsala sér öllum rétti til þess
að ráða nokkru um það, hvemig
um þær borgir og héruð fer.
5. gr. Rússar skuldbinda sig til
þess að afvopna þegar í stað allan
hinn rússneska her og senda her-
mennina heim. Þar með er talinn
hinn nýi stjórnbyltingaher Maxim-
alista. Rússnesku herskipin skulu
haldá kyrru fyrir í rússneskum höfn-
um þangað til alheimsfriður er
saminn, eða þá að þau skulu af-
vopnuð.
Sömu ákvæði gilda og um þau
herskip, sem Bandamenn eiga í
Rússlandi.
Hafnbannið í íshafinu heldur
áfram.
Rússar skuldbinda sig til þess að
slæða upp öll tundurdufl í Eystra-
salti og Svartahafi.
6. gr. Rússar viðurkenna þann
frið, er Ukraine hefur þegar samið.
Þeir lofa að hverta á burtu úr
Ukraine og hætta öllum undirróðri
þar. Ennfremur láta þeir Eistland
og Lífland af höndum. Eru landa*
mæri þar að austan ákveðin um
Navariner, Peipus, Pskov-vötnin til^
Livensof. Lögreglulið Þjóðverja
hefur eftirlit í þessum löndum til
bráðabirgða.
RuSsar skulu algerlega hverfa á
burt úr Finnlandi og Álandseyjum
og skuldbinda sig til þess að vinna
eigi gegn finsku stjórninni.
Víggirðingar Álandseyja skulu
"látnar ónotaðar, en Þjóðverjar,
Rússar, Finnar og Svíar skulu síð-
ar koma sér saman um það,
hvernig með eyjarnar skuli farið.
7. gr. Báðir málsaðiljar viður
kenna fullkomið sjálfstæði Persíu
og Afghanistan.
8. gr. kveður á um það, að öll-
um þeim hermönnum, sem teknir
VegTia
#
hinnar miklu útbreiðslu,
sem LANDIÐ hefur hlotið,
bæði í Reykjavík og utan
hennar, verður kaupsýslu-
mönnum, á hvaða sviði
viðskiftanna sem er, lang-
hentugast, að auglýsa í
LANDINU.
hafa verið höndutii f óíriðnum,
skuli gefið heimfararleyfi.
9. gr. Báðir málsaðiljar falla
algerlega frá öllum kröfum um
hernaðar-skaðabætur.
10 gr. Stjórnmálasambandi með
útsendum ræðismönnum skal þegar
komið á aftur.
11. gr. Sérstakir viðskifta- og
verzlunarsamningar skulu gerðir
með Rússum og hverju Miðríkj-
anna.
12. gr. Sömuleiðis skulu ríkin,
hvort um sig, koma sér saman um
viðurkenningu á lögum hvers ann-
ars, bæði þeim, er snerta ríkisheill
og einstaklingsrétt.
13. gr. Friðarsamningarnir eru
gerðir í 5 eintökum, og mismun-
andi, eftir því, hver þjóðin á f
hlut.
14. gr. Ef eitthvert Miðríkj-
anna æskir þess, skuldbinda Rúss-
ar sig til þess, að gera sérstakan
verztunarsamning í Berlín innan
hálfs mánaðar.
Friðarsamningarnir ganga í ^ildi
undireins og þeir eru undirskrifaðir.
Þegar fréttirnar um friðarsamn-
ingana komu til Berlín, var borgin
öll fáuum skreytt.
Þýzku blöðin álíta, að friðar-
samningar þessir séu einhver hinn
merkasti atburður veraldarsögunnar
og/ eins dæmi, þar sem að undan
Rússum gangi 50 miljónir manna
og Rússland skerðist um 1 miljón
400 þúsund ferkílómetra.
Prentsmiðjan Gutenberg.
148
er nú fyrir mitt leyti svo skelfdur sjálfur, að
ég get ekki fengið af' mér að ámæla þér.
Nú fer ég, og ég bið til guðs, að þér megi
líða vel í húsi þfnu og að mér megi hepnast
vel með skonnortuna, og að við megum
báðir verða sáluhólpnir, þegar þetta líf er á
enda, þrátt fyrir djöfulinn og flösku hans«.
Síðan reið Lopaka niður eftir fjallinu, og
Keawe stóð á svölunum út að vatninu og
hlustaði á skeifnaglamrið við grjótið, og sá
bjarmann af ljóskerinu flökta um götuna og
meðfram hömrunum, þar sem lík fornmanna
eru grafinn í hellunum. Hann skalf og titraði
í sífellu, spenti greipar og bað fyrir vini
sínum, og lofaði guð og þakkaði honum, a<
því að hann var sjálfur sloppinn úr hættunni.
En næsti dagur var svo bjartur og ljóm-
andi, og hans nýi bústaður svo fagur og
yndi^Iegur álits, að hann gleymdi allri hræðslu
sinni.' Hver dagurinn eftir annan leið, og Iíf
Keawes var stöðug gleði. Hann dvaldist jafn-
aðarlega f forsalnum; þar át hann og drakk
og var þar allan daginn, og þar las hann
fréttirnar í blöðunum frá Honolulu. En þegar
einhver fór fram hjá, bauð hann honum inn
149
og sýndi húsið og málverkin. Og orðstír
hússins barst víða; ,hvervetna á Kona var
það kallað Ka-hale-nui (stóra húsið), og
stundum húsið ljómandi, því að Keawe hafði
Kínverja í þjónustu sinni, sem fægði frá
morgni til kvölds; og speglarnir og rúðurn-
ar °g gyltu listarnir og húsgögnin og mál-
verkin skinu og ljómuðu eins og sjálfur
morgunbjarminn. Keawe gat ekki gengið um
stofurnar án þess að syngja hátt, og hjarta
hans stækkaði. Og þegar skip skriðu fram hjá,
úti á sjónum, dró hann fána á stöng fyrfr
framan húsið.
Þannig leið tíminn, unz Keawe fór einn
góðan veðurdag til Kailua til þess að hitta
nokkra vini sína. Honum var veittur bezti
beini, en í bítið morguninn eftir fór hann af
stað bg reið hratt heim á leið, þvf að hann
langaði til að sjá sinn fagra bústað, og þar
að auki var næsta nótt ein af þeim nóttum,
er andar fornmanna sveima um í hlíðunum
á Kona, og nú þegar hann hafði átt mök
við púka, langaði hann því síður til að rekast
á .vofur. Spottakorn fyrir handan Honaunau
kom hann auga á kvenmann f fjarska, sem
150
var að baða sig í fjörunni: það virtist vera
fagurvaxin ung stúlka, en hann gaf því ekki
frekari gaum. Nokkru síðar gat hann séð
serk hennar blakta um hana, snjóhvítan, á
meðan hún fór f hann og síðan rauðan mött-
ul hennar. Þegar hann kom alveg að henni,
var hún alklædd og stóð við veginn í rauða
möttlinum. Hún var hress og blómleg eftir
baðið og augu hennar ljómuðu skært og
vinalega. Þegar Keawe sá hana gjörla, hélt
hann við hest sinn.
»Ég hugsaði, að ég þekti hvern mann í
þessari sveit«, sagði hann. »Hvernig stendur
á því, að ég þekki þig ekki?«
»Ég er Kokua, dóttir Kianos*, svaraði
stúlkan, »og ég er alveg nýkomin aftur frá
Oahu. Hver ert þú?«
»Bráðum skal ég segja þér, hver ég er,
en ekki núna«, sagði Keawe og fór af baki.
»Því að mér dettur nokkuð í hug, og ef þú
fengir að vita, hver ég er, þá myndirðu sjá,
að þú hefur heyrt mín getið, og þá svaraðir
þú níér ef til vill ekki hreinskilnislega. En
segðu mér fyrst og fremst: ertu gift?«
Kokua hló hátt að þessarri spurningu.