Lögrétta - 02.12.1926, Side 2

2
LÖGRJETTA
Innlend grasfrærækt.
Málið komið á rjetta leið eftir
margra ára hrakninga.
/ Nýlega birtist sú fregn í blöð-
unum, að Búnaðarfjelag íslands
hafi tekið á leigu þj óðj örðina
Mið-Sámstaði í Fljótshlíð til að
koma þar upp frærækt og að
Kiemens Kristjánsson sje ráðinn
til að veita því forstöðu. Eflaust
mun mörgum bónda og túnrækt-
armanni þetta gleðifregn, því
ætia má, að um leið sje þetta
velferðarmál jarðræktarinnar
komið af umræðuárunum og nú
sje þroski og framkvæmdir fram-
undan. Þó allmkiið hafi verið um
þetta rætt og málið hafi verið
til meðíerðar á mörgum búnaðar-
þingum munu fæstir bændur
kunnugir forsögu þess, en hún er
að ýmsu svo einkennileg að vel
virðist rjett að rifja hana upp,
enda skýrir hún best hverju von-
ir menn verða að gera sjer um
framkvæmdimar sem framundan
eru. Sannast það hjer sem oftar,
að sjaldan feilur trje við fyrsta
högg,
Á búnaðarþingi 1921*) lagði
Metúsalem Stefánsson ráðunaut-
ur fram tillögur um tilraunir með
grasfrærækt, og skýrði jafníramt
frá því að áiið áður hefði verið
safnað grasfræi sem væri verið
að reyna. Tillögur M. S. voru
samþyktar og hnigu þær í þá
átt að fræi væri safnað og
reynslugrasfrærækt komið á fót
í gróðrarstöðvunum í Reykjavík
og á Akureyri, á bændaskólunum
og að minsta kosti á einum stað
austanlands og sunnanlands.
Gerði hann ráð fyrir að teknir
yrðu aðeins 100 ferfaðmar til
þessarar ræktunai- á hverjum
stað (sbr. Búnaðarrit 35. ár, bls.,
228—229). I skýrslum um störf
Búnaðarfjelagsins 1922 er ekki
hægt að sjá hvort nokkuð hefir
orðið úr þessum framkvæmdum.
Á búnaðarþingi 1923 eru tvenn-
ar tillögur um frærækt til um-
ræðu, frá Metúsalem Stefánssyni
ráðunaut og frá Áma G. Eylands.
Af því að tillögur Áma brjóta
*) Grasrækt mun einnig hafa ver-
ið til umræðu á búnaðarþingi 1919,
þó ekki sjáist það í skýrslu um
þingið, prentaðri í Búnaðarritinu 33.
árg.
Sigbjörn Obstfelder:
Krossinn.
G. A. Sveinsson þýddi.
Fám dögum síðar kom hún til
mín. Jeg sagði henni af mynd-
höggvaranum, sem jeg var kom-
inn í kunningsskap við. Jeg er
einn þeirra manna, sem þrá, að
sú kona, sem þeir elska, kynnist
og unni öllu því, sem þ e i r unna.
Að vísu mat jeg þá menn aðra,
sem jeg umgekst á þeim dög-
um, ekki svo mikils, að jeg fyndi
hjá mjer þessa löngun. Um hann
var öðm máli að gegna. Mjer
fanst þegar svo mikið um hann,
að mjer kom ekki annað til hug-
ar, en að hún myndi hafa ánægju
af að hitta hann.
Jeg stakk upp á því, að við
skyldum vera saman kvöldið eft-
ir, borða saman og drekka. Jeg
var farinn að útmála fyrir sjálf-
um mjer hve gott skap við mynd-
um komast í þrjú saman, hversu
lífið myndi dragast saman í
brennidepil hjá okkur á þeirri
stund. Jeg sá fyrir mjer hversu
h ú n myndi hlusta með eftirvænt-
ingu á hann, og hversu jeg sjálf-
ur myndi gleðjast yfir ljómanum
í augum hennar er hún hlýddi á
orð hans.
Það kom mjer á óvart að hún
tók fram í fyrir mjer og hafnaði
þessari uppástungu. Og kysti mig
svo.
þvert í bága við stefnu búnaðar-
þings í málinu, og marka alveg
nýja stefnu; þykir rjett að birta
þær í heild sinni, enda hafa þær
hvergi verið birtar áður.
Erindi um frærækt.
Eftir því sem áhugi og trú á
jarðyrkju fer vaxandi, verðum
vjer meira og nánar varir við
hina ýmsu örðugleika sem eru
því til hindrunar að jarðyrkja
vor komist á rekspö] eftir ör-
uggum leiðum. Að sönnu hafa
menn fyrir löngu eygt hina
einstöku örðugleika, um margt
hefur verið rætt og allmikið hef-
ur verið gert til þess að ryðja
þeim úr vegi. Það hefir þó vilj-
að brenna við að einblínt er á
einstök atriði án þess að hugsa
nægilega fyrir því hvað þá tæki
við þegar úr þeim rættist, þetta
hefur eins og við mátti búast,
reynst miður heppiiegt. Vjer
verðum að líta svo á, að örðug-
leikana beri að skoða sem eina
margþætta heild, og vjer verðum
að reyna að slíta sem flesta þætt-
ina samtímis, en ekki einn í
einu og hvem af öðrum.
Á síðustu árum hefir miklu
verið offrað til þess að afla nýrra
tækja og finna nýjar aðferðir til
þess að vinna jörðina, en því meir
sem þvi miðar áfram, þess til-
finnanlegri er og verður vöntunin
á góðu og ábyggilegu grasfræi
til þess að sá í flögin. Grasfræi
sem geri það fært, ef skilyrði eru
fyrir hendi, að breyta hinu unna
landi fljótt og vel í arðberandi
graslendi. Þó grasrækt af útlendu
fræi hafi allvíða lánast sæmilega
vel, munu flestir verða sammála
um það, að brýna nauðsyn beri
til þess að koma* á fót frærækt
hjer á landi, og að líkur sjeu
til þess að innlent grasfræ myndi
reynast hjer betur en útlent.
Sökum þess að hjer er um nýja
framleiðslu að ræða, sem ekki
verður sköpuð í skyndi, en verð-
ur að byggjast á áralangri reynslu
og tilraunum, verður að telja það
mjög varhugavert að það dragist
lengur að leggja grunninn fyrir
innlendar fræræktartilraunir og
frærækt. /
Jeg leyfi mjer hjermeð að
leggja fyrir búnaðarþingið tillög-
ur, sem jeg vona að mætti verða
til að hrinda þessu máli áleiðis,
ef ætlun mín næði fram að ganga,
Jeg varð foi*vitinn. Jeg trúði
því ekki. Ef til vill voru það
ólíkindalæti, ef til vill var hún
líka treg til að stofna til nýs
kunningsskapar.
En öllum rökum mínum svar-
aði hún neitandi, og með mörg-
um kossum.
Jeg hjelt áfram að tala um
hann, með meiri og meiri hlýju
og aðdáun. Hún ho'rfði á mig
djúpum kvíðafullum augum. Þann
svip hafði jeg aldrei sjeð í þeim.
Loks kastaði hún sjer á knje
frammi fyrir mjer, rjetti mjer
báðar hendumar og sagði titrandi
af geðshræringu:
— Biddu mig þess ekki, vinur
minn.
Jeg hafði aldrei sjeð hana eins
og hún varð eftir þessa samræðu.
Eða var það af því að jeg væri
farinn að líta hana öðrum augum ?
Andlit hennar var svo yndislega
hlýlegt, og svo mikil þögul dýpt í
augum henni.
Þegar hún bjóst til brottferðar
lagaði hún hárið fyrir speglinum.
Hún sá andlit mitt og jeg hennar.
Voru það tár, sem glóðu í augum
hennar? Eða var það sælubros?
Eftir þetta vorum við mikið
saman, jegog Bárður myndhöggv-
ari. Einkennileg samúð hændi
okkur hvom að öðrum. Að minsta
kosti hafði eg samúð með h o n-
u m. Hann hafði við sig eitthvað,
sem jeg hafði ekki fundið hjá
öðmm, og hefir gefið mjer hug-
og um leið beiðist jeg þess að
búnaðarþingið veiti mjer eða veiti
stjórn Bunaðaríjelags lslands
leyii til þess að veita mjer þá að-
stoð og íje sem jeg þarfnast til
pess að koma tillögum mínum í
framkvæmd. — En þær eru i
stuttu máh þessar:
1. Aö jeg á þessu ári, eða íyr-
ir voriö 1924 ieitist fyrir að ná
eignar- og ábúðarrjetti á ein-
hverri jöró sem stjórn Búnaðar-
fjelagsins telur hæfa og heppi-
lega fyrir frærækt. Búnaðar-
fjeiagið stuðiai- að þvi að jeg
iai ræktunarsjóðslán tii jarðar-
Kaupanna, eða gengur í ábyrgð
í'yrir kaupverði jarðarinnai' á
emn eða annan hátt, gegn því að
jeg skuldbindi mig til að gera
praktiskar iræræktartilraunii' og
stunda írærækt á jörðinni í sam-
ráöi við Búnaðaríjelagið, og haga
búskap mínum eftir því eins og
þurfa þykir.
2. Bunaóaríjelagið leggur til
fræ og tilbúinn áburö, sem nauð-
synlegur er tii tillaunanna endur-
gj aldslaust. Það leggur líka tii
eíni i girðingar um fræreitina og
verkfæri þau, sem nauðsynleg
eru við fræræktina og ekki geta
talist vanaleg jarðyrkjutæki.
Verkíærin og girðingamar sjeu
eign fjeiagsins.
3. Búnaðaríjelagið greiðir mjer
áriega þóknun fyrir vinnu mína
og fyrirhöfn við tilraunirnar; sje
sú þóknun jöfn V3 af meðalárs-
launum ráðunauta fjeiagsins, með
dýrtíðaruppbót. Hinsvegar sje jeg
skyldugur að verja að minsta
kosti V3 af starfstíma mínum ár-
lega í þarfir fjelagsins, fyrst og
fremst við þessar tilraunir á bú-
inu og þar næst við leiðbeiningar í
sambandi við fræræktina o. fl.
Til frekari skýringar þessum 3
atriðum leyfi jeg mjer að nefna.
Um 1. atr. Mjer virðist þessi
leið, að maður sem heíur æfingu
í jarðyrkju, og stjóm Búnaðar-
fjelagsins telur til þess hæfan,
búsetji sig á góðum stað og vinni
þar að frærækt, heppilegri tii
íramkvæmda, heldur en að hefja
fræræktartilraunir í smáreitum á
ýmsum stöðum hjá bændum. Þeg-
ar fram í sækir, ætti þessi mað-
ur að aðstoða bændur í sveitinnl
við að hefja frærækt, og að vinna
að útbreiðslu hennar. Sbr. 3. atr.
Um 2. atr. Þessu finst mjer
eðlilegast að haga þannig. Verk-
mynd um, að það, sem jeg fann,
sá og hugsaði ekki væri tómt sjer-
lyndi mitt, sem ekki gæti orðið
til hjá neinum öðrum en mjer,
heldur gætu einnig brjóst annara
bifast af sömu hugsunum og til-
finningum, ef til vill brjóst sumra
bestu mannanna, þeirra, senfóð-
ur lífsins hrífur mest.
Það fjell mjer og vel, að millum
okkar var ekki ætlast til neiiís
af því, er menn kalla „vináttu“.
Við töluðum ekki um einkamál.
Jeg þekti ekki einu sinni bústað
hans, nje hann minn. Fundir okk-
ar voru eðlilegir og frjálslegir og
í framkomu okkar hvors við ann-
an nákvæmni gagnvart því, sem
hvor um sig vildi eiga einn.
Handtak hans var ekki þetta
fasta, skuidbindandi eins og
sumra. Á eftir spyrjum vjer
sjálfa oss: Hvað átti það að
þýða?Sjerstaklega þjett var hand-
tak hans aðeins er eitthvað bar
til, er hafði fengið á hann, eða
fengið á okkur báða.
Stundum bar það við, að hann
mælti orð, sem leiddu hug minn*
inn á þær brautir, sem jeg leit-
aði að. Stundum sagði j e g og
það, sem hann virtist vanta í
hugsanakeðju sína.
Það var sem náttúran yrði víð-
ari og helgari umhverfis okkur
við samveru okkar, sem líf okk-
ar fengi yfir sig einhvem annai'-
legan bjarma, sem æfintýri, og
æfintýri óska flestir að líf sitt
verði. Og þegar við skildum var
færin mega tæplega vera einstak-
hngseign, ef frærækt kæmist á
1 sveitinni, inyndi Búnaðarfjelagiö
iana verkfærin tii sameiginiegra
afnota, þeim sem ræktuðu íræ.
aö stunda irærækt án þess að
aila sjer sæmiiegra tækja tii þess,
tei jeg vai'hugavert, mælir það
mjög með þvi að ítarlegar til-
raunir sjeu gerðar á fám stöðum,
neldur en minni tilraunir á dreifð-
um smáreitum víða um sveitir,
ætti Búnaöaríjelagið t. d. að iáta
5—6 bændum sem gerðu reitatil-
raunir, í tje nauðsynleg áhöld,
nemur kaupverð þeirra ca. 3500—
4000 krónum.
Um 3. atr. Jeg álit það nauð-
synlegt að helga þessu máli þann
tíma og þá umhyggju sem hjer
er nefnt, og jeg tel það ekki rjett
af mjer eða öðrum, að fást við
hinar fyrstu praktisku tilraunir á
þessu sviði, nema kostur sje að
siima þeim svo mikið, að þær
þurfi ekki að mistakast sökum
tímaleysis eða of lítillar um-
hyggju. Það verður að haga bú-
skapnum eftir þessu en ekki ein-
vörðu eftir því sem borgar sig
fjárhagslega best. Það verður að
sitja í fyrirrúmi að fræræktar-
tilraunirnar sjeu í lagi og hepn-
ist sem best. Þó Búnaðarf. leggi til
áburð, tilraunafræ og girðingar-
efni, þá er það eigi rjettiíiætt
endui'gjald fyrir vinnu, um-
hyggju, jarðleigu, húsaleigu o. fl.
Fræ það sem kann að aflast er
ekki hið raunverulega verðmæti
eða ávinningur sem fæst, það er
aðeins gerfimynd þess þekkingar
og reynsluauka, sem jeg vona oð
vinnist.
Með þessu fyrirkomulagi veit
Búnaðarfjelagið að hverju það
gengur og hverra útgjalda það má
vænta við þetta. Ef frærækt væri
hafin einhversstaðar einvörðu
fyrir reikning fjelagsins er hætt
við að útgjöldin vilji teygja úr
sjer yfir fyrirfram ákveðin tak-
mörk, og jeg tel líklegt að út-
gjöldin stæðu þá tæplega í hæfi-
legu hlutfalli við það öryggi, sem
fengist, um ábyggilegan árangur.
Telji Búnaðarþingið eða stjórn
Búnaðarfjelags íslands það hins-
vegar heppilegra, að öll vinna
og fyrirhöfn við fræræktartil-
rauniraar sje tímavinna og gold-
ið sje ákveðið tímakaup fyrir
hana, er jeg fús til þess að
semja um framkvæmd fræræktar-
sem millum okkar fælist leyndar-
dómurinn, hinn dularfulli, sem e r
í lífinu, bak við það og umhverf-
is það.
Jeg man það glögt, þegar jeg
kom heim í herbergi mitt eftir
göngur okkur og stóð og þreifaði
eftir eldspýtunum. Yfir alla hluti
kom bjarmi frá eilífðinni, þá
sagði jeg við sjálfan mig: Hjer
býrð þú, hjer eyðir þú nokkru
af jarðlífi þínu, hjer áttu að
draga andann — um stundarsakir.
Þá var það, að jeg kom í vinnu-
stofuna hans. Jeg kýs heldur að
segja frá því á annan hátt. 1
tónum, ef mjer væri unt. Mjer
sárnar að þurfa ap finna orð, ná-
kvæmt orðalag yfir það alt. Er
það ekki að ýfa upp og auka
harminn. Og er ekki rangt að
endurtaka hið umliðna. Hið liðna
sem kom eins og leiftur og
hvarf síðan.
— Fyrst sýndi hann mjer elstu
myndir sínar. Mjer fanst lítið til
um *'þær. Mjer virtust í þeim
renna saman áhrif ýmsra við reik-'
ult fálm eftir kjarna sálar hans,
sem enn var ekki nema til hálfs
stigin upp úr laug lífsins.
En svo kom eitthvað nýtt í þáð,
sem hann hafði gert. Fyrst höfuð.
í sama bili mintist jeg alt í einu
glögglega fyrsta kvöldsins, er við
vorum saman — ekki beint sam-
tals okkar, heldur öllu fremur
þess, sem gerðist í sál minni
þegar jeg var kominn heim.
tilraunanna á þeim grundvelli, þó
jeg telji það að mörgu leyti ó-
tryggara og óaðgengilegra fyrir
Búnaðarfjelagið.
Kostnaður við þessa einu fræ-
ræktárstðö, sem jeg geri ráð fyr-
ir, telst mjer þessi:
1. ár.
Girðing um 1 ha. . . kr. 560.00
Áburður á y2 áa........— 130.00
Fræ í V2ha.............— 175.00
Verkfæri: 1 herfi . . — 125.00
1 sáðvjel . .• . . . . — 500.00
1 valtari............— 125.00
Alls kr. 1.615.00
2. ár.
Áburður á 1 ha.......kr. 260.00
Fræ í 1/2 ha..........— 175.00
Verkfæri: 1 þreskivjel — 300.00
1 hreinsivjel .... —1200.00
Ýms handverkfæri — 50.00
Alls kr. 1.985.00
3. ár.
Girðing...............kr. 140.00
Áburður á iy2 ha. . . — 390.00
Fræ í y2 ha...........— 175.00
Alls kr. 705.00
Jeg geri ráð fyrir að á fyrsta
ári sje girtur 1 ha. en aðeins
heimingur þess svæðis sje brotinn
og sáð í hann. Á öðru ári er sáð
í hinn helminginn. Þriðja árið er
svo bætt við y2 ha., hann girtur,
brotinn og sáð í hann. Jeg hef
reiknað með því verði og gengis-
mun sem nú er, auk þess er bætt
við 15 krónu flutningskostnaði
fyrir hver 100 kg. frá Reykjavík
að tilraunastaðnum.
Til þess að fyrirbyggja mis-
skilning skal þess getið að jeg
hefi reiknað allan kostnað hærra
en gert er í erindi því um gras-
frærækt,, sem lá fyrir búnaðar-
þinginu 1921. Við hækkandi gengi
ísl. peninga og lækkandi vöruverð
lækkar áætlun mín vonandi um 15
—20%.
í viðbót. við þennan kostnað
sem jeg hef talið, kemur loks
þóknun sú, sem jeg geri ráð fyrir
til mín fyrir rekstur stöðvarinn-
ar, sem yrði reiknuð eftir kaupi
ráðunautanna ca. kr. 1500.00 á
ári.
Ef fræræktin hepnaðist sæmi-
Hversu jeg hafði sagt við sjálfan
mig: Rebekka er orðin ný í hjarta
mínu.
Myndir hans voru margvísleg-
ar og mjög ólíkar, yrkisefnin
margvísleg og andlitin sömuleið-
is. 1 þeim lá bæði gleði, sorg og
heilabrot. En í mínum augum var
það alt saman eitt, aðeins eitt.
Þá var það kona, sem vill kyssa.
Það er sem allur líkami hennar
leggi saman í kossinn, hún vill
kyssa eins og tígrísdýr stekkur á
bráð sína. Það er sem þegjandi
varir hennar segi: Nú vil jeg
kyssa, jeg veit ekki hvort jeg
kyssi oftar um dagana og þá v i 1
jeg kyssa, — jeg v i 1, jeg v i 1.
Jeg fjekk alt í einu sting í
hjartað. Slíkrar tilfinningar hafði
jeg aldrei orðið var fyr. Voru til
aðrar en hún, sem vildu kyssa
þannig.
Hafði hún, Rebekka, staðið
þarna í hominu og lagt af sjer
klæðin eins og fyrirmyndir gera?
Eina konan, sem jeg hafði haldið
á í faðmi mjer — voru til aðrir,
sem þektu alla drætti hennar,
þektu þá betur en jeg — limaburð
hennar, ó, hreyfingarnar hennar,
eins 0g þegar hún strauk hárið
aftur, svona — eða þegar hún
þrýsti að mjer brjóstinu, svona!
— Já, nú stóðu þær alt í einu
fyrir hugskotssjónum mínum,
allar.
Já, það var hún. I öllum þess-
um leir. Hve margvísleg sem and-
litin voru og limimir, var þó alt-