Lögrétta - 02.12.1926, Síða 4

4
LÖGRJETTA
Eggerrt Ólafsson
eftii' Vilhjálm Þ. Gíslason
kom út á 200 ára afmæli Eggerts Ólafsaonar. Vönduð útgáfa og ódýr
eftir stærð, 440 bls. með myndum og rithandarsýnishornum. Verð 10 kr.
Rókaverslun Þorsteíns Gíslasonar.
Þingholtsstræti 1. Reykjavík.
Framh. af 1. síðu.
lifa í þessu landi og á kosti
landsins til að framfleyta fólkinu,
ef lifað væri með skynsemi og
hagsýni. Alt starf hans miðaði
að þessu, að útbreiða upplýsing-
una og áhugann á því hvernig
best yrði lifað í landinu, hag-
sýnast og farsælast. f því er fólg-
in höfuðástæða þess að skylt er
minnast E. Ó. í dag, að hann
kendi fslendingum einna fyrstur
manna, að líta praktiskt á sjálfa
sig og líf sitt og að trúa á sjálfa
sig og möguleika sína til að lifa
atorkusömu menningarlífi í landi
feðra sinna.
Og þessvegna er loks skylt að
minnast E. Ó. sjerstaklega á
greinar því lýsa
er ljest koma’ í blöð,
framkom svo ritið
„Fræðarinn kvenna“
fræðibók einstæð
í sinni röð.
Yndi er að líta
árangur fagran,
eflast og blómgast
æfiverk frítt.
Þessa nú minnumst,
þökk fyrir verkið,
æfikvöld haf svo
indælt og blítt.
Halldór Briem.
---o----
Um víða varöld.
Síðustu fregnir.
Koladeilumálinu er enn ekki
lokið í Englandi. í ýmsum hjer-
uðum hafa námamenn fallist á
sáttatilboðin, en ekki alment. En
þeim fjölgar stöðugt, sem taka
til vinnu, og er sagt að nál. V2
milj. námamanna hafi nú tekið
upp vinnu.
Það er sagt frá New York, að
Hoover verslunarmálaráðherra
segi í ársskýrslu sinni, að vel-
megun íbúa Bandaríkjanna hafi
aldrei verið meiri en nú og aldrei
vaxið eins mikið og síðastl. ár.
Frá Rúmeníu er sagt, að kon-
ungurinn liggi fyrir dauðanum og
að búist sje við uppreisn eftir lát
hans, til þess að koma Karli syni
hans að völdum. Annars er sagt,
tala hlýjar og blíðlegar en nokkru
sinni fyr — og þó þagði jeg.
Jeg fann, að eitthvað var að
gjörast í sál hennar. Mig langaði
af allri minni sál, að kveikja í
mínum innra manni, tendra í hon-
um logandi bál, svo að jeg mætti
ylja henni um hjartarræturnar,
en þó grunaði mig, að hún myndi
finna leggja um mig nístandi
ískulda.
Jeg fann það á mjer að and-
lit hennar engdist af harmi. Jeg
hafði innilega löngun til að sjá
andlit hennar. En jeg bældi hana
niður.
Það var sem hjarta mitt yrði
heltekið af þungum gráti við
hugsunina um sálarstríð hennar,
hugsunina um það, að hún ætlaði
að tala en gæti engu orði upp
komið. Loksins knúði hún fram
orðin:
— Vilt þú líka kvelja mig;
Hún sagði þau lágt, mjög lágt,
og rödd hennar var hljómlaus,
eins og það væri ekki framar hún
sem mælti þessi orð. Svo reis hún
hægt á fætur. Jeg skildi það, að
nú var hún ákveðin að fara.
Það var dynjandi stormgnýr í
sál minni, allar þær hugsanir, sem
höfðu kvalið mig í seinni tíð,
hurfu burt og hinar, sem í fyrstu
höfðu búið um sig í hjarta mínu,
komu nú aftur — og þá hljóp
jeg til hennar, neyddi hana til að
setjast á bekkinn, kraup á knje
frammi fyrir henni 0g æpti þessi
orð, sem jeg hingað til hafði
„fullveldisdegi“ þjóðarinnar, að
hið sanna sjálfstæði hennar er
fyrst og fremst að þakka þess-
háttar mönnum, sem hann var
og þessháttar starfi, sem hann
vann, að þakka hagsýnum hug-
sjónamönnum, sem unnið hafa að
því að „bæta geðbresti, bæta sið-
bresti“ þessarar þjóðar og að
því „landsstjóm að bæta, byggja
kunnustur og veglegt bókavit“,
eins og E. Ó. segir í Mánamálum.
Það er þeim að þakka, sem til
þess hvöttu eins og hann segir í
Búnaðarbálki, að „vilja guðs, oss
og vorri þjóð, vinnum á meðan
hrærist blóð“, því þá er það, að
hefja mun guð í gæfu
gott stand það land.
að allar fregnir, sem um þetta
berist, sjeu mjög óljósar.
Talað er um ráðabrugg í þá átt
að koma á persónusambandi milli
Póllands og Ungverjalands og
verði þá Ottó fyrv. Ungverja-
prins konungsefni beggja ríkj-
anna. Er sagt, að þetta muni vera
áform Pilsudskys.
Vesuvíus er að gjósa, segir
fregn frá 28. nóv.
Berlínarfregn segir, að bráðlega
sje ráðgerður fundur til þess að
ræða um Miðjarðarhafsmálin og
nýlendukröfur Itala. Talist þeir
þar við Chamberlain, Strese-
manna,Briand og Mussolini. Hafa
miklar viðsjár verið með Frökk-
um og Itölum nú að undanfömu.
Rússneski stjómmálamaðurinn
Krassin, sendiherra í Lundúnum,
er nýlega látinn.
----0---
1. desember,
fullveldisdagurinn, sem stúdentar
hafa haldið hátíðlegan á undan-
förnum árum, var 1 þetta sinn
helgaður minningu Eggerts Ólafs-
sonar, er fæddist þann dag fyrir
200 ámm. Fóm þá fram hjer í
Reykjavík ýms hátíðahöld og víð-
ar mun afmælis þessa einnig
hafa verið minst, út um land
og erlendis. — Ræður fluttu
þennan dag hjer í bænum, í til-
efni dagsins, Sigurður Eggerz
fyrrum ráðherra, Sigurður Nor-
dal prófessor, meistari Vilhjálm-
ur Þ. Gíslason og Guðm. G. Bárð-
ekki einu sinni hvíslað að henni.
— Jeg elska þig, elska þig, jeg
er vitstola af ást til þín.
Hún hlýddi á mig hljóðlát og
hnuggin. Brjóst hennar gekk upp
og niður meðan jeg talaði og lengi
á eftir. Svo fleygði hún sjer í
faðm mjer og grjet sáran. 1 miðju
grátflóðinu stóð hún upp og sagði
með áherslu:
—r Nú græt jeg alla mína liðnu
æfi.
Rjett á eftir mælti hún:
— Svo skal jeg aldrei gráta
framar.
Þá hætti hún að gráta. Og —
hún sofnaði við brjóst mjer!
Jeg sat með hana í fanginu
eins og lítið bam. Jeg leit um-
hverfis mig í herberginu og hlust-
aði á andardrátt hennar.
Svo fann jeg heitan vanga
hennar og blíðan tárvotan koss.
Hún var milli svefns og vöku.
Þá sagði hún rjett á eftir:
-— Ó, það ert þú, samt sem
áður! Jeg var hrædd um, að jeg
væri ekki hjá þjer.
— Það var síðasta skifti sem
jeg sá hana gráta.
Jeg hafði setið gegnt henni.
Kaldur og tilfinningarlaus eins og
við hefðum aldrei átt neitt sam-
an að sælda. Og þá játaði jeg
henni ást mína.
Hvernig hafði það borið til?
Jeg skildi það ekki. Jeg vissi
aðeins. Það ,að þegar hún ætlaði
að fara stóð það fyrir mjer sem
arson náttúrufræðingur. Ræðum
þeirra S. E. og V. Þ. G. var víð- '
varpað, en S. N. talaði á stú-
dentasamkomu í Nýja Bíó og G.
G, B. á fundi í Vísindafjelaginu.
— Annars voru hátíðahöld dags-
ins þau, að uppúr hádeginu gengu
stúaentar í fylkingu frá Mensa
að háskólanum og var þar
ræða flutt og homleikaraflokkur
undir stjóm Páls Ísólíssonar ljek
á Austurvelh. Síðan var sam-
Koma í Nýja Bíó, og fór þar fram,
auk þess, sem fyr getur, söngur,
hljóóíærasiáttur og upplestur,
Þórarinn Guðmundsson ljek á
fiðlu, Emil Thoroddsen á klaver,
Ami Jónsson frá Múla og Símon
Þórðarson sungu kvæði úr Frið-
þjóíssögu, og Óskar Borg las
upp. Um kvöldið hjeldu stúdentar
dansleik í Iðnó.
Á Akureyri var Eggerts-afmæl-
isins minst með fjölmennri og
góðri samkomu að tilhiutun stú-
dentaíjelagsins, segir símfregn.
Ræður fluttu þeir Pálmi Hannes-
son náttúmfræðingur og Sig.
Guðmundsson skólameistari, en
Davíð Stefánsson skáld flutti
fósturjarðardrápu. Einnig var
sungið. Önnur símfregn segir frá
því, að í Kaupmannahöfn hafi
Landar minst Eggerts og full-
veldisdagsins með samsæti. Ræð-
ur fluttu þar Sveinn Björnsson
sendiherra og dr. Björg Þorláks-
dóttir. En próf. Sveinbjörn Svein-
björnsson og Haraldur- Sigurðs-
son ljeku á hljóðfæri og margs-
konar gieðskapur fór fram.
Þennan dag, 1. des., kom einnig
út rit um Eggert Ólafsson, eftir
Vilhjálm Þ. Gíslason. Er það stór
bók, um hálft fimta hundrað síð-
ur, í vandaðri útgáfu, og með all-
mörgum myndum úr handritum
og bókum Eggerts eða af stöðum,
sem snerta sögu hans. Eru rakin
þar í 17 meginköflum störf Egg-
erts, rit og rannsóknir.
með eldlegu letri: Hún m á ekki
fara, m á ekki fara. Þá hafði jeg
sagt það. Eins og stormur höfðu
þau brotist fram, þessi orð, að
jeg elskaði hana.
Hún hafði sagt einmitt orðið
yfir þá hugsun, sem mjer sveið
sárast: „Þú líka“ — „þú eins og
hinn“, eða „hinir“.
Og einmitt þ á vildi það til.
Einmitt þegar hún mintist á það,
sem kvaldi mig, braust hún inn á
mig þessi hugsun: Jeg v e r ð að
— jeg v i 1 — kyssa fald klæða
hennar.
Það er eitt skifti af fáum á
æfi minni, sem jeg hef gert neitt,
án þess að vita fyrir, hvað að
myndi bera, eins og knúinn af
ókunnum öflum. Það er við það
eitthvað dásamlega fagurt, auð-
mjúkt! Á eftir hitnar oss um
hjartarætumar og heit gleði
streymir um allar æðar vorar.
Hún var orðin að musteri, litla
stofan mín, þar sem þessi orð
voru töluð. Jeg var drukkinn af
gleði, gleði, sem hvíldi í stórtx
glitrandi tári.
Og áður en jeg sofnaði sá jeg
fagra sýn; jeg hættur að hugsa
og mig farið að dreyma: Himin-
geimurinn var orðinn að stóru
titrandi tári, og um það liðu
allar sólir og stjömur.
----o-----
Dáinn er 11. f. m. Sigurgeir
Sigurðsson bóndi á Svarfhóli í
Miklaholtshreppi.
Ávaip til Esperantista.
Oi. Þ. Kristjánsson, fulltrúi
iynr Universala Esperanto-Asoc-
10, biöur aiia Esperantista, sem
petta sja eöa heyra, að senda sjer
hiö ailra bráöasta nofn sín og
heimihsí'ong, og enníremur aðrar
uppiysingar um Esperanto í sinni
sveit — eí einhverjar eru (nám-
skeiö 0. íx.). — Gott væri hka að
fá aö vita hvort menn hafa lesið
mikiö eða skrií'að á máhnu, eða
hvort þeir eru að læra það. Sú
er orsok þessarar bónar, að á
næsta sumri eru hðin 40 ár síðan
fyrsta kenslubókin í Esperanto
kom ut, og í tileíni af því ætlar
Internacia Centra Komitato að
reyna að safna sem allra glögg-
ustum skýrsium um vöxt og við-
gang málsins. Það er því áríðandi,
aö sem flest kurl komi hjer tii
grafar, svo það sjáist, hve víða
Esperantistar eru og hve rnargir.
— Þeir, sem það vhja heldur,
geta snúið sjer beint til I. C. K.,
því beiðni Ólaís er aðeins til þess
að gera mönnum hægaia um vik.
Utanáskrift hans er: Bergstaða-
stræti 66, Rvík. — (Biöð utan
höfuðstaðarins eru vinsamlega
beðin að birta þetta ávarp).
í minningu þessa dags eða Egg-
erts Ölafssonar, hefur eirnhg ver-
íð stofnaður sjóður til eflingar
íslenskum náttúrufræðum. Mun
hann vera orðinn um 30 þús. kr.,
þar með talin Helga gjöf (Jóns-
sonar grasafr.) sem nemur um 10
þús. kr. Hafði Náttúrufræðisfje-
lagið sett nefnd til þess að ann-
ast sjóðsmálin og önnur efni, sem
afmæli Eggerts snertu. Formað-
ur hennar er Eggert Briem frá
Viðey. En í neíndinni eiga sæti:
Bjarni Sæmundsson, Guðm. G.
Bárðarson, Jónas Jónsson, Lúðvíg
Guðmundsson, Magnús Helgason,
Pálmi Hannesson, Þorkeh Þorkels-
son og Ögmundur Sigurðsson. Er
það vel til fundið að minnast
Eggerts með því að styrkja ís-
lensk náttúruvísindi og getur
sjóðurinn eflaust orðið þeim að
góðu liði og hefur verið að stofn-
un hans og eflingu unnið af góð-
um mönnum og áhugasömum. Má
einnig minnast þess á minningar-
degi Eggerts hvernig taka eigi
upp nokkura iðkun íslenskra
náttúrufræða í háskólanum þar
sem þau eiga einnig heima og
hljóta að koma áður en langt um
líður. Hefur það verið rak-
ið nokkuð áður hjer í Lögr. í
greinabálkinum um Islensk þjóð-
fræði eftir Vilhjálm Þ. Gíslason
hvemig þeim málum yrði komið
fyrir í háskólanum á fjárhags-
lega og fræðilega viðráðanlegan
hátt. Er aldrei skyldara að minna
á nauðsyn þess, að vel sje gert
við íslensk náttúruvísindi, en ein-
mitt í sambandi við minningu
þess manns, sem heita má faðir
þeirra.
■ O"""—
Landskjörið. Atkvæði voru tal-
in í gær. A-listinn fjekk 6940 at-
kvæði, en B-listinn 8514. Auðir
seðlar voru 147 og 96 ógildir.
Kosinn er Jónas Kristjánsson
læknir á Sauðárkróki.
Bátur ferst. Taliö er nú víst,
að farist hafi nú í vikunni vjel-
báturinn Baldur hjeðan úr bæn-
um. Hann fór út á veiðar síð-
astliðinn mánudagsmorgun og
hefur ekki spurst til hans síðan. f
Fox-Normal
nærföt
ráðleggjast, öll úr sjerlega góðu
og hlýju efni, til þess að vernda
heilsuna. Fást aðeins í Kronprins-
ensgade 2, Köbenhavn K.
C. Jespersen.
WMGLEYS
piparmyntu plöfur
Ef þjer hafiö
ekki reynt P. K.,
þá kaupið tvo
pakka.
Reynið sjálfur
annan og gefið
börnunum hinn,
þeim þykir þær
lfka góðar.
Bæta meiting-
una, tennurnar
— og ef þarf —
skapið.
Agenter ansættes mot höi
Provision for Salg av( Obl. og
Gevinstbevis. Skriv strax eftir
vore Agenturbetingelser. —
Bankirfirman Lundberg & Co.
Stockholm C.
Radío verðaisti.
Gefins og burðargjaldsfrítt
sendum við okkar verðlista, sem
sýnir margar fyrinnyndir af
Radio, og rafmagnstækjum.
Fyrsta flokks vörur frá þektum
framleiðendum, með heildsölu-
verði beint til kaupendanna.
Köbenhavn K.
Cyclekompagniet
Nörregade*6.
Hefur „Suðurlandið“ leitað hans
árangurslaust. Fjórir menn voru
á bátnum. Helgi Helgason, for-
maður, Stefán Brynjólfsson, Sig-
urbjöm Bjamarson og Páll Sig-
urðsson frá Hofi í Ásahreppi.
Þeir Helgi og Sigurbjörn voru
kvæntir menn.
Eldur í skipi. Fregn frá Siglu-
firði segir, að eimskipið „Activ“
hafi komið þangað aðfaranótt 2.
þ. m. hlaðið kolatöflum, en eldur
hafi kviknað í töflunum og óvíst
sje, hvort skipinu verði bjargað.
Skipverjar flýi í land.
Aflabrögð. Mokafli er nú við
ísafjarðardjúp. — Togararnir,
sem við veiðar em, afla sæmilega
og salan í Englandi á aflanum er
einnig sæmileg. En kohn kosta
nú svo mikið, að þetta hrekkur
samt tæplega ©ða alls ekki til
þess að bera útgerðarkostnaðinn.
„Bí bí og blaka“ heitir nýút-
komin kvæðabók eftir Jóhannes
úr Kötlum, þ. e. Jóhannes B.
Jónsson á Sámsstöðum 1 Dala-
sýslu. Hann er kennari þar
vestra, ungur maður og efnilegur
og yrkir vel. Er allur frágangur
á bókinni hinn vandaðasti.
Landhelgisbrot. Þór tók nýlega
þýskan togara við Vesturland og
var hann sektaður um 2000 kr.
Varðskipið „Óðinn“ er nú í
Khöfn til viðgerðar. Er sagt, að
smiðagalli sje á því, sem nauð-
synlegt sje að bætt sje úr.
Strand. Nýlega strandaði við
Skaftárós norskt flutningaskip,
sem „Nystrand“ heitir, frá Skien.
Á því vom 16 menn og fórst einn
þeirra, en hinir komust í land.
Haldið er að ekkert náist úr skip-
inu. Það var fermt kolum til
Hallgr. Benediktssonar & Co. hjer
í bænum.
Prentsm. Acta.
4!