Lögrétta - 10.12.1930, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
:V. ár. | Reykjavík, miðvikudagirai 10. desember 1930. f 50.
|)ossi mynd er af nýja björgunar- og varðskipinu ,,pór“. pað er
þýskur togari, smíðaður 1922, rúmlega 39 metra langt og 7.37 m. breitt
og burðarmagnið 221 smál. brutto. Kaupverðið var 8 þúsund sterlings-
pund, en ýmsar breytingar mun þurfa að gera á því áður en það tekur
hjer til fullra starfa. Skipstjóri er Eiríkur KristóferSson. Urrí kaupin á
skipi þessu er mikið deilt. Gísli Jónsson vjelaskoðunarmaður heldur
því fram, að skipið sje heldur ljelegt og ekki þess virði, sem fyrir
það var gei'ið, enda rangt, að landið kaupi gömul skip og brúkuð,
þau verði dýrari en ný skip er til Iengdar láti. Pálmi Loftsson for-
stjóri, sem keypt hefur skipið, segir hinsvegar að það sje vandað og
verðið gott, en nýtt skip hefði kostað um helmingi meira.
Um víða veröld.
Örbirgð og andlegur þroski.
Sálarfræði fátæktarinnar
og dr. Hildegard Hetzer.
Fátæktin hefur verið eitt erf-
iðasta og sárasta viðfangsefni
mannanna, svo að segja frá því
er fyrst fara sögur af starfi
þeirra í þjóðfjelögum. Það er
margra skoðun að fátæktin og
baráttan við hana og um hana
liafi haft djúptækari áhrif á líf-
ið en flest annáð, á líf einstakl-
inganna og á líf þjóðanna. Trú,
siðfræði og þjóðfjelagsfræði
hafa fengist við þetta en sífelt
sverfur fátæktin að miklum
hluta mannkynsins, þó að aðrir
lifi við sæmileg efni eða í alls-
nægtum. Og nú sem sitendur er
ok fátæktarinnar þyngra en oft-
ast áður í sögu síðustu tíma í
Evrópu og Ameríku, vegna hins
afskaplega atvinnuleysis Ög allra
þeirra truflana á atvinnulífi og
þjóðfjelögum, sem sprottið hafa
af heimsstyrjöldinni.
Menn hafa leitað ýmsra bragða
til þess að reyna að skilja eðli
og orsakir fátæktarinnar og það
hver áhrif hún hefði á einstakl-
inga og þjóðir. Þessar athuganir
hafa venjulega verið hagfræði-
legar og á þeim reistar ýmsar
hagfræðilegar og pólitískar skoð-
anir. Þar að auki hafa ýms
skáld lýst átakanlega fátæktinni
og áhrifum hennar í ýmsum sög-
um. Meðal hinna þektustu og
bestu sagna, sem að þessu lúta,
eru t. d. Sultur eftir Hamsim og
ýmislegt í Vesalingum Hugos og
í Glæpi og refsing Dostojevskis,
svo að einungis sjeu nefnd dæmi,
sem ýmsum íslenskum lesendum
eru kunn.
Nýlega hefur austurrískur
doktor einn tekið sjer fyrir hend-
ur að rannsaka fátæktina frá
sjónarmiði sálarfræðinnar, rann-
saka það hver áhrif fátæktin
hefði á andlegan þroska og á
manngildi, einkum í uppvextin-
um. Það er ung kona, sem
starfar við sálfræðirannsókna-
stofuna í Wien, sem rannsakað
hefur þetta, en hún heitir Hilde-
gard Hetzer, og hefur áður skrifað
ýmislegt í tímarit um sálarlíf
uppvaxtaráranna. Þessi nýja bók
hennar um sálarfræði fátæktar-
innar heitir Æska og örbirgð —
sálarfræðilegar aðferðir við
rannsókn fátæktar og við barátt-
una gegn henni (Kindheit und
Armut) og er stór bók, á fjórða
hundrað síður.
Hvernig stendur á fátæktinní?
Á því hafa verið uppi ýmsar
skoðanir. Það er gömul skoðun
að fátækt fólk sje lakara að
eðlisfari en efnað fólk, það sje
ver gert frá náttúnmnar hendí
og verði fyrir þá sök fátækt,
bæði andlega og efnalega. Sumir i
þróunarsinnar á Danvinsvísu hafa
haldið, að fátæklingar væru líf-
færðilega (biologiskt) sjeð, lakari
stofn en þeir efnameiri og sumir
þeir, sem mest trúa á frjálsa
samkepni, í víðustu merkingu
orðsins, halda að ef hún fái að
njóta sín, verði ekki fátækir
aðrir en þeir, sem ekki hafi hæfi-
leika og afl til þess að beita sjer
í baráttunni fyrir lífinu. Aðrir
segja aftur á móti að fátækt sje
hvorki líffræði- nje sálfræðilegt
einkenni á upplagi manna eða
eðli, en sje svo að segja löggjaf-
ar atriði, því útbreiðsla og magn
fátæktarinnar fari fyrst og
fremst eftir þjóðskipulagi, eftir
lagasetningu um fjármál og við-
skifti.
Aðferð dr. Hetzer er nú; í því
fólgin, að bera nákvæmlega
saman uppvöxt bama á fátækum
og efnuðum heimilum og sjá
hvort 'umhverfið hafi áhrif á
andlega heilbrigði eða gáfnafar,
og þá hverskonar áhrif. Hún
hefur safnað afarmiklu efni um
börn frá því að þau eru í vöggu
og til loka skólaskyldualdurs.
Helstu niðurstöðumar eru þess-
ar: Slæm lífskjör fátækra bama
hamla greinilega líkamlegum
þroska þeirra. Meðal bama at-
vinnuleysingja í Wien athugaði
dr. Hetzer það, að alt að 80%
þeirra vom of ljett, undir meðal-
þyngd. En af bömum efnaðra
foreldra voru aðeins 23% undir
meðalþyngd. En þar sem sanna
má að slæmt viðurvœri í upp-
vexti hamli andlegum þroska, má
nokkuð af því marka, hver áhrif
aðbúnaðurinn hafi á sálarlíf og
gáfnafar.
Samburður dr. Hetzer bygg-
ist annars aðallega á því hvem-
ig ýmsir hæfileikar bamanna
þroskist, t. d. hæfileikinn til
þess að læra mál, hjá bömum
sem hafa góðan aðbúnað og
slæman, alast upp á fátækum
heimilum eða efnuðum. Annars
beinast athuganimar helst að
þroskanum á vissum aldurs-
skeiðum, sem læknar og sálar-
fræðingar álíta vera mikilsverð-
ust fyrir þroskann, t. d. 3—4
ára aldurinn „þráa- eða þrjótsku-
aldurinn“ og svo kynþroskunar-
skeiðið.
Dr. Hetzer álítur að sýna megi
að jafnvel smáböm, 5 mánaða,
á fáækum heimilum sjeu eftir-
bátar bama á efnuðu heimilunum
í andlegum þroska, og þegar
bömin eru orðin 1 árs álítur hún
að munurinn sje orðinn svo mik-
ill, að það samsvari einum mán-
uði sem fátæka umhverfið tefji
þroska efnalitla bamsins saman-
borið við efnaða bamið. Fátæka
bamið ræður ekki eins vel við j
líkama sinn, er ekki eins fljótt að i
læra að grípa, svarar ekki eins
fljótt ýmsum viðbrigðum og svip-
brigðum. En það, að þessi tregða
komi ekki af meðfæddum mun á
hæfileikum, álítur dr. Hetzer að
sjá megi á því, að minka megi
muninn eða láta hann alveg
hverfa ef skift sje um aðbúnað
bamanna og umhverfi, ef bömin
sjeu tekin nógu snemma. Það er
meira að segja of seint að ætla
að jafna muninn á bömum, sem
komin eru á annað ár, segir
doktorinn.
Rannsókn á málakunnáttu og
málahæfileikum telur dr. Hetzer
mjög frjósamt efni til úrlausnar
vegna þess, að fólk fái mikinn
eða mestan hluta menntunar
sinnar fyrir áhrif málsins eða
fyrir atbeina þess. Látill! orða-
forði og tilsvarandi lítill þekk-
ingarforði veldur því, að fólk ber
lítið úr býtum þegar það )ps. Á
vissu aldursstigi, kynþroskaskeið-
inu, kemur einnig upp í öllum
unglingum sterk þrá til þess eða
hvöt til að vinna úr hugsunum
sínum og tilfinningum með því
að skrifa þær, með því að koma
þeim í ákveðið form máls og
stíls og svo að segja öll viðfangs-
efni tilverunnar sækja þannig á
unglinginn. Þessi þrá eða hvöt
er jafn sterk hjá fátækum börn-
um og ríkum, en það sem þau
skrifa reynist ærið misjafnt. Efn-
uð böi*n hafa að jafnaði betra
næði og betra færi á þvi en fá-
tæk börn að fullnægja þessari
þrá og þau hafa venjulega víð-
ara, hollara og menntaðra um-
hverfi til að sækja sjer í efnivið
og leita sjer í upplýsingar og
hvatningar en hin. Þau hafa m. ö.
o. betri skilyrði til þess að þrosk-
ast og mentást og verða því einnig
venjulega upp og ofan betur
þroskuð og mentuð þó að upp-
lagið hafi ekki verið betra.
Meginniðurstaða höfundarins
er sú, að fátæktin hafi ótvíræð
áhrif til ills á andlegan þroska
bama, og munur sem sýna megi
oft á andlegu atgerfi fátæklinga
og efnamanna sje, sálarfræðilega
sjeð, eða hafi í upphafi verið,
stigmunur, en ekki eðlismunur,
sje kvantitativur, en ekki kvali-
tativur, og að mjög megi ráða
bót á mismun andlegs þroska og
atgerfis með bættum og jöfnum
aðbúnaði og efnahag. Bætt lífsk-
kjör eru undirstaða bætts and-
legs lífs.
Sumt í því, sem hún segir þyk-
ir nokkuð einstrengingslegt og
margt er ekki nýtt í sjálfu sjer.
En nýtt er samt ýmislegt í aðal-
sjónarmiði hennar og í sögum
þeim, sem hún byggir á. Bókin
er merkur liður í rannsókn fá-
tæktarinnar og rannsókn þess
hvernig vinna eigi bug á spillandi
áhrifum hennar á manngildi,
mentun og lífsgleði.
Skólar og stjómmál.
1 ýmsum löndum hefur á síð-
ustu árum farið fram talsvert
hörð rimma um skólana, um fyr-
irkomulag þeirra og um andleg
yfirráð yfir þeim, þar sem mrnn-
um hefur verið það ljóst, að með
áhrifum á uppvaxandi æslcu
mætti ráða miklu um framtíðar-
stefnu og yfirráð í þjóðfjelag-
inu. Víðast hvar eru skólarnir
mótaðir af stefnu og skoðunum
hins ráðandi þjóðskipulags og
kirkju. En víða fara fram harð-
ar deilur um ítök kirknanna í