Njörður - 09.10.1918, Blaðsíða 2

70
NJÖRÐUR.
Helsi vanans.
Vér íslendingar erum orðnir svo
rækilega vandir undir Dani, að
öllum fjölda vor finnsfc ekki tiltök
að reyna að skreiðast á eigin fæt-
ur, nema svo þrælslega sé á oss
lagst, að allfc hold ætli frá beini
að ganga.
Þetfca kemur t. d. ljóst fram í
sambandslögunum, sem landsfólk-
inu er ætlað að leggja sér til
munns 19. þ. m.
Þar er gjört ráð fyrir að una
skuli því skipulagi er þau setja,
nema nálega bverjum Islendingi
þyki það óþolandi.
Ef skammlaus Islensk handaverk
hefðu á lögunum verið, mundu
þau hafa sýnt þann hug, að samn-
ingnum skyldi á settum tírna slíta,
nema ríflegur meirihluti lands-
manna vildi endurnýja hann.
Nú er 18. gr. laganna svo úr
garði gjörð, sem geigvænlegt væri
til þess að hugsa, ef Islendingar
að 25 árum liðnum yrðu svo rækt-
arsnauðir við Dani, að þeir vildu
bíta þá af brjóstum lands síns í
stað þess að bíða uns þeir hefðu
sogið sig svo fulla, að sjálfir vildu
sleppa.
Um þessa grein segir minnihluti
fullveldisnefndar svo:
„Til þess að samnÍDgnum verði
sagt upp áskilur 18. gr., að þrír
fjórðu atkvæðisbærra manna hafi
tekið þátt í atkvæðagreiðslu um
sambandssfifc og að þrir fjórðu
greiddra atkvæða greiði þeim já-
yrði. Þessi uppsagnarskilyrði eru
svo rík, að heita má, að samning-
urinn sé óuppsegjanlegur.
Það nægir sem só, að einn fjórði
kjósenda hafi ekki greifct atkvæði.
Þar sem auðir seðlar teljast ekki
greitt atkvæði og rnótstöðumenn
sarnbandsslita munu róa að því að
aftra mönnum frá að trka þátt í
atkvæðagreiðslunni, en jafnrétti
þegDanna samkvænrt 6. gr. eykur
þann fiokk talsvert með hverju ár-
inu, eftir því sem Danir verða á-
henda friðinda landsins og þeim
fjölgar hér á landi, má hverjuin
manDÍ vera Ijóst, að gremjan úfc
af sambúðinni við Dani hlýtur að
vera orðin harðmögnuð, ef sam-
bandsslit eiga að verða ofan á. En
það þýðir það, að landið hefir gold-
ið afskaplegfc afhroð af sambúðinni
áður en svo langt rekur..........
Samkvæmt uppkastinu 1908 gat
einfaldur meiri hluti þings slitið
sambandinu um sameiginlegu mál-
in. Munar hór miklu.
Að minni hyggju lýsir það póli-
tískri skammsýni og vanhyggind-
um að hafa uppsagnarskilyrðin
mjög þröng. Því lausari sem sam-
búðin er, því meiri hvöt hafa báðir
aðilar til þýðrar og góðrar sam-
vinDU á öllum sviðum, og því af-
farasælli hlyti hún að verða þeim,
en því fastari sern böndin eru, því
meiri líkur eru til, að yfirdrottn-
unarandinn haldist við á aðrahlið
og tortrygnin á hina og verði þránd-
ur í götu Dýtra framfarafyrirtækja“.
Samt tekur út yfir, að Dönum
hór, þótt þúsundum kunni að
skifta, skuli ekki varnað atkvæða
um sambandsslitÍD.
Sambandslögin.
og
Lárus H. Bjarnason, prófessor.
Svo sem kunnugfc er, var Lárus
í tölu þeirra manna, sem mesfc lof
sungu gamla uppkastinu á sínum
tíma.
Nú hefur hann látið uppi álit
sitfc um sambandslögin nýju.
Er það að lesa í Eimreiðinni,
heimflufcfcri, bls. 17—37.
Að öllu óreyndu gátu menn
vænst þess, að jafn ómatvandur
maður léti sór þenna nýja sam-
bandsgraut vel smakkasfc.
En það er öðru nær en svo só.
Hann harðvelgir sjáanlega við
honum, þótt hann látisfc kyngja
þrautalaust.
Þefcta er rétt að vonum, því
maðurinn er að eðlisfari fúsari á
að segja eins og honum finnst
vera, heldur en að sleikja yfir
allar misfellur, og er gæddur svo
miklum manndómi, að hann bligð-
ast sín fyrir það fullveldisnafn,
sem sambaDdslögin gefa íslandi
með 1. gr. en 6. gr. óðara gjörir
minna en hálfveldi það er vór nú
höfum.
Hann dregur sumstaðar dár að
afrekum nefndarmanna vorra og
þingsins, að ég ekki tali um
manninn „á oddinum .
Sýnir hann ljóslega að sam-
bandslögin eru í ýmsu verri en
gamla uppkastið; umræðutími og
færi til athugunar miklu minna
fyrir landsmenn og að lokum
margfalt torveldara, að slíta samn-
ingum siðar meir.
Að þessu loknu kemur hann
með svolátandi huggunarorð:
„Lögin geta komið báðum að
góðu haldi, Dönum og Islending-
um, sýni stjórnvöld og einstakl-
ingar hvorrar þjóðar um sig hinu
sanngirni og sæmilega virðingu“.
Ef ekki bristi á sanngimi og
sæmilega virðingu meðal manna,
mætti vísfc komasfc af án flestra
laga, og þótt betra þætti að hafa
einhver, þyrfti eigi mjög til þeirra
að vanda.
Það er einnig kunnugra en frá
þurfi að segja, að Dönum er ekk-
erfc jafn erfitt og torlærfc sem það,
að sýna oss „sanngirni og sœmi-
lega virðingua.
$
* *
Oss er þvi, eftir Lárusar eigin
orðum, harla lítið lið að sam-
bandslögunum.
LeiJmot og málfundir.
Um leið og síra Sigurður Stef-
ánsson kom af þingi hólt hann
leiðmót í Bolungarvík og Hnífs-
dal (15. sept.)
Sagði hann tíðindi frá þingunum
í sumar, einkum þvi síðara, og fór
að vonum fleiri orðum af sambands-
málinu en nokkru öðru, enda þótt
síst væri gleymt vantraustsyfirlýs-
ingunni og afglöpum þeirra nafn-
anna, Sigurðanna, sem henni var
beint að.
Yar svo að heyra, að þeir væru
til einskis Dýtir í ráðherradómi
nema þess, að samþykkjasambands-
lögin; að því loknu hefði verið'
sjálfsagt að kasta þeim út. —
Sira Sigurður er banghagur, eins
og margir vita; tálgaði hann þangað
til utan af sannleikanum, að hægt
var að vefja hann innan í sam-
bandslögin.
Hreiðraði hann þar snoturlega
um hann svo mælandi: „Kæra barn
mitt, korriró, kúrðu vært og sofðu
leDgi“.
Engum fyrirspurnum var beint
til þingmannsins, en að öðruleyti
var eigi ætlast til neinna orðaskifta
Yar það hentugt.
Þingraaður ísafjarðar Magnús
Torfason sagði þingfréttir í húsi
Goodtemplara 22. sepfc.
Yar þar allmargt áheyrenda.
Fór hann fljótt yfir sögu þar til
að sambandsmálinu kom, en það
útlistaði hann glögt og rækilega.