Norðurland - 16.11.1912, Page 2

t
Nl. 186
Skaðar af ofviðrl.
Fyrra laugardagskvöld brast á hin fyrsta
stórhríð á vetrinum með ofviðri og hörku-
frosti og hélzt hún fram á mánudagsnótt.
Olli það veður víða skaða.
í Krossanesbótinni, hér utan við Eyrina,
lágu allmörg skip eins og jafnan áður á
vetrum, og fórust 3 þeirra með öllu: Sam-
son, fiskiskip Ásgeirs Péturssonar kaupm.
Fremad, eign Sn. kaupm. Jónssonar og
Lina, eign erl. félags. Bryggja, nýlega
bygð og vönduð, sem Sn. jónsson átt á
Bjargi, brotnaði og eyðilagðist: Tvær
bryggjur brotuuðu á Siglufirði fyrir Söbsiad
útgerðarmanni og ýmsar smáskemdir urðu
auk þess á fleiri bryggjum þar. Stórstreymt
var og gekk sjórinn þar mjög á land, eyði-
lagði kofa einn og fór inn í kjallara í suni-
um húsum. Ekkert af skipunum (né af
bryggjunum) mun hafa verið vátrygt nema
Samson. Hann var trygður í samábyrgðinni
fyrir 9 þús. krónur.
%
Endurholdgun.
Eftir Annie Besant.
Hið misjafna hlutskifti mannanna verður
aðeins skýrt á þrjá vegu, hvort heldur er
að ræða um misjafna hæfileika, misjöfn
tækifæri eða misjöfn æfikjör, og skýring-
arnar eru þessar.
1. Að guð skapi hvern mann sérstaklega,
og felur sú skýring það í sér, að
maðurinn sé hjálparvana, því að örlög
hans stjórnast þá af einráðu afli og
vilja, sem enginn getur ætlað á.
2. Að erfðalögmálið sé því valdandi,
eins og vísindin halda fram, og er
þá maðurinn jafn hjálparvana, vegna
þess að hann er þá aðeins árangur
þeirrarfortíðar, sem hann hafði ekkert
vald yfir.
3. Endurholdgunin (Reinkarnation). Þessi
kenning heldur því fram, að maður-
inn skapi sjálfur framtíð sína, og að
hæfileikar hans og lífskjör hér á
á jörðu byggist á hans eigin breytni
í undanfarandi jarðlífum, eða með
öðrum orðum, að hver sé sinnar eigin
hamingju smiður.
Allir hugsandi menn hafna þeirri kenn-
ingu, að guð hafi skapað hvern einstakling
með öllum þeirra kostum og löstum, sem
vér sjáum þá hafa, og undir jafn afarmis-
munandi lífskjörum og kringumstæðum.
Maðurinn á ekki að eiga neina fortíð eftir
þeirri kenningu, enda þótt framtíð hans
eigi að vera eilíf. Eins og allir vita, fer
hagur manna og líðan hér í lífi að mestu
leyti eftir skapferli þeirra og hæfileikum,
og þetta hvorttveggja ættu þeir að hafa
fengið af guði i vöggugjöf án eigin til-
verknaðar. Manninum getur hlotnast
happadráttur eða núll í hlutaveltu sköpunar-
verksins. Dragi hann núll, þá er hann
dæmdur til að þola eyrhdarlíf, og við því
er ekkért að gera. Ef hann aftur í móti
fæðist undir góðum lífsskilyrðum. gæddur
góðum gáfum og göfuglyndi, þá getur
hann hrósað happi, en hann hefir alls
ekki verðskuldað neitt af þessum gæðum.
Taki maðurinn að erfðum veiklaðan lík-
ama, geðveiki, veikindi eða drykkjuskapar-
ástríðu, þá er það óhepni, sem hann þó
hefir alls ekkert unnið til. Einum hlotnast
eilíf sæla, öðrum eilíf vansæla. Ólánsmaður-
inn verður að beygja sig fyrir því, sem
menn eru vanir að kalla guðs vilja. Hefir
ekki leirkerasmiðurinn vald yfir leirnum ?
En lakast er ef leirinn skyldi finna til.
Fleiri ástæður er hægt að finna gegn
þessari kenningu. Samkvæmt henni skapar
guð sérstakan anda í hvern líkama, sem
fæðist í þennan heim. Setjum svo að ný-
fætt barn deyi. Sé nú jarðlífið ætlað til
þess að auðga andann að reynslu og þekk-
ingu, þá fer þessi barnsandi alveg á mis
við þann þroska, sem hann hefði getað
náð hér á jörðu, og það tækifæri er að
eilifu mist.
Sé jarðlífið á hinn bóginn lítilsvert, þá
verða gamalmennin sannarlega illa 'úti.
Þau hafa eflaust þolað margt misjafnt á
sinni löngu æfi, og unníð mörg verk, sem
betur væru ógerð, og þar á ofan er ekki
ómögulegt, að þau verði eilíflega vansæl
eftirdauðann. Peir langlífu hafa með öðrum
orðum gengið í gegnum margar raunir,
sem þeir skammlífu hafa komist hjá, en
bera þó ef til vill ekki annað úr býtum
en eilífa glötun.
Það er hægt .að tilfæra óendanlega
mörg dæmi þessu lík. Þessi kenning, að
guð skapi sérstaklega hvert barn, sem
fæðist, hefir gert fjölda marga menn guði
fráhverfa, enda getur hún hvorki samrýmst
skynsemi eða samvizkusemi- Maðurinn
hlýtur að spyrja án afláts:
Hversvegna hefir guð gert mig þannig ?
Erfðakenning vísindanna kemur ekki
jafnmikið í bága við réttlætistilfinning
mannsins eins og hin fyrnefnda kenning,
en erfðirnar ná þó aðeins til hins líkam-
lega, en útskýra á engan hátt þroskun
skynseminnar og samvizkunnar. Darvín
reyndi til þess kð sanna, að til væru einnig
andlegar erfðir, en hann strandaði á því,
þegar hann ætlaði að fara að sanna, hvernig
þjóðfélagsdygðirnar þroskuðust í baráttunni
fyrir lífinu. Það er líka eftirtektarvert, að
flestir foreldrar geta börn sín á þeim árum,
þegar líkamskraftar þeirra eru í blóma,
en þá hafa þeir aftur á móti ekki náð
fullum vitsmuna-ogsiðferðis-þroska. Hvernig
ættu börnin að taka að erfðum eiginleika,
sem foreldrarnir ávinna sér ekki fyr en
löngu eftir að börn þeirra fæðast? Vís-
indamenn siðari tíma hafa einnig komist
að þeirri niðurstöðu, að andlegir hæfileikar
gengi ekki í erfðir, og að eftir því sem
maðurinn yrði fullkomnari, fækkaði af-
komendunum. Vísindinsegja: »Listamaður-
inn er ófrjósamur.« Séu erfðirnar driffjöðr-
in, er framþróunin þar með dauðadæmd.
Frjósenii manna og andlegt atgerfi fylgist
ekki að. Eftir því sem maðurinn stendúr
lægra andlega, því frjósamari er hann.
Jafnframt þessari ájðurnefndu uppgötvun
vísindanna, að listagáfa sé ekki arfgeng,
hafa þau rekið sig á þröskuld, sem þau
hafa ekki getað stigið yfir, þau geta sem
sé enga skýringu gefið á því, að afkvæmi
dýrlingsins getur orðið lubbamenni og af-
kvæmi hugvitsmannsins heimskingi. Það
virðist sem hugvitsmaðurinn konii ofan úr
skýjunum. Frá vísindalegu sjónarmíði virðist
hann standa utan við orsakalögmálið.
Vísindin kenna okkur ekkert ráð til þess
að bæta og fullkomna mannkynið í fram-
tíðinni. Þau ógna okkur að vísu ekki með
neinum einráðum vilja, senr vér getum
engin áhrif haft á, en þau gefa heldur
enga skýringu á hinum ólíku kjörum og
hæfileikum manna. Þau segja að börn
drykkjumanna taki að erfðum líkamlega
veiklun, en þau útskýra ekki, hversvegna
118
sem við eiga, og faðir yðar leitar ráða hjá síra Pet-
ersen um hvað hann eigi að gera við yður,. þetta
siðspilta barn sitt.
Eg býst helzt við að þeir verði ásáttir um að
senda yður á hæli siðspiltra, ungra kvenna,
eða þá að þér sleppið við að fara í klausturvist
í Sviss.
Það er líka ef til vill synd af mér að láta yður
gera svo mikið mín vegna,. jafnvel þótt þér hafið
þrek tit þess. Eg vil heidur fylgja yður heim og
vera þar hjá yður svo sem eina klukkustund. Það
er auðvitað hegningarvert líka, að þér takið þar á
móti heimsókn minni, en það er þó ekki dauðasök,
ekki uppreistarárás á hennar hátign, dygðina.
Eg fylgi yður fyrst heim í Amalíugötu, og svo
farið þér ein heim og látið ekki á neinu bera. Eg
geng um stund út í grænan Iund, og svo kem eg
eftir hæfilega langan tíma og hringi hjá stórkaup-
manninum, spyr fyrst eftir honum, — svo eftir frúnni —
læt í Ijós hvað mér þyki leiðinlegt að þau skuli ekki
veraheijna, og svo verður mér loks vísað inn til heimasæt-
unnar. Ogþá er heiðrinum borgið að sið borgarinnar.®
»Svei! nú eruð þér aftur orðinn líkur sjálfum yð-
ur, og gerið háð að öllu og öllum; þér eruð alveg
ems og þér voruð áður, er þér komuð heim til
okkar,« sagði Lilja, óþolinmóð að hlusta á þessar
athugasemdir, sem henni fundust ósanngjarnar.
Hún gekk hratt á undan honum niður stigann.
119
Hún var reið við hann. Hann var alls ekki eins
sorgþjáður og hún hafði ímyndað sér. Hann þarfn-
aðist engrar vináttu, hann skildi ekki hvað það hafði
kostað hana að fara til hans nú.
Hann náði henni ekki fyr en hún var komin langt
út á götuna.
»Þér hafið, svei mér, heldur ekki drekt hinum gamla
Adam í yður, ungfrú Lilja,« sagði hann.
Þér eruð alveg eins fljót að reiðast eins og þér
voruð á yngri árum — þér sýnið það alveg eins
glögt og þá — og það fer yður altaf jafnvel.
En eg er einmitt glaður yfir því, að eg sé að þér
eruð óbreytt. Hvers vegna eruð þér svo reið yfir
því að eg skuli vera líkur sjálfum mér?
Voruð þér ekki að leita að mér? Voruð þér ekki
að leita að þeim sama sem þér þektuð áður — þeg-
ar þér voruð ung — þeim, — já, þér hafið sagt
það sjálf — þeim, sem yður þótti vænt um?
Eða hélduð þér að eg væri orðinn að nýjum og
betri manni við að sitja heima sorgbitinn og grúska
í bókum mínum; hélduð þér að hinn fagri Fönix
væri risinn upp af dufti mínu ?»
»Eg hélt að þér væruð orðinn alvörugefinn mað-
ur, sem hægt væri að tala við um alvarleg efni,«
sagði Lilja svo ströng og hátignarleg, að hann fór
aftur að hlæja.
Lilja fór líka að hlæja án þess að hún vildi það,
en spurði svo aftur með sömualvöru og strangleika:
vesalings börnin eru dæmd til að taka
við þessum viðbjóðslega arfi.
Endurholdgunin sýnir oss hvorttveggja í
senn, réttlæti guðs og mátt mannsins. Sér-
hver mannsandi er einsog frjóangi, þegar
'hann byrjar vegferð sína hér á jörðunni,
án allrar þekkingar og Samvizku, og án
þess að geta gert greinarmun á nokkru.
I reynsluskólanum, þar sem hann mætir
bæði blíðu og stríðu, safnar hann sér
efnivið í sálar- og siðferðis-hæfileika sína,
Þær lyndiseinkunnir, sem eru honum með-
fæddar, eru því hans eigin handaverk, og
sýna hvaða þroskastigi hann hefir náð á
hinni löngu framsóknarbraut. Oóðar til-
hneigingar, miklir hæfileikar og göfugt
eðlisfar er árangur af orustum og stríði
á undangengnum æfiskeiðum, vinnulaun
fyrir þungt og þreytandi strit. Það gagn-
stæða sýnir oss fyrstu vaxtarstigin, lítinn
þroska hins andlega frjóanga. Villimaður
vorra tíma á það fyrir sér að verða dýr-
lingur á ókomnum öldum. Allir ganga
svipaðar brautir, og öllum er ætlað að
lokum að ná æðstu mannlegri fullkomnun.
Sársauki leiðir af yfirsjónum og er
æfinlega til bóta. Styrkleiki eflist í stríði,
og vér uppskerum eftir hverja sáningu
óhjákvæmilega þann ávöxt, er til var sáð.
Sæla sprettur af réttri breytni, en sorgir
af illu athæfi. Ungbarnið, sem deyr rétt
eftir fæðinguna, greiðir skuld frá fyrri tíð,
og hverfur svo aftur fljótt til jarðarinnar;
andinn hefir þar tafist um hríð, en er nú
laus við skuldina og getur úr því aflað
sér þeirrar reynslu, sem honum er nauð-
synleg til þroskunar.
Félagsdygðir, sem oft eru manninum til
óhagnaðar í lífsbaráttunni og geta ef til
vill orðið því valdandi, að hann fórni
jarðnesku lífi sínu, afla honum göfugra
lyndiseinkunna í framtíðinni, sem verða
til þess, að hann starfar í þjónustu mann-
kynsins.
Hugvit snillingsins er afleiðing af striti
margra æfiskeiða, og ófrjósemi þess líkama,
er hann ber, rænir ekki framtíðina hagnað-
inum, því að hann kemur aftur og ávalt
meiri og meiri með hverri endurholdgttn.
Barnslíkaminn, sem er spiltur af ofdrykkju
föðurins, verður starffæri þess anda, er
lærir af þjáningunum að fara betur með
jarðlíf sitt og halda ekki út á þær brautir,
er hann gekk á undanförnum æfiskeiðum.
þann veg er því farið, hvert sem litið er.
Orsakir til æfikjara nútíðarinnar Iiggja
í skauti liðinna tíma, og ef menn þekkja
og hlýða þroskalögmálinu, geta þeir skapað
sér óbrigðul framtíðarörlög og látið þroska
sinn stefna að sívaxandi fegurð, unz þeir
ná að lokum algerðri fullkomnun.
(Þýtt.)
Hundrað ára i.fmæli
Páls heitins Melsteð var 13. þ. m.
Þann dag voru fánar dregnir á steng-
ur hér í bænum til minningar um hinn
góðfræga sagnaritara.
Páll Melsteð var hinn merkasti mað-
ur í hvívetna og á það skilið, að Is-
lendingar geymi minningu hans vand-
lega, enda munu þeir og gera það.
Með sagnaritun sinni hefir hann Iátið
eftir sig verk, er aldrei mun fyrnast.
Óhætt mun að fullyrða, að enginn ís-
lendingur hafi kunnað að rita sögu af
annari eins snild, og Páll Melsteð kunni,
sfðan á 13 öld.
Stúdentafélagið hélt fund þennan af-
mælisdag hans og mintist hans þar
með ræðum og samdrykkju. Síra Jón-
as Jónasson flutti aðalræðuna um Pál
Melsted.
í samsætið var boðið þeim hjónum,
Önnu Stephensen, dóttur Páls sál., og
St. Stephens^n, bæjargjaldkera.