Vísir - 20.05.1960, Blaðsíða 3

V I S í R
Föstudaginn 20. maí 1960
BJARNARBANI
STALOBJÖRNINN
Kfíi'l ntoð ímnthínðninfj
„Vorið er komið í Lapplandi,
vegirnir þurrir og árnar hafa
rutt sig“.
Þetta var aðalinntak skeytis
frá bjarnardýraskyttunni miklu,
Palto, og þá var ekki til set-
unnar boðið, náð í bíl og þotið
til Ilmailutoimisto, þar sem hr.
K. T. B. Koskenkylá situr sem
örn í hreiðri í nýju stjórnar-
byggunni við forsetahöllina.
Náttúrlega hefur hann valið sér
efstu hæðina, og þaðan má
horfa yfir fegursta hluta Hel-
sinki. Turnar Stór-kirkjunnar
glóa í sólinni og fram af
Esplanaden er höfnin, þar sem
fjöldi skipa liggur bundin, m.a.
Gripsholm, stolt Svia.
Thorsten Koskenkylá er ís-
lendingum að góðu kunnur,
hefur stutt málstað þeirra í
flugmálum alla tíð með ráðum
og dáð, m.a. nú síðast er Loft-
leiðir skópu loftbrúna milli
höfuðstaða Suomi og íslands.
Hinn vörpulegi maður er af
^víkingakyni og stjórnar flug- [Labba hefur lofað góðu veðri í
'málum lands síns með mikilli
röggsemi. Hefur byggt upp þétt
net samgangna í lofti um allt
Suomiland.
Labba lofar
góðu veðri.
í tilefni þess að eg hafði skrif-
að mikið og talað um Lapp-
EFTIR
GUÐMDND EINARSSON
FRA MIÐDAL
land, hafði hann boðið mér í
ferðalag — hringferð um allt
landið, með þriggja daga áfanga
í Lapplandi.
„Kóngur vill sigla, en byr
hlýtur að ráða“. PVi'stu vikurn-
! ar er ég dvaldi i Finnlandi voru
bæði votviðrasamar og kaldar.
En nú er vorið komið og völvan
Feldurinn af Stalo-birninum.
viku.
Með bréfi til AERO O.Y. við
Föölönkatu er mér heimilaður
allur fararbeini. Ýmsar góðar
ráðleggingar fylgja um veiðar
og þessháttar. Að lokum eru
samankomnir á skrifstofunni 4
sérfræðingar. Rétt eins og
heimskautsför væri í vændum.
Eg legg bréfið með 100%
fyrirgreiðslu fram og stíg upp
i hraðfleyga flugvél er þýtur
yfir skóga og vötn til Ivalo.
Þaðan er farið með bíl til Inari,
og svo með báti, en að lokum
með hreinsleða óraleið um ís-
aðar skógargötur, unz komið er
að Kleifum.
Skógarbjörn er
. hættulegastur.
Þar býr Palto og dóttir hrein-
konungsins Aikia — vinir mín-
ir og ferðafélagar frá fyrri ár-
um. Ekki gat eg komið til brúð-
kaups þeirra fyrir 6 árum, en
nú kem eg „með vorið“ eins og
ungu hjónin segja. Þarna eru
ríki bjarndýranna og hrein-
kónga og svo veiðimanna.
Bjarndýraskyttur eru virð-
ingarmenn meðal Lappa, því
Jekkert dýr heggur jafn stór
skörð í hreindýrahjarðirnar og
J skógarbj örninn. Að vísu er úlf-
urinn hættulegur, en góðir
hundar geta haldið þeim í
^skefjum undir venjulegum
kringumstæðum.
Einna frægastur veiðimanna
á svæðinu er Palto bjarnarbani.
Mikinn hluta ársins er hann á
veiðum og allra manna feng-
sælastur. Eftir að hann giftist
dóttur hreindýrakóngsins
Thuse, varð hann ennþá
grimmari. Byssa hans er mesti
kjörgripur, öll útrekin með^
silfur- og kopar-nöglum. f hvert
sinn er Plto fellir stóran
björn, rekur hann silfurnagla
í byssuskeftið, en koparnagla
ef úlfur er felldur. |
Fjölskrúðugt
dýralíf.
Á kvöldin, hér á Kleifum,
segir Palto mér ýmislegt um
hætti bjarnarins; er þá tíminn
fljótur að líða. í hlíðum Kleifa- j
fjalla á björninn híði sín, ein-,
mitt þar sem greniskógur og j
birki mætast, en pílviðurinn* 1
og lyngið deyr í nepjunni á!
f jallabrúnunum. Gaman er j
þegar þeyrinn kemur utan af
hafinu og lækirnir skoppa nið-
ur eftir farvegunum gömlu.
þarna vaxá einiberjarunnar, og ,
berjalyng þekur klappirnar.
Dýralífið í hlíðum uppi er all-
fjölskrúðugt, auk refa, bjarna
ojg úlfa, er jarfinn, læminginn (
óg gaupan þar heimagangur. |
Einstaka elgur öslar á vorin
ýfir freðinn mosann og litli
lappabjörninn leikur listir sín-[
ar við lækina, veiðir urriða og
smádýr.
Svona er dýralífið hérna á
norðurslóðum, en heimaland
bjarnarins í Lapplandi er
stærra en fsland.
Bangsi er magur
á vorin.
Nú í apríl—maí vaknar
björninn af vetrardvala í híð-
um sínum, nuggar eyrun og
hristir skankana unz dofinn
hverfur og blóðið fær eðlilega
rás. Eftir hinn langa vetrar-
svefn er bangsi venjulega mag-
ur og framlágur. Feldurinn
hangir í fellingum á skrokkn-
um og tungan er skrælnuð af
þorsta.
Palto segir að það fyrsta, sem
björninn geri, er hann vaknar
af vetrarsvefni, sé að leita uppi
mauraþúfu, róta í henni unz
urmull maura tollir við hramm-
ana; síðan sleikir hann fram-
lappirnar á víxl. Lætur annan
hramminn liggja á rústum
maurabúsins meðan hann sleik-
I
ir hinn.
Hrammurinn sem
fallhamar.
Það er ekki um mat að ræða,
því maurarnir eru bæði agnar-
smáir og eitraðir, en hann
þarfnast einmitt maurasýru til
að koma meltingunni af stað.
hefir atað hunangi.
Dvergbjörninn vegur einn
fjórða af þyngd stóra bjarnar,
eða jafnvel minna þegar um
risabjörn er að ræða (Stalo-
björn). Litli bangsi er snar í
snúningum, og ræður hæglega
niðurlögum hreindýra. Hann er
mesti æringi, og er gaman að
sjá hann leika við afkvæmi sín
(birnir eru ekki samkvæmis-
dýr heldur félagsdýr).
Grenjaði eins
og krakki.
* •«

V
Fyrir nokrum árum er eg
reikaði um hin úrgu fjöll í
haustskrúði í fylgd með Aikin
og Atta bróður hennar þá sá
eg þessi skemmtilegu dýr veiða
lax og læmingja, setjast síðan
kyx-filega að berjaáti. Þeir úð-
uðu í sig bei-jum með hrömm-
um og trýni unz kviður þeirra
og læri voru útötuð, rauð og
blá af safa berjanna. Svo byrj-
uðu húnarnir að leika sér við
foreldra sína, steyptu kollhnís
og hlupu kringum steina.
Mest var þó gaman að sjá þá
veiða, ýmist stóðu þeir (full-
orðnu birnirnir) úti í straum-
unum og biðu unz lax eða sil-
ungur kom nærri þeim. Voru.
þá snör tök, því björninn sló
fiskinn á land, en húnninn
(eða húnarnir) reyndu að
, ]•]
Birna mcð hún á baki.
Þegar þessari athöfn er lokið,
þá leggur bangsi af stað, gleið-
gengur og framlágur. Ekki er
gott að mæta honum þá, því
hann eirir engu, er bæði skap-
illur og rymjandi. Sama hvort
læmingi eða hreindýr verður á
vegi hans — eða þá maður!
Hrammur bjarnai’ins stóra
er sem fallhamar, rífur allt og
tætir er á kemur. Hann hefir
tólf karla afl, en vitið er sára
lítið. Þó telur Palto bix’ni bera
vissa vii’ðingu fyrir mann-
skepnunni, séi’lega kvenfólki
Kona, sem gengur hálfnakin og
vopnlaus á móti bjarndýri,
verður ekki fyrir árás. Björn
etur ekki að jafnaði menn sem
hann drepur, heldur grefur þá
vandlega, og ber jafnvel grjót
á hauginn!
Dvergbjörninn
er gæfur.
Þessar sögur eru nú ekki
beinlínis hvetjandi fyrir mig,
sem ætla að teikna bjarndýr.
En sá er munur, að hér er.tii
dvergbjörn, bæði lítill og held-
ur geðgóður, ef maður kann að
blístra á hann og hefir hun-
angsdós meðferðis. Þá er hann
viás með að sléikja dósina og
lappir sínar klukkutímum sam-
an. Ef ungi er með móður sinni,
þá fær hann að sjúga annan
hramminn á móðui’inni, er hún
grípa. Eitt sinn missti smá-
björn af fiski fyrir klaufaskap.
Þá grenjaði hann eins og
krakki, en móðii’in hrein fyrst
af vonzku, en reyndi svo að
hugga greyið litla.
Þannig er lífið hérna í fjalla-
hlíðum og er þá ósagt frá hinu
eilifa stríði dýra og manna við
hríðarveður, bjargarleysi og
myi’kur.
Barizt upp á líf
og dauða.
Plato er veiðimaður 20. ald-
arinnar. Útbúnaður hans er svo
vandaður og góður sem verða
má, en hann getur sagt frá
bjarndýraveiðum eins og þær
tíðkuðust um og fyrir aldamót.
Hann hefir gengið í þann harða
skóla með gamlan framhlaðn-
! ing og bjarnýi’alensu með horn-
| skeiðum, líkt og segir í sögum
Topelíusar.
Hinar gömlu þrautreyndu
hetjur voru venjulega hjarð-
menn, er tapað höfðu dýra-
stofni sínum í snjóflóðum,
ofsaveðrum, jarðbanni eða þá
í úlfa- og bjarnarkjafta. Þá var
það ef til vill byssan og dýra-
bogarnir, sem bjargað gátu frá
hungurdauða. Var barizt upp
á Iíf og dauða, stundum méð
lensunhi eða þá bara hníf
einan að vopni. •,
i Fi’amh. á 4. síðu.