Vísir - 04.07.1961, Blaðsíða 8

8

VlSIR
Þriðjudagur 4. júlí 1961
ÚTGEFANDI: BLADAÚTGÁFAN VlSIR
Ritstjórar: Hersteinn Pólsson. Gunnar G Schram.
Ritsfiórnarskrifstofun laugavegi 27. Auglýsingal
og afgreiðsia: Ingólfsstrœti 3. Áskrlftargfald er
krónur 30,00 ó mónuSi - í lousnrólu krónui
3,00 eintakið - Siml 11660 (5 llnur). - Félags-
prentsmiSjan h.f., Steindórsprent h.f., Eddi h.f.
Hugleiðingar um sildina.
Þær fregnir, sem hafa borist undanfarna daga af
síldveiðunum hafa glatt alla landsmenn. Við erum orðn-
ir svo vanir því að heyra fregnir að norðan og austan
umaflatregðu, að nýjustu fréttir erþeim mun kærkomn-
ari. Nú hefir verið saltað nokkuð á annað hundrað þús-
und tunnur og má segja að þar með sé afkomu síldar-
saltenda velflestra borgið, jafnvel þótt tregari verði
veiðin það sem eftir er vertíðar. Á Siglufirði hafa nú
verið saltaðar um 40 þusund tunnur, en allt sumarið
í fyrra voru þar aðeins saltaðar um 48 þúsund tunn-
ur. Þá er og verðmæti síldarinnar nær sexfalt, þegar
hún er söltuð, borið saman við bræðslusíld, en síld sú
sem hingað til hefir veiðzt er fyrsta flokks söltunarsíld,
þar sem fitumagn hennar er mjög hátt.
Samningar hafa nú verið gerðir um sölu á um 220
þús. tunnum saltsíldar. Hefir því þegar verið saltað
upp í meira en hálfa samninga. í ár hafa Rússar ekkert
viljað kaupa af íslenzkri saltsíld, en undanfarin ár hafa
þeir verið góðir viðskiptamenn. Ekki er fullljóst hverj-
ar eru orsakir samningatregðu þeirra, en óhætt er að
fullyrða að á dögum vinstri stjórnarinnar voru þeir ó-
líkt samningaliprari, þegar um kaup á íslenzkum
sjávarafurðum var að ræða.
Hin góða síldarvertíð, það sem af er, minnir engu
að síður á þá staðreynd að heilli þjóð er vart að byggja
afkomu sína á svo stopulum gæðum. Okkur er höfuð-
nauðsyn, jafnframt því sem við nýtum síldarafurðirnar
til hins ítrasta, að koma upp atvinnugreinum, sem ekki
eru árstíðarbundnar né oft stopular, heldur árvissar.
Það er kominn tími til að við hefjumst handa um stór-
iðjuframkvæmdir, þar sem við gjörnýtum auðlindir
fossanna til þess að búa öllum landsins börnum betri
framtíð.
Ógnunin við Kuwait.
Aðfarir Kassems íraksleiðtoga hafa vakið undrun
rnanna síðustu daga. Hann krefst þess að Kúwait, hið
litla konungsríki við Persaflóann, verði innlimað í írak.
Engu að síður viðurkenndi hann sjálfstæði þess 13. júní.
Og ekki stafar írak sosum hætta af dvergríkinu Kúwait,
sem aðeins telur fjórðung milljónar íbúa. frak hefir 60
þús. manna herlið en her Kúwait telur ekki nema tvö
þúsund liðsmenn.
Væntanlega munu brezku herdeildirnar, sem kon-
ungur kvaddi á vettvang hindra Kassem í að gleypa
betta litla olíuríki. v
Þáttaskil í fran.
Fyrir fáeinum vikum
tók nýr forsætisráðherra
við völdum í keisaradæm
inu fran. Ali Amini fv.
fjármálaráðherra, og
sendiherra Irans í Wash
ington, menntaður í Sor-
bonne, landeigandi og
milljónamæringur fékk
það hlutverk að hreinsa
til í gjörspilltu stjórn-
málalífi landsins og rétta
við efnahag þess.
Amini á mikið starf fyrir
höndum, ef hann ætlar að
gera alvöru úr orðum sínum.
Hann hefur lýst yfir því að
hann muni gera hverjar þær
ráðstafanir, sem hann telur
nauðsynlegar til að byggja
upp í íran. Áður en Amini
tók við völdum setti hann að
skilyrði fyrir valdatöku sinni
að keisarinn leysti upp þing-
ið og hefði ekki bein afskipti
af stjórn ríkisins. Keisarinn
gaf Amini frjálsar hendur,
en hafði áfram á hendi
stjórn hersins.
Ákvörðun Reza Pahlevis
íranskeisara um skipun Am-
inis er talinn sprottin af ótta
við byltingu, — V.tíýltíngu áð
neðan“, sem keisarinn vildi
forða með „byltingu að of-
an“, skipulegri umbótavið-
leitni ráðandi afla í landinu.
Kjör íbúanna í íran eru mjög
misskift. í höfuðborginni
Teheran.búa tiltölulega fáar,
en mjög auðugar fjölskyldur,
í marmarahöllum. En allur
fjöldinn býr í sárustu fátækt,
bændur eru festir leiguliðar
og iðnaðarverkamennirnir í
höfuðborginni sofa margir
úti undir berum himni. Kon-
ur þeirra þvo það litla, sem
til er af fatnaði í opnum af-
rennslum borgarinnar. Gröft
ur spillingarinnar svellur um
opinberar skrifstofur ríkis-
ins. Þar hafa þróast hvers-
konar fjármálasvik, skipu-
lagsskortur og framtaksleysi.
ndanfarin ár hefur al-
menningur í íran verið
að gera sér ástandið Ijóst og
skipuleggja sig í baráttu-
sveitir fyrir bættum kjörum
og stjórnarháttum. Öðru
hverju blossa upp óeirðir í
landinu, og þá eru engin lof-
orð tekin gild frá stjórnar-
herrunum, með þeim afleið-
ingum að brjóta verður upp-
þotsmenn á bak aftur, með
valdbeitingu. Þetta hefur síð-
an enn orðið til að auka á
óánægju landsmanna.
Íranrsíki er ákaflega veikt
og væri fyrir löngu fallið ef
ekki hefði notið ríkulegrar
efnahagsaðstoðar frá Banda-
ríkjunum og hernaðarlegrar
verndar frá Bagdad-banda-
inu. Keisarinn hefur og
reynt að gera sem bezt við
herinn til að halda tryggð
hans og verndinni, sem hann
getur veitt. Talið er að Rúss-
ar væru þegar búnir að yfir-
taka íran, ef ekki hefði verið
um erlenda aðstoð við keis-
arastjórnina að ræða.
Amini.
Þetta er þeim mun furðu-
legra því margir telja íran
hafa möguleika til að vera
voldugasta og blómlegasta
ríki í Mið-Asíu. Þar eru mikl-
ar koparnámur og kolanám-
ur, sem hafa ekki verið nýtt-
ar, árnar eru að mestu ó-
virkjaðar og síðast en ekki
sízt eru miklar olíulindir í
fran, nálægt Persaflóa. Engu
að síður er iðnaður í íran
frumstæður og framleiðslu-
geta lítil. Og bóndann
vantar tæki, brunna og á-
veitur. Hann verður að þræla
frá morgni til miðnættis við
sultarkjör.
rátt fyrir fátækt sína eru
íbúar frans stoltir menn
og konur. Saga þjóðarinnar
er löng og merkileg. Hún
rekur uppruna sinn til
merkra herkonunga, og það-
an liggur þráður sögunnar
til Omar Khayyams, högg-
myndanna á Persepolis og
bænhúsanna í Isfahan og
Shiraz. Tungumál þeirra er
séreign og trúarbrögðin eru
einstök grein frá Múhameðs-
trúnni. Sumar nágrannaþjóð
ir Irans, t. d. frak og Pakist-
an, eiga ekki það samhengi í
sögu sinni.
Nútímasaga írans hefst
með valdatöku föður núver-
andi keisara. Sá hét einnig
Reza Pahlevi, ólæs og skap-
harður risi, liðsforingi í ír-
anska hernum. Hann kom
á byltingu hersins, gerði
sjálfan sig að landvarnaráð-
herra, síðan forsætisráð-
herra og loks konungi árið
1925. Þá hófst tími stór-
kostlegra framkvæmda í
fran — en um leið tókst
þjóðhöfðingjanum að safna
miklum persónulegum eign-
um, svo að hann varð meðal
auðugustu manna veraldar.
Rez Pahlevi barði samstarfs-
menn sína áfram, í bókstaf-
legum skilningi. Hann átti
það til að beita löngum svip-
um á ráðherra sína eða
sparka í dauðþreytt dráttar-
dýr. En verkin urðu að
stórvirkjum. Keisarinn
byggði hina miklu írans-
* járnbraut með fjögur þúsund
brúm og 90 km. af jarð-
göngum. Hann braut á bak
aftur mótspyrnu hinna vold-
ugu Kashgai-Bakhtari-þjóð-
flokka. Loks skipaði hann
öllum konum að taka blæjur
frá andlitum sínum. Að vísu
varð keisaranum hált í auð-
æfasöfnuninni og um tíma
gleymdi hann öllu öðru. En
þegar Bretar tóku hann
höndum og gerðu útlægan
árið 1941 fyrir samvinnu
við nazista, sigldi íran hrað- j
byri inn í menningu 20. ald- |
arinnar.
rátt fyrir góðan vilja son-
arins, -núverandi frans- 1
keisara, hefir uppbygging í
landinu gengið hægt. Megin-
ástæðan er eins og fyrr var
drepið á, stjórnmálaleg spill-
ing í landinu. En nú er kom-
inn til sögunnar maður, sem
þorir að horfast í augu við
ástandið og segja sannleik-
ann um það. Hann veit, að
vettlingatökin nægja ekki
Og hann virðist staðráðinn í
að brjóta á bak aftur hvers-
konar afturhaldsöfl í land-
inu, og veita nýjan þrótt í
píndan þjóðarlíkama frans.
Yang sagði
af sér.
Chang Yang, sem var forsæt-
isráðherra í herforingjastjórn-
inni, sem tók völdin í S.-Kóreu
fyrir skemmstu, hefir sagt af
sér.
Það var tilkynnt í gær að
Yang hefði sagt af sér eftir
skyndifund, sem boðaður var í
stjórninni. Ekki hefir verið
skýrt frá ágreiningsefnum eða
ástæðum til þess að Yang sagði
af sér. Hann er 38 ára gamall
herinn gerði byltingu í landinu
og varð forsætisráðherra þegar
fyrir skömmu. Engar fréttir
eru um það hver verði eftir-
■ maður Yangs.