Vísir - 23.10.1961, Blaðsíða 7

Mánudagur 23. október 1961
V í S I R
7
Sextugur í dag:
Kristmann Guðmundsson,
rithöfundur.
— Hátíðin hófst þann dag. —
Ekki man ég nú lengur hvort
heldur það var á Þorláksmessu
eða daginn fyrir hana, en það
var áreiðanlega rétt fyrir jólin,
að móðir mín ákvað að hafa
verkaskipti við pilt á næsta
bæ. Hún fór til þess að hlynna
að veikri grannkonu, en hann
kom af bæ hennar til þess að
skreyta jólatréð okkar. Afi
minn hafði smíðað fallegt tré,
og ef ég man rétt var hann lika
búinn að sækja lyngið og steypa
kertin, en þá var eftir að klippa
út englana og rósirnar og stilla
svo til, að tréð væri fullskreytt
áður en Þorlákur væri allur,
þar sem aðfangadagurinn var
jafnan fullskipaður öðrum und-
irbúningsstörfum hinnar miklu
hátíðar. Það skiptir raunar ekki
máli, hvort það var deginum
fyrr eða síðar. Hitt var mér að-
alatriðið, að þá hófst mín jóla-
hátíð. Og þess vegna varð hún
mér svo unaðslega löng.
Ég man hvorki hve gamall ég
var þenna Þorláksdag né ann-
að, sem minna máli skiptir. Ég
gæti heldur ekki lýst jólatrénu,
þar sem það stóð fullskreytt,
en ég man enn hina fimu fing-
ur, sem töfruðu úr naktri smíð
afa míns, lyngi, mislitum papp-
ír og kertastokk hið fagurbúna
jólatré, þar sem huldufólk,
englar og álfar gægðust út úr
hinum græna baðmi. Og ég einn
heimamanna kunni full skil á
öllum þessum undraverum,
því að ég einn hafði horft á
sköpun þeirra, hlýtt á sögurnar,
sem að baki bjuggu. Þess vegna
var þetta öðrum leyndarmáls-
meiður, en mér einum ævin-
týratré, dularheimur, sem nýr
vinur minn hafði lokið upp fyrir
okkur tveim.
Ég minnist þess ekki lengur
hvernig hann var Idæddur, en
man það eitt vel, að ég öfund-
aði hann ógurlega af að vera
oi'ðinn svona stór og fallegur,
og ég horfði með skelfingu til
allra þeirra ára, sem ég ætti
enn ólifuð til þess að eiga
nokkra von um svo breiðar
herðar og hoffmannlegt yfir-
bragð, að ekki væri nú talað
um alla þá foi'frömun, lífs-
vizku og 'snilli, sem flakk hans
til hinna fjarlægustu staða
hafði veitt. Einhvern tíma hlaut
ég líka að verða nógu stór til
þess að grandskoða hinn furðu-
lega heim, sem beið mín bak
við hauður og höf. Einhvern
tíma. En þess var, því miður,
alltof langt að bíða, að því er
mér fannst þá.
Ég vék ekki frá honum allan
þann tíma, sem hann dvaldist
heima, og náttúrlega fylgdi ég
honum á leið. Ég man ekki bet-
ur en að hann gengi svo með
mér eitthvað til baka. en ör-
ugglega veit ég að við settumst
saman fyrir norðan túnið heima
og töluðum lengi kvölds. En
bezt man ég hvað bjó mér í
brjósti eftir að ég var orðinn
einn. Ég hafði eignazt nýjan,
góðan vin, sem talaði við mig
eins og jafningja og bróður.
Og það var stórkostlegt.
Eflaust hafði ég einhvern tíma
hitt Kristmann áður. Um það
Kristmann Guðmundsson.
man ég ekki neitt. Og trúlega
hefir eitthvað borizt til mín um
hann af orðspori. Það er mér
ekki lengur í barnsminni. Ég
veit það eitt, að á þessum degi
voru ofin þau bönd okkar í
milli, sem aldrei hafa slitnað
Vera má, að þau hafi verið gerð
fyrir langa löngu. Um það veit
ég ekki neitt. En hitt er ljóst,
að frá þessum degi hefir vin-
átta Kristmanns verið mér jafn
eiginleg bg Ijós jurt, dagur og
nótt.
Þetta var það, sem mér kom
fyrst í hug þegar ritstjóri Vísis
bað mig — næstum fyrirvara-
laust — að rita grein i tilefni
þess, að Kristmann Guðmunds-
son á sextugsafmæli í dag.
En hverju máli skiptir það
lesendur Vísis, að vinátta okkar
eigi sér fornar rætur og sterk-
ar?
Því er til að svara, að vegna
hennar er ég dómbærari en
flestir aðrir um það, sem mér
þykir jafnan mestu máli skipta,
en það er maðurinn sjálfur,
persónuleikinn, sem býr að baki
hinum ytri hjúp efnis og anda.
Vinátta okkar hefir orðið mér
lykill að hjarta hans, og þess
Kúlli frændi
vegna veit ég mörgum betur
hve gott það er, hve góðan
dreng Kristmann hefir að
geyma.
Bókmenntafræðingar eru mér
færari að fjalla um rithöfund-
inn Kristmann Guðmundsson,
og þeim, sem kunna vilja skil á
hinum ytri áföngum æviskeiðs
hans er auðveld leið til alfræði-
bóka eða lesturs þeirra þriggja
binda ævisögunnar, sem út er
komin. Allt verður þetta eflaust
nægilega upp rifjað á þessum
tímamótum til þess að ég geti
að skaðlausu sloppið við að
bera sparðatíning í þann bakka-
fulla læk.
Það er alkunna, að Kristmann
er nú eitt af góðkunnustu og
víðfrægustu skáldum okkar.
Lengi eftir að nöfn öfundar-
mannanna eru orpin moldu
gleymskunnar munu bækur
hans njóta mikillar ástsældar
með þjóðum. Ef að líkum lætur
mun hann enn eiga eftir að rita
marga góða bók og rannsókn
hins fjölbreytilega ferils hans á
vettvangi bókmennta, utan
lands og innan, mun eflaust ein-
hvern tima þykja ungum lær-
dómsmönnum hið girnilegasta
viðfangsefni til nafnbóta, og þó
að ekkert kæmi til nema það
eitt, sem hann hefir-af mörkum
lagt til garðagróðurs á þessu
landi, þá myndi það nægja til
þess að varðveita nafn hans í
þakklátri minningu komandi
kynslóða. En um þetta ætla ég
ekki að ræða. Það munu þeir
gera, sem til þess eru bæði kall-
aðir og útvaldir.
Sennilega finnst okkur flest-
um, sem horfum til baka yfir
alllangan, farinn Veg, að margt
hefði betur mátt skipast á þeim
dögum, sem að baki eru. og vel
má Vera, að í dag telji Krist-
mann, að hann hafi farið margs
þess á mis, sem hann hefði vilj-
að njóta ríkulegar eða með öðr-
um hætti en þeim, sem raun hef-
ir á orðið. Þrátt fyrir það finnst
mér að hann megi nú ágætlega
við sín sextíu ár una. Hann hef-
ir af eigin rammleik hafizt úr
fátækt og vanheilsu til fjöl-
breytilegra mennta og mikillar
frægðar. Hann á fjölmennan
hóp vina og aðdáenda og er met-
inn og virtur mest af þeim, sem
þekkja hann bezt. Engum er
skjólið jafn gott og þeim, sem
veðurbarinn er, og sá. sem set-
ið hefir eina kvöldstund með
Kristmanni og hinni yndislegu
og fjölhæfu konu hans á vist-
lega heimili þeirra, hverfur á-
reiðanlega þaðan með allt annað
í huga en vorkunnsemi vegna
þeirra örlaga, er skáldinu voru
sköpuð, þó að því sé ekki að
leyna, að vinum hans þyki sem
sú hamingja, er honum hefir nú
fallið í skaut, hefði fyrr mátt
gista hans garð. En sannleikur-
inn er sá, að mér finnst stund-
um að Kristmann megi engu
síður vera þakklátur fyrir hið
stríða en það blíða á ævibraut-
inni, því að einmitt í eldi mót-
lætis prófaðist sá málmur, er
síðar reyndist það gull, sem
gerir honum dagana nú svo
dýrmæta. Ég held, að það sé e.
t. v. einmitt þess vegna, sem
mér finnst, að Kristmann megi
nú í dag teljast mikill gæfu-
maður.
Frá því var forðum greint,
að flest segðu þeir af Ólafi kon-
ungi, er hvorki hefðu heyrt
hann né séð. Svipað er um
Kristmann, Ég hef stundum
reynt að gera mér grein fyrir
því hvers vegna hugmyndir
margra um hann eru svo
víðs fjarri veruleikanum, og ég
hygg, að sumar rætur þess liggi
í þeim jarðvegi, sem hann er
vaxinn úr. Hörð lífsarátta upp-
vaxtaráranna olli því, að hann
steypti ungur yfir sig brynju,
sem engin vopn bitu til þess að
verða ókunnum ekki of árenni-
legur. En þunnur ísinn hverfur
fljótlega við sólbráð hinna
fyrstu kynna, og innan stundar
er ekkert að finna nema það,
sem hlýtt er og bjart. Og við,
sem höfjim prófað þetta vitum,
að það getur ekki ljúfari mann
en Kristmann, gestrisnari og
góðviljaðri. Engan veit ég börn-
um slíkan aufúsugest, fáa því-
líka örlætismenn á jarðnesk
gæði, engan betri lagsbróður í
leik orðræðunnar yfir glasi eða
bolla um kvöld og nótt.
Ég er hér ekki einn til frá-
sagnar. Þessa sögu kunna allir
þeir, sem átt hafa þess kost að
kynnast Kristmanni Guð-
myndssyni og njóta vináttu
hans. Og vorkunnarlaust er það
öllum, sem lesa bækur hans
niður í kjólinn að finna, að það
er einmitt þessi Kristmann, sem
endurspeglast þar. Að baki við-
leitninni til þess að ráða dul-
rúnir hinnar fjölbreytilegu til-
veru okkar býr viljinn til þess
að leggja því lið, sem skáldið
trúir að verða muni til þess að
fegra líf okkar og auðga það
unaðssemdum. Trú þess á hið
góða, jákvæða í mannlífinu, er
sá gullni þráður, sem allt ber
uppi — þráðurinn að ofan —
„dagboði eilífðarára“ — eins og
það var orðað í Rökkursöngv-
unum forðum.
Ég veit, að á þessum tíma-
mótum muni margir finna, að
þeir eiga skáldinu Kristmanni
Guðmundssyni mikla þakkar-
skuld að gjalda. Þó að við, hin-
ir mörgu vinir hans, séum einn-
ig í þeim hópi, þá munum við
fyrst og fremst minnast hins,
sem okkur þykir nú mestu máli
skipta, en það er, að hafa
kynnzt manninum Kristmanni
Guðmundssyni — að hafa átt
góðan dreng að vin. Hver og
einn á þar sína sögu að segja,
sinna kynna að minnast og
þakka í dag.
-----Það hófst mikil hátíð í
mínu lífi einn Þorláksdag fyrir
mörgum árum vestur á Snæ-
fellsnesi. Og hún er — sem bet-
ur fer — enn ekki á enda.
• Þakka þér fyrir það, Krist-
mann!
Sig. Magnússon.
Lúðrasveit Rv. byrjar
tónleika í skólum.
Lúðrasveit Reykjavíkur er að
hefja tónleikahald í framlialds-
skólum Reykjavíkur, og verða
fyrstu tónleikarnir í kvöld kl.
Knattspyrnan —
Framh. af 2 síðu.
þessarar velheppnuðu keppni,
sem alltaf er að sýna betur og'
betur að hún á fullan rétt á sér
og er að verða eitt skemmtileg-
asta knattspyrnumótið hér eins
og alls staðar annars staðar þar
sem „Cup“-keppni hefur kom-
izt á fót.
Dómari í leiknum var Hann-
es Þ. Sigurðsson, Fram, og
dæmdi hann leikinn vel.
— jbp. —
17.30 í Gagnfræðaskólanum við
Réttarlioltsveg.
Þessir tónleikar lúðrasveitar-
n.igo njjijjou gaiu jeuu
lagavali en verið hefir. Leikin
verða að mestu nýleg lög úr
söngleikjum, sem náð hafa
miklum vinsældum víða um
heim.
Lúðrasveitin verðuf 40 ára á
næsta ári, og verðurþess minnzt
í vor með því að halda sérstaka
afmælistónleika.
★ Um 500 Alsírmenn voru
fluttir heim loftleiðis í gær
frá Frakklandi og 1000
verða fluttir sjóleiðis í dag.
Menn þessir voru hand-
teknir í uppþotunum og
höfðu ekki skilríki sín í lagi.