Tölvumál - 01.05.2002, Blaðsíða 24

Kjallaragrein
Mynstur úr rafhleðslum og eyðum
Ritstjórn Tölvumála hefur ákveðið að vera með reglubundna pistla þar sem ýmsum aðilum er boðið að skrifa um margskonar mál
sem tengjast upplýsingatækni og notkun hennar. Höfundarnir njóta nafnleyndar og skrifa allir undir höfundarheitinu Eyður. Þess-
um pistlum er œtlað að ýta við umrœðu um málefni sem kalla má dœgwmál upplýsingatœkninnar, málefni sem venjulega er ekki
fjallað um íformlegum faggreinum eða tæknilýsingum. I pistlunum má búast við að höfundar setjifram skoðanir sínar á ýmsum
umdeildum málum og erþað von okkar að þeir hvetji til umrceðu og umhugsunar.
Eyður skrifar
Rafhleðslur eru í
hugum fólks afskap-
lega óáþreifanlegar
og jafnvel óstöðugar
og eyður eru göt,
alls ekki neitt, eins
og núllið.
Iathugasemdum við lagafrumvarp um
rafræn viðskipti og aðra rafræna þjón-
ustu sem lagt var fyrir Alþingi í vetur
segir orðrétt: „Eins og aðrar rafrænar upp-
lýsingar eru rafrænir samningar eingöngu
mynstur úr rafhleðslum og eyðum sem
hægt er að senda á milli tölva með rafboð-
um.“ Hér er verið að ræða um lagalegt
gildi rafrænna samninga og vafa á því
hvort þeir fullnægi skilyrðum réttarreglna
eins og skriflegir samningar.
Það er ekki nema von að margir van-
treysti upplýsingum sem eru rafrænar ef
skilningur manna er sá að rafrænar upp-
lýsingar séu ekkert nema rafhleðslur og
eyður. Rafhleðslur eru í hugum fólks af-
skaplega óáþreifanlegar og jafnvel
óstöðugar og eyður eru göt, alls ekki neitt,
eins og núllið.
Svona framsetning vekur spurningar
sem ég tel mikilvægt að velta upp og leita
svara við. Hvað eru rafrænar upplýsingar
og á hvaða formi eru þær geymdar og
meðhöndlaðar? Er hægt að tryggja að raf-
rænar upplýsingar standist sömu skilyrði
og upplýsingar sem eru á pappír? Er hægt
að yfirfæra öll viðskipti og viðskiptasamn-
inga yfir á rafrænt form þannig að það
fullnægi skilyrðum réttarreglna sem þegar
eru í gildi?
I tölvubúnaði og öðrum rafrænum bún-
aði eru gögn geymd og meðhöndluð á
ýmsu formi. Það sem einkennir með-
höndlun tölvutækra gagna er stafræn kóð-
un, það er þegar gögn eru táknuð sem mis-
munandi stafræn gildi, t.d. í tvíundakerfi
sem talanaröð af 0 og 1 eða sextándakerfi
sem talnaröð frá 0 til 9 og A til F. Gögnin
taka hins vegar ýmis eðlisleg form bæði
þegar þau eru geymd og þegar þau eru
flutt. Gögn eru geymdi á seguldiskum og
segulböndum sem segulsvið, á geisladisk-
um með því að móta endurskinsefni og í
minniskubbum eru gögn geymd sem raf-
hleðslur. Aður fyrr var algengt að tölvu-
tæk gögn væru geymd á gataspjöldum og
gatastrimlum. Þegar gögn eru flutt á milli
geymslumiðla þá er það venjulega gert
með rafstraumi um leiðara, eða með ljósi
sem ferðast um ljósleiðara. Til þess er not-
uð margskonar mótun og kóðun, eftir því
hvað hentar hverju sinni.
Af þessu ætti að vera ljóst að það sem
við köllum venjulega rafræn gögn eða raf-
rænar upplýsingar þurfa ekki endilega að
vera rafræn. Það sem er sameiginlegt með
þeim er að þau eru kóðuð í stafrænt form.
Það að meðhöndla stafræn gögn rafrænt
hentar vel í sumum tilvikum en oft er
heppilegt að meðhöndla þau á annan máta,
annað hvort á röklegan eða raunlægan
hátt. Það er ekkert rafrænt við geisladisk
með tölvutækum gögnum.
Flest skynjum við rafræn gögn sem
skjöl fyrir tiltekin viðföng, eins og Word,
Excel eða vefvafrara. Þeim skjölum er
auðvelt að breyta hvenær sem er. Þó skjöl
séu skönnuð, eða þeim snarað á gagna-
form sem myndum eða prentskjölum, þá
er samt tiltölulega auðvelt að breyta þeim
eftirá. Þess vegna eru fyrstu viðbrögð
margra að rafrænum gögnum sé ekki hægt
að treysta.
Pappírsgögnum er hins vegar treyst, þó
að hægt sé að ljósrita eða skanna þau og
breyta, falsa undirskriftir og breyta dag-
setningum. Auk þess er erfitt að vernda
pappírsgögn þar sem þau eru í eðli sínu
sýnileg, þau eyðileggjast í eldi og raka og
það er auðvelt að fjarlægja þau án um-
merkja. Til að pappírsgögn séu örugg þarf
því að gera ýmsar ráðstafanir, eins og að
nota sérstakan pappír, tryggja staðfestingu
á allri meðhöndlun gagnanna með undir-
ritun og vottun, geyma gögnin í eldtraust-
um og þjófaheldum skápum og viðhafa
mjög strangt eftirlit.
Tölvugögn eru stafræn og því er auð-
velt að úfæra ýmsar aðferðir til að full-
nægja þörf á öryggi. Þeim er hægt að læsa
með leyndarkóðun þannig að ekki sé unnt
að breyta þeim nema það sé merkjanlegt.
24
Tölvumál