Vísir - 08.10.1965, Blaðsíða 9

VÍSIR . Föstudagur 8. október 1965.
9
Á íshttd aS ganga í FrívenlunarbamlalmiS?
Arið 1963 var hafinn undir-
búningur að því, að ísland gerð-
ist aðili að Alþjóðasamningnum
um tolla og viðskipti eða GATT.
Hinn 5. marz 1964 var bráða-
birgðaaðild íslands að þessum
samtökum samþykkt. Með því
öðlaðist Island rétt til þess að
taka þátt í samningaviðræðum
þeim um að lækka tolla og af-
nema viðskiptahömlur, sem
kenndar eru við Kennedy Banda
ríkjaforseta. 1 maí 1963 hafði
ráðherrafundur GATT-samtak-
anna samþykkt, að stefna ætti
að allt að 50% almennri tolla-
lækkun. Nú eru meira en tvö ár
k^in, siðan þessi samþykkt var
g prð. Enn er engu hægt að spá
u B árangur þessara viðræðna,
ea fyrirsjáanlegt er þó, að
tollalækkanimar, sem í kjölfar
þeirra sigla, veroa miklu minni
en ætlað var í fyrstu. Um tolla-
lækkanir á sjivarafurðum ríkir
fullkomin óvissa. Enn sem kom-
ið er bendir ekkert til þess, að
íslendingar geti vænt sér al-
mennra tollalækkana á sjávar-
afurðum í kjölfar Kennedy-
viðræðnanna. Það er þess
vegna, sem íslendingar verða
að hugleiða það, hvaða önnur
ráð séu tiltæk til þess að
tryggja bætta viðskiptaaðstöðu
Islands á erlendum mörkuðum.
Margt bendir og til þess, að
þýðing beinna vöruskipta í ís-
lenzkum utanríkisviðskiptum
fari minnkandi á næstu árum.
Það bendir einnig til þess, að
íslendingar þurfi að athuga
vandlega afstöðu sína til við-
skiptabandalaganna í Vestur-
Evrópu.
þær, sem EFTA-samningurinn
leggur á aðildarríki þess banda-
lags, eru svo miklu minni en
samningur Efnahagsbandalags-
ins leggur á aðildaríki þess, að
þær út af fyrir sig útiloka eng-
an veginn aðild Islands að sliku
bandalagi. T. d. hafa ákvæði
stofnsamnings EFTA um gagn-
kvæm atvinnurekstrarréttindi
ekki haft neina breytingu i för
með sér á Norðurlöndum. Á-
kvæði þessi taka ekki til land-
búnaðar, fiskveiða, samgöngu-
mála, starfsemi banka og trygg-
ingafélaga eða annarrar hlið-
stæðrar starfsemi. Auk þess eru
fordæmi fyrir því, að gerður
hafi verið sérstakur fyrirvari
varðandi þessi atriði, til þess
að tryggja enn betur full yfir-
ráð yfir innlendum náttúruauð-
lindum og eftirlit með erlendri
fjárfestingu. Gerðu t. d. Norð-
menn slíkan fyrirvara I sam-
bandi við aðild sina að EFTA.
Auðvitað má færa rök bæði
með þvf og móti, að Islendingar
gerist aðilar að EFTA. Helztu
rökin, sem færa má með bví,
að Islendingar leiti eftir aðild
að EFTA, eru þau, að aðild
okkar mundi greiða fyrir út-
flutningi þeirra sjávarafurða,
sem EFTA-samningurinn nær
til, svo sem freðfisks, síldarlýs-
is, þorskalýsis og niðursuðu-
vöru, en aðildin mundi einnig
opna nýjar leiðir til útflutnings
iðnaðarvöru, t.d. útflutnings á
ullarefnum, prjónavörum úr ull,
ullargami og sútuðum gærum.
Nýir framleiðslu- og útflutn-
ingsmöguleikar mundu og skap-
ast. Aðstaða okkar á mörkuðum
og fellur sá tollur alveg niður
eftir eitt og hálft ár. Enn meiri
tollmunur er á síldarlýsi, þar
sem síldarlýsi frá EFTA-lönd-
unum er tollfrjálst í Bretlandi,
Dr. Gylfi Þ. Gíslason.
en 10% tollur er á fslenzku
sfldarlýsi. Er þetta skýringin á
því, að íslenzkt síldarlýsi er
nú selt á lægra verði til Bret-
lands en danskt sfldarlýsi. Þá
virðist líklegt, að Islendingar
mundu í sambandi við aðild að
EFTA geta fengið tvíhliða samn
inga við helztu viðskiptalönd
sín í EFTA um ýmiss konar við-
skiptafríðindi, þar eð fordæmi
eru fyrir slíkum samningum
milli EFTA-landa. Ættu Islend-
ingar þá sérstaklega að keppa
að þvf, að fá fríðindi fyrir sjáv-
arafurðir, t.d. frjálsari innflutn-
hvers konar fjáröflunartollum.
En með hliðsjón af því, að í
fyrra munu innflutningstollar
hafa numið sem næst helmingi
af tekjum rikissjóðs og tals-
verður hluti tollanna eru vernd-
artollar, mundi afnám þeirra
annars vegar hafa mikil áhrif á
fjármál ríkisins og hins vegar
mikla þýðingu fyrir þann inn-
lenda iðnað, sem að einhverju
eða öllu leyti hefur starfað •'
skjóli verndartollanna Hins
vegar er reglan sú, að tolla-
lækkanirnar eru framkvæmdar
f áföngum, og má eflaust gera
ráð fyrir því, að íslendingar
gætu átt kost á alllöngu aðlög-
unartímabili. I þessu sambandi
er og nauðsynlegt að geta þess,
að jafnvel þótt íslendingar ger-
ist ekki aðilar að EFTA, er
skipulögð tollalækkun á næstu
árum nauðsynleg af ýmsum á-
stæðum. Með því móti myndi
unnt að tryggja hagkvæmari
nýtingu bæði vinnuafls og fjár-
muna en nú á sér stað. Ein
haldbezta leiðin til þess að
draga úr þeirri þenslu, sem ver-
ið hefur og er enn í efnahags-
lífinu og treysta þannig jafn-
vægi í efnahagsmálum, er án
efa sú, að lækka smám saman
innflutningstollana og stuðla
þannig að verðlækkun innan-
lands og óbeinni lækkun fram-
leiðslukostnaðar. Þá er tolla-
lækkun og nauðsynleg til þess
að draga úr ólöglegum og óeðli-
legum innflutningi til landsins,
en meðan jafnmikið misræmi er
á milli verðlags innanlands og
utan og nú á sér stað, að því
er snertir hátttollaðar vörur,
hlýtur ávallt að vera mjög tor-
velt að stemma stigu við ólög-
legum innflutningi. Meðal iðn-
rekenda virðist vera fullur skiln
ingur á nauðsyn skipulegrar
tollalækkunar, þ.e.a.s. tolla-
lækkunar, sem gerð sé í áföng-
um eftir fyrirframgerðri áætlun,
enda gerði síðasta ársþing Fé-
lags íslenzkra iðnrekenda álykt-
un í þá átt.
Helztu rökin gegn aðild ís-
lands að EFTA eru hins vegar
þau, að lækkun tolla á innflutt-
um iðnaðarvörum frá EFTA-
ríkjunum muni hafa í för með
sér erfiðleika fyrir hinn toll-
vemdaða íslenzka iðnað, að á-
kvæði EFTA-sáttmálans um af-
nám hafta gætu torveldað við-
skipti okkar við Austur-Evrópu-
löndin og að afnám verndartoll-
anna hefðu í för með sér alvar-
legt fjáröflunarvandamál fyrir
ríkissjóð.
Það er skoðun mín, að það
verði eitt helzta viðfangsefni
íslenzkra efnahags- og við-
skiptamála á næstu mánuðum
og misserum, að vega og meta
kosti þess og galla, að ísland
gerist aðili að EFTA-samtökun-
um. Hér er um mál að ræða,
sem íslenzk verzlunarstétt hlýt-
ur að láta sig miklu varða og
nauðsynlegt er, að hún hugleiði
vandlega.
Skíðaskáli brann
Alnema yrði þá alla verndartolla, sagði Gylfi Þ.
Gíslason á aðalfundi Verzlunarráðsins í morgun
Það hefur aldrei verið talið
koma til greina, að Island gerð-
ist aðili að Efnahagsbandalag-
inu, eins óg það er og starfar í
dag. Það verður og eflaust ríkj-
andi skoðun framvegis. Hins
vegar hafa viðskipti okkar við
Fríverzlunarbandalagslöndin eða
EFTA-löndin farið vaxandi á
undanfömum árum. Og kvaðir
bandalagsríkjanna hefur farið
versnandi imdanfarin ár saman-
borið við aðstöðu framleiðenda
á EFTA-svæðinu og lægra verð
fengizt fyrir sumar afurðir af
þeim ástæðum. Skýrasta dæmið
um þetta er freðfiskstollurinn
í Bretlandi, sem er 10% á ís-
lenzkum freðfiski, en 3% á
norskum og dönskum freðfiski,
ing á ísfiski og tollalækkun á
heilfrystum fiski í Bretlandi og
e.t.v. fyrirgreiðslu um aukna
sölu á íslenzku kindakjöti til
Norðurlandanna.
Höfuðbreytingin, sem aðild
að EFTA mundi hafa í för með
sér hér innanlands, er sú, að
afnema yrði alla verndartolla.
Hins vegar er heimilt að halda
Framh. af bls. 16
Austurlandsvegi og inn á Jósefs
dalsafleggjarann. Óku þeir þar
áfram, þar til þeir sáu gegn um
gil, nokkuð frá veginum, gífur-
legt eldhaf, þar sem skálinn
stóð. Þar sem myrkt var af
nóttu og ökumennimir ekki leið
inni kunnugir, ákváðu þeir að
hætta sér ekki lengra niður í
dalinn, en snúa til baka og tii-
kynna lögreglunni eldinn. En
þegar þeir voru í þann veginn
að leggja aftur af stað kvaðst
Ingþór ekki hafa séð betur en
að framhlið skálans hafi verið
að falla.
Ekki þótti ástæða til að onáða
slökkviliðið úr þvi sem komið
var, því það myndi engu fá
bjargað.
Vísi hefur enn ekki tekizt að
afla sér upplýsinga um hverra
eign þessi skáli muni vera, en
greinilegt er, að einhverjar
framkvæmdir við vegalagningu
hafa verið að skálanum, sem
hefur verið fremur lítil bygging.
Ekki urðu þeir Ingþór manna-
ferða varir um kvöldið, utan
hvað þeir mættu einni bifreið á
Jósefsdalsveginum, sem virtist
vera a ðkoma innan úr dalnum.
Staða skólans í þjóðfélaginu —
Framhald af bls. 5.
8. Rannsóknir á ýmsum innri
þáttum skólans svo sem stærð
bekkja, lengd skólatíma dag-
legu starfi, prófum og einkunna
gjöf o.m.fl.
m.
1. Rannsóknir. sem beinast
að því, hvernig skólakerfið verði
bezt upp byggt til að svara
þeim kröfum, sem fram koma
I I. og II. kafla.
2. Greining (analysering) á
núgildandi skólakerfi og
kennsluháttum. Hvað svarar
kröfum tímans, hverju þarf að
breyta?
3. Samanburður við önnur
lönd, sambærileg. Hagnýting
ýmissa erlendra rannsókna. Að
ferðir þeirra og niðurstöður
prófaðar í tilraunaskóla og að-
hæfðar íslenzkum staðháttum.
(Þar sem frumrannsóknir eru
að verulegu leyti of kostnaðar-
samar fyrir okkur, yrði að hag-
nýta margt úr reynslu annarra
þjóða í skólamálum. Þessi þátt
ur yrði þvl mikilvægur).
Skóli á vegamótum.
Stöðu skólans I þjóðfélaginu
I dag svipar til þeirra aðstæðna
sem ríkti um síðustu aldamót,
að því er snertir menntunarstig
landsmanna andspænis breyting
um í atvinnu- og þjóðlífi.
Þess mun brátt fara að gæta
að þjóðin ræður ekki nógu al-
mennt nú, fremur en þá, yfir
nýjustu kunnáttu og hæfni á
mörgum sviðum, sem gerir
hana færa um að mæta ýmsum
tækifærum til framfara og hag
nýta þau.
Til að ráða bót á þessu vant-
ar ekki aðeins aukið skólahús-
næði og fleiri kennara með
meiri menntun, heldur fyrst og
fremst endurnýjun skólans,
sem stefni að betri og markviss
ari nýtingu þeirra skólastofn-
ana og kennslukrafta, sem fyr-
ir eru. Eftir því, sem skólinn
dregst meir aftur úr og ein-
angrast, fer notagildi hans
minnkandi. Skóli, sem vinnur
eftir meira eða minna úreltum
aðferðum að óljósum eða lítt
mótuðum markmiðum, er þjóð
félaginu ekki nægilega ábata-
vænleg stofnun.
Aldamótamennirnir gerðu það
átak I menntamálum, sem
dugði til að þeirra efnalegu og
menningarlegu framförum væri
borgið En það tók þjóðina
nokkra áratugi að gera sér
grein fyrir. að þetta átak var
óhjákvæmilegt.
Einnig að þessu leyti eru að-
stæður svipaðar nú. Mikið
skortir á, að almenningi og
ráðamönnum þjóðarinnar hafi
skilizt að skortur menntunar
við hæfi nútímaaðstæðna teflir
áframhaldandi framförum í
vaxandi tvísýnu. Einkum er
þetta skilningsleysi hættulegt,
af því að aðgerðir I menntamál
um eru seinvirkar, og þótt haf-
izt væri handa um umbætur nú
þegar, verða þær ekki orðnar
virkar í atvinnu- og þjóðlífi
fyrr en eftir um það bil tvo
áratugi eða meir. Hvert árið,
sem við bætist I áframhaldandi
skeytingarleysi um þessi mál,
eykur ennþá á þennan biðtíma.
Hvemig mun stöðnuðu mennta-
kerfi okkar lánast að búa þjóð-
ina undir að mæta kröfum
þeirrar þróunar, sem átt hefur
séð stað að einum eða tveimur
áratugum liðnum?
Hér á landi skortir ekki að-
eins rannsóknir I félags- og
skólamálum, heldur eigum við
á mörgum sviðum enga menn
með menntun eða reynslu til að
framkvæma þær. Aldamóta-
mennimir sendu dr. Guðmund
Finnbogason utan til að kynna
sér menntakerfi annarra þjóða
og notfæra sér þá þekkingu við
mótun hins íslenzka. Engar
skipulagðar ráðstafanir eru nú
gerðar til þess, að ungt mennta-
fólk læri og þjálfist við mennta
rannsóknastofnanir, sem flestar
menningarþjóðir, aðrar en ís-
lendingar, hafa komið upp hjá
sér
Kynni af þeirri öru þróun I
skólamálum, sem nú gerist
með öðrum þjóðum, em þó
frumskilyrði þess, að við getum
I framtíðinni haldið til jafns við
þær I mennta- og menningar-
málum. íslendingum er það
ekki einhlítt til frambúðar að
miða aðgerðir sfnar I skólamál
um við jafnvægi I byggð lands-
ins, þeir þurfa líka að hyggja
að menningarlegu jafnvægi
sjálfra sín í samfélagi þjóð-
anna.
íslenzki skólinn stendur nú á
vegamótum, þar sem vel
mætti hugsa sér, að þessar Ijóð
Iínur úr vakningarkvæði Jón-
asar stæðu letraðar á vegvis-
inn:
„Það er svo bágt að standa í
stað
og mönnunum munar
annaðhvort aftur á bak
ellegar nokkuð á leið.“
1 dag ríkir ennþá fullkomin
óvissa um, f hvora áttina ís-
lenzki skólinn mun halda. Von
andi dregst það ekki mjög
lengi úr þessu, að leiðsögu-
menn hans ákvarði stefnuna.
ifta