Dagur - 29.07.2000, Blaðsíða 14

LÍF OG HEILSA
LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ 2000

Með stöðugt
suð fýrir eyrunum
í þögninni magnast suðið fyrir eyrunum og getur einstak-
lingurinn fengið það á tilfinninguna að hann sé að sturlast.
Eitt ráð við þessar aðstæður er að kveikja á útvarpinu.
Þegar heyrnin skerðist
eiga flestir erfitt með
að horfast í augu við
vandann og kenna oft
öðru eða öðrum um.
Hávaði og streita
valda vaxandi heyrn-
arskerðingu.
„Eg nenni ekki orðið í sam-
kvæmi lengur", þessi setning
getur hafa verið sögð af mann-
eskju með skerta heyrn, sem
hún veit ekki af sjálf. En af
hveiju skyldi hún ekki nenna í
samkvæmi lengur? Líklega
vegna þess, að þar sem margir
eru samankomnir og allir tala í
einu, greinir þessi manneskja
ekki orðaskil, getur ekki fylgst
með samræðum og líður þess
vegna ekki vel í samkvæminu,
en gerir sér þó ekki grein fýrir
af hverju. Þó er möguleiki á að
hún geti greint orðaskil einnar
manneskju svo lengi sem hún
horfir beint fyrir framan hana
og les þá af vörum, en gerir sér
samt ekki grein fyrir því að
hún er að lesa af vörum.
Suð fýrir eyrum
Þegar sú heymarskerta kemur
heim úr samkvæminu, Ieggst
upp í rúm og liggur í þögn
næturinnar, hefur hún gjarnan
stöðugt suð fyrir eyrunum.
Suðið er hljóð sem ekki kemur
frá umhverfinu og hægt er að
líkja við sjávarnið, suð frá raf-
magnssnúrum, vélarhljóð eða
hátíðnihljóð frá tölvum. Suðið
getur verið missterkt og getur
verið stöðugt eða komið með
hléum, oft er eins og það teng-
ist æðaslætti. Hjá 90% einstak-
linga, sem hafa suð fyrir eyrum
veldur það einnig skertri
heyrn.
Orsakirnar geta verið marg-
víslegar; kvillar í hlustinni, t.d.
eyrnamergstappi eða aðskota-
hlutur, gat á hljóðhimnu, kvill-
ar í miðeyra, t.d. miðeyrna-
bólga, kvillar í innra eyra,
skemmdir af völdum hávaða
eða skert heyrn vegna aldurs
eða völundarsvima. Aðrar or-
sakir geta verið of hár blóð-
þrýstingur, blóðleysi eða of
stór skammtur af astýlsalisýl-
sýru (sem er í sumum verkja-
lyfjum).
Afneitunin
Ymislegt bendir til þess að há-
vaði og streita geti átt drjúgan
þátt í því að valda vaxandi
heyrnarskerðingu og þá ekki
síst hjá eldra fólki, þó dæmi
séu fyrir því
að heyrn
skerðist í
auknum
mæli hjá
yngra fólki í
dag. Þótt
heyrnar-
skerðing-
una megi
oft rekja til
hrörnunar í
innra eyra,
magnast
vandamálið
af miðlæg-
um þáttum
á ýmsa
vegu, eins
og til dæmis
úrvinnslu
taugaboð-
anna í
heila, at-
hygli,
skyndiminni,
viðbragsflýti
og fleira.
Þess utan er
sjón oft farin að gefa sig á efri
árum, sem gerir þá tjáskiptin
mun erfiðari fyrir einstakling
sem er heyrnarskertur. Ekki er
vitað með vissu hvað veldur
þeim vefrænu breytingum scm
eiga sér stað í heyrnarkerfinu,
en erfðir geta átt þar nokkurn
þátt.
Fyrst í stað eiga heyrnar-
skertir oft erfitt með að horfast
í augu við vandann og kenna
oft öðru eða öðrum um. Af-
neitunin kemur fram í ýmsum
myndum til dæmis þegar fólk
er með yfirlýsingar eins og: „ég
skil ekkert hvað unglingarnir
segja í dag, þeir tala svo óskýrt,
er ekki nóg að hafa kveikt á
einu tæki í einu ég heyri ekki
orðaskil eða rosaleg hátíðni-
hljóð eru í þessari tölvu" og þar
fram eftir götunum.
Hvað er hægt að gera
Víða eru menn að prófa sig
áfram með að draga úr suði
fyrir eyra, en hafa enn ekki
fundið meðferð sem virkar fyr-
ir alla. Ef heyrn er skert mun
heyrnartæki oft draga úr suð-
inu. Sumir nota tæki sem nán-
ast dulbúa suðið með lægra
hljóði, sem ekki veldur eins
miklum óþægindum. Ef suðið
er mikið geta róandi lyf verið
gagnleg. í sumum tilvikum
hverfur suðið án meðhöndlun-
ar.
Nauðsynlegt er að hafa sam-
band við háls-, nef- og eyrna-
lækni sem reynir að finna or-
sökina með rannsóknum. Sé
um varanlega heyrnarskerð-
ingu að ræða, skiptir það mjög
miklu máli að draga ekki að fá
sér heyrnartæki, þar sem að-
lögunin verður erfiðari með
hverju árinu sem líður. En
hafa ber í huga að tilraunir til
heyrnartækjameðferðar eru yf-
irleitt ekki vænlegar til árang-
urs fýrr en viðkomandi sjálfur
finnur hjá sér hvöt til þess að
leita sér hjálpar.
Fyrstu skrefin með heyrnar-
tæki geta stundum verið tals-
vert þung og má um kenna hé-
gómagirnd, stolti og við-
kvæmni, sem má svo rekja til
viðhorfa f samfélaginu gagn-
vart þessu sjálfsagða hjálpar-
tæki, sem byggist því miður oft
á fordómum og skilningsleysi
sem gerir notendum erfitt fyr-
ir, allt heldur furðulegar
ástæður ef gleraugnanotkun er
tekin til samanburðar. - W
Heimildir á netdok.tor.is og
U-pplýsingarit Heymar- og tal-
meinastöðvar ísl.
Heilsumolar
Áunnin sykursýki
Áunnin sykursýki meðal yngra fólks
hefur aukist verulega seinni árin og þá
sérstaklega samfara breyttum matar-
venjum og þyngdaraukningu. Þessi teg-
und sykursýki gengur undir heilinu
Tegund 2 meðal lækna og er fjölgun
sjúklinga sem hana fá að meðaltali einn
á dag hér á landi.
Vaxandi vandamál
Það er töluvert
algengt að fólk
sé að leita sér
lækninga vegna
annarra kvilla,
þegar upp-
götvast að það
gengur með
sykursýkissjúk-
dóminn Teg-
und 2. Oft
tengist þessi
sjúkdómur
erfðum, en það eitt að þyngjast eykur
töluvert hættuna á að fá sjúkdóminn.
A síðustu 20 árum hefur sykursýki
orðið að vaxandi vandamáli hjá konum,
körlum og sérstaklega börnum sökum
þess að insúlínið virkar ekki eins og það
á að gera f starfsemi Iíkamans og brisið
hefur ekki undan. Orsökin er aðallega
talin vera þyngdaraukning vegna breyt-
tra matarvenja og hreyfingarleysis.
Streita getur líka átt sinn þátt í þyngd-
araukningu, þar sem þeir sem eru önn-
um kafnir frá
morgni til kvölds
hafa oftar en ekki
mjög svo óreglulegar
matarvenjur og eru
gjarnan í þeim hópi
sem grípur skyndi-
bitann fram yfir hollustuna og skiptir þá
engu máli hvenær dagsins borðað er.
Þetta getur valdið því að viðkomandi
hefur enga yfirsýn yfir það sem borðað
er yfir daginn og magn hitaeininganna
fer langt yfir það sem nauðsynlegt er.
Hvað er til ráða
Þeir sem eru í áhættuhópnum eru að
meðaltali tuttugu prósentum of þungir
miðað við kjörþyngd. Einkennin lýsa sér
helst með tíðum þvaglátum, sýkingum í
þvag- eða kynfærum og síþreytu.
Helstu meðferðir við sykursýki tvö
eru ráðleggingar um mataræði og/eða
Iyf. Það hefur sýnt sig að þyngdartap
getur verið nóg til að lækna sykursýki
Tegund 2.
Konukraftur
Kona er auðvitað
ekki það sama og
kona. Við erum
allar einstakar
líkamlega, and-
Iega og tilfinn-
ingalega en þó
eigum við ákveð-
na þætti augljós-
lega sameigin-
lega eins og til að
mynda kynfærin
okkar. Við erum
vel flestar með leg, eggjastokka,
leggöng, géblett, sníp, innri
skapabarma, ytri skapaharma og
munaðarhól skreyttan skapahár-
um. Kynfærin okkar eru stórkost-
leg og falleg og ef við förum rétt
að þeim getum við leyst úr læð-
ingi ótakmarkaðan kraft sem við
höfum ekki aðgang að eftir öðr-
um leiðum, ég er að tala um
kraftfullnægingarinnar.
Samt er það allt of algengt að
konur og stelpur séu feimnar eða
í versta falli hafi óbeit á kynfær-
um sínum. Þetta er kannski rótin
að fullnægingarvanda flestra
þeirra kvenna sem við hann
stríða. En hvaðan eru þessar til-
finningar komnar? Hvers vegna
geta þessar konur ekki látið sér
þykja vænt um kynfæri sín og
verið góðar við þau?
Blygðun og vitleysa
Kynferðisþroski okkar byrjar
snemma á æviskeiðinu, sumir
vilja meina strax við fæðingu, og
allt Iífið erum við að þróa okkur
og þroskast sem kynverur.
Það sem gerist í bernsku okkar
og á unglingsárum er þó mikil-
vægast í mótun okkar og hefur
gríðarleg áhrif á það hvernig við
upplifum kynferði okkar sem
fullorðnir einstaklingar. Það er
allt of algengt en vonandi á und-
anhaldi að börnum sé innrætt að
kynfærin séu bannsvæði, óhrein
og að þau eigi ekki að snerta.
Unglingsstúlkur fá svo gjarnan
þau skilaboð að kynlíf sé ógeðs-
legt og að það eigi þær að geyma
fyrir eiginmann sinn! Þetta er
svona meydómsfasismi sem er al-
gjörlega óþolandi. Þennan boð-
skap fá stúlkurnar en sjaldnast
fýlgir jákvæður boðskapur um
heilbrigðar og skemmtilegar leið-
ir til að fá útrás fyrir vaxandi kyn-
hvötina t.d. SJÁLFSFRÓUN, þá
gvuðsgjöf.
Vissulega er heill hellingur af
stúlkum og konum sem uppgötva
nautnir þess að snerta sig sjálfar
án þess að nein sérstök hvatning
komi til en þær eiga það flestar
sameiginlegt að eiga að baki já-
kvætt kynferðislegt uppeldi. Ég
er ekki að segja að foreldrar eigi
að segja tvisvar á dag „jæja elsk-
an, viltu ekki fara og fróa þér
núna“, heldur aðeins að ekki sé
verið með beinum og óbeinum
hætti að ýta undir blygðunar-
kennd og óbeit stúlkna (og
drengja) á sjálfum sér sem kyn-
verum. Vandinn sem karlmenn
lenda í er líklegri til að vera til-
finningalegur því það verður að
viðurkennast að þeirra sjálfsfró-
un er mun einfaldari aðgerð.
Vonameisti!
I næstu pistlum ætla ég að skrifa
KYIMLIF
Ragnheiðun
Eipíksdóttir
skrifar
■
„Unglingsstúlkur fá
gjarnan þau skilaboð að
kynlíf sé ógeðslegt."
meira um konur sem hafa ekki
enn fengið fullnægingu. Já ég
segi „ekki enn“ því flestir full-
nægingarfræðimenn eru sam-
mála um það að hver einasta
kona geti fengið fullnægingu ef
réttum aðferðum er beitt. Ég er
þá ekki að meina að þær þurfi
bara að læra á einhveija geimald-
artitrara, heldur er vinnan miklu
flóknari en það og kemur inn á
orku líkamans, öndun og slökun
og alls konar tilfinningar gamlar
og nýjar.
Að lokum vil ég þakka þeim
sem hafa sent mér línu með
tölvupósti - takk strákar og stelp-
ur ekki vera feimnar!
Ragnheiður Eiríksdóttir
er hjúkrunarfræðingur
kynlifspisti l l@hotmai l.com