Dagur - Tíminn Akureyri - 22.02.1997, Blaðsíða 6

6 - Laugardagur 22. febrúar 1997 |Dagur-®tmmn
;v .; • ■ .... ; • ■ F R É T T I R

~1
Húsavík
Kvótakerfið byggðavinsamlegt -
veiðigjaldið byggðaflandsamlegt
Mikið fjölmenni var á fundinum á Húsavík.
Jóhannes
Sigurjónsson
skrifar
Síðastliðið flmmtudagskvöld
var haldinn á Húsavík
fundur á vegum Stafnbúa,
félags sjávarútvegsfræðinema
við Háskólann á Akureyri og
Dags-Tímans. Þetta var íjórði
fundur í fundaherferð þessara
aðila á Norðurlandi, en þeir eru
haldnir undir yflrskriftinni
Fiskveiðistjórnun
byggðastefna - arðsemi. Um 70
manns mættu á fundinn.
Fundarstjóri var Hjalti Hall-
dórsson, íjármálastjóri Fisk-
iðjusamlags Húsavíkur. Fram-
sögumenn voru Sigurjón Bene-
diktsson, stjórnarformaður
Fiskiðjusamlags Húsavíkur,
Hjörtur Gíslason, blaðamaður á
Morgunblaðinu og Ragnar
Árnason, prófessor og fiskihag-
fræðingur.
Húsavík að komast
inn í 20. öldina
Sigurjón Bendiktsson ræddi
einkum um FH, þróun innan
fyrirtækisins og á Húsavík s.l.
20 ár. Fyrirtækið hefði á sínum
tíma gegnt hlutverki einskonar
„félagsmálastofnunar" á Húsa-
vík og ýmiskonar eiginhags-
munapot tíðkast. Nú hefði hins-
vegar orðið ánægjuleg breyting
á og Húsavík væri að komast
inn í 20. öldina í þessum efn-
um. Og tii marks um það hefði
framkvæmdastjóri Verðbréfa-
þings talað yfir fullum sal á
Húsavík á dögunum, „hér í höf-
uðvígi þröngsýni þráhyggju eft-
irstríðsáranna."
Sigurjón rakti samskipti og
eignaraðild Húsavíkurbæjar að
togaraútgerð og fiskvinnslu í
bænum. Frá 1980 hefði bærinn
lagt um 400 milljónir á núvirði í
fyrirtækin og verið með alltof
mikið fé bundið í fyrirtækjunum
eða um 550 milljónir. Arður
bæjarins af beinni launaveltu
hefði numið um 10 milljónum á
ári, fyrir utan óbeinan arð.
Hann vék að því að verðmæti
eigna skipti ekki höfuðmáli
heldur hvernig spilað væri úr
þeim verðmætum. Þannig væri
verðmæti alls kvóta á Húsavík á
þessu ári ef hann væri leigður
um 460 milljónir, eða aðeins
um 20% af ársveltu FH. Sala á
þessum sama kvóta gæfi um 3,1
milljarð. „Þetta er nú allur auð-
urinn,“ sagði Sigurjón Bene-
diktsson.
Og hann fór um víðan völl í
umræðunni og staðnæmdist í
Uganda, „þar sem meðalaldur-
inn er 38 ár og 40% lands-
manna með eyðni. Og svo höld-
um við að við eigum bágt!“
Hann sagði að íslensku sölufyr-
irtækin væru að hasla sér völl í
útgerð og vinnslu við Viktoríu-
vatn. „Hvernig stendur á því að
sölufyrirtækin, sem hafa ekki
hundsvit á veiðum og vinnslu,
eru að djöflast með peninga frá
íslandi á þessum slóðum? Af
hverju erum við, sem stöndum í
útgerð og veiðum, ekki þarna?
Af því að við höfum ekki þor. En
auðvitað eigum við sjálfir að
kanna nýjar slóðir og ekki láta
aðra um það.“
Eins og sjóræningjar
á úthafinu
Hjörtur Gíslason, fréttastjóri
sjávarútvegsmála á Morgun-
blaðinu, lagði áherslu á að
hann talaði þarna út frá eigin
skoðunum en túlkaði ekki rit-
stjórnarstefnu Morgunblaðsins,
hxín væri mótuð af ritstjórum
þess.
Hann rakti þróun fiskveiði-
stjórnunar á íslandi og taldi að
kvótakerfið væri fyrst og fremst
afleiðing og nauðvörn vegna
óstjórnar áranna á undan.
Um fiskveiðistjórnun og
byggðamál sagði Hjörtur m.a. :
„Öllum er Ijóst að það hlýtur að
vera hagkvæmast að taka leyfi-
legan afla á sem fæstum skip-
um og vinna hann í sem fæstum
vinnslustöðvum til að auka nýt-
ingu fjárfestingar og minnka
rekstrarkostnað. Þessi stað-
reynd á því miður litla samleið
með byggðastefnu sem byggist
á því einu að byggð verði við-
haldið með rekstri fyrirtækja í
sjávarútvegi."
Og Hjörtur vék að öðru, var
ómyrkur í máli og sagði: „Um-
gengnin um auðlindir hafsins
hefur ekki verið góð. Á sama
tíma og við tölum um það með
miklum hofmóð að nauðsynlegt
sé að koma á ábyrgri veiðistýr-
ingu á úthöfunum, högum við
okkur líkt og sjóræningjar þar.
Við setjum löndunarbann á
Rússa, fari þeir yfir þann afla
sem við ætlum þeim á Reykja-
neshrygg, en þreföldum á sama
tíma veiðar okkur á rækju á
Flæmska hattinum, þrátt fyrir
að fiskifræðingar okkar og
stjórnmálamenn telji flestir að
þar verði að fara með gát.
Umgengni okkar um Smug-
una er þjóðinni allri til skamm-
ar. Þar hafa togararnir ausið
upp fiski án tillits til þess hvort
undan hefst að vinna hann og
engin tilraun hefur verið gerð
til að skilja smáfiskinn frá eða
nota glugga á trollið til að tak-
marka það magn, sem í það
getur komið, við vinnslugetu
viðkomandi skips. Fyrir vikið
hefur þúsundum tonna verið
fleygt í sjóinn. Svipað framferði
á sér stað innan íslensku lög-
sögunnar og er það bæði sjó-
mönnum, útgerðinni og ráða-
mönnum í þjóðfélaginu til
skammar."
Það væri hinsvegar rétl
að veiðigjald væri þjóð-
hagslega hagkvæmara
en aðflutningsgjöld,
innfiutningsgjöld, tekju-
skattur og Vaskur. Frá
því sjónarmiði kæmi
veiðigjaldið til álita sem
tekjuöflun fyrir ríkis-
sjóð í staðinn fyrir
þessa skatta.
Hjörtur vék að auðlinda-
gjaldi fyrir afnot af aflaheimild-
um og taldi sjálfsagt að sjávar-
útvegurinn greiddi fyrir þann
kostnað sem hlytist af því að
nýta auðlindina, þ.e. rannsókn-
um, veiðiráðgjöf, eftirliti o.s.frv.
En aðalatriðið væri að sjávarút-
vegurinn væri rekinn með
hagnaði og skilaði þjóðinni sem
mestum tekjum af sameigin-
legri auðlind. Það skipti hins-
vegar e.t.v. ekki máli hvort
hagnaðinum væri skilað fyrir-
fram eða eftirá. Hann kvaðst
sjálfur vera á móti aukinni
skattheimtu á greinina, þannig
að ef auðlindagjaldið yrði tekið
upp, yrði að draga úr skatt-
heimtu á móti.
Kvótakerfið er
byggðavinsamlegt
Ragnar Árnason fjallaði ítar-
lega um kvótakerfið og bar það
saman við sóknarmarkið. Hann
sagði að það væri almennt við-
urkennt að kvótakerfið væri
besta fiskveiðistjórnunartæki
sem fundið hefði verið upp. Það
hefði verið reynt víða um lönd
og allsstaðar gefist vel, aukið
hagkvæmni, skilað meiri arði
og yfirleitt hærri launum. Sam-
anburður væri sóknarmarki
mjög í óhag. Þannig væri virði
kvótans nú um 20 milljarðar en
hefði verið um 5 milljarðar
1984. Og aflaverðmæti á sjó-
mann í þeim löndum sem
byggju við kvótakerfi væri
miklu hærra en í löndum sem
byggðu á öðrum aðferðum.
Hann vék að samhengi milli
fiskveiðistjórnunar og byggða-
stefnu og spurði: „Er kvótakerf-
ið byggðaíjandsamlegt eða
byggðavinsamlegt? Mín niður-
staða er sú að kvótakerfið sé
byggðahlutlaust. Það er einfald-
lega þannig að kvótinn fer
þangað þar sem hann er best
nýttur, kvótinn leitar til bestu
útgerðanna, þeirra sem eru
best reknar eða best staðsettar
eða hvort tveggja."
Ragnar sagði að þetta gæti
unnið gegn ákveðnum byggð-
um, styrkt aðrar eða ekki haft
nein áhreif á byggðir. Röskunin
væri mest þar sem útgerðir
væru fyrir sem ekki væru stað-
settar eða reknar af hag-
kvæmnisástæðum. En í stórum
dráttum hefði kvótakerfið frá
upphafi breytt litlu um hvar
aíla væri landað eða hvar veiði-
rétturinn lægi í bolfiskinum.
Mestu breytingar hefðu orðið á
SV-landi, þar sem hlutheild í
heildarkvóta hefði lækkað um
3,6% og á Norðurlandi eystra
þar sem 5% aukning hefði orð-
ið. Á Vestljörðum hefði svo
hlutdeild í heildarkvóta minnk-
að um 2.1% á 2-3 árum.
„Aðalatriði í kvótakerfinu er
að þar ræður hvert byggðarlag
sínum örlögum. Þau ráða því
sjálf hvort þau vilja halda kvóta
eða auka við kvóta, hvort fólkið
vill búa við svipaða lífshætti og
atvinnuhætti og áður. En í
kvótakerfinu verður fólkið að
gera þetta á eigin kostnað, það
verður sjálft að leggja fram eða
útvega það fé sem nauðsynlegt
er til að halda þessu gangandi.
í þessum skilningi er kvótakerf-
ið byggðavinsamlegt."
Veiðigjaldið er
byggðafjandsamlegt
Um veiðileyfagjaldið sagði
Ragnar að það væri rangt að
það myndi auka hagkvæmni í
sjávarútvegi eða draga úr
sveiílum í þjóðarbúskapnum.
Það væri hinsvegar rétt að
veiðigjald væri þjóðhagslega
hagkvæmara en aðflutnings-
gjöld, innflutningsgjöld, tekju-
skattur og Vaskur. Frá því sjón-
armiði kæmi veiðigjaldið til
álita sem tekjuöllun fyrir ríkis-
sjóð í staðinn fyrir þessa skatta.
Það sem stæði þó upp úr
væri að veiðigjaldið væri fyrst
og fremst landsbyggðarskattur,
þar sem sjávarútvegur væri
miklu stærri hluti af at-
vinnurekstri á landsbyggðinni
en á höfuðborgarsvæðinu. Og
hann tók dæmi þessu til stað-
festingar og miðaði við að lagt
yrði á veiðigjald upp á 6 millj-
arða og tekjuskattur lækkaður
samsvarandi, þ.e. tekjuskattur
lækkaður jafnt yfir landið. Þá
myndu greiðslur tekjuskatts að
viðbættu veiðigjaldi á Norður-
landi eystra aukast um 50% frá
því sem var í tekjuskattinum
einum. Á Suðurlandi yrði þetta
svipað, en skattar í ríkissjóð
hækka um 60% á Vestfjörðum.
Skattgreiðslur á Reykjanesi
myndu hinsvegar lækka um
10% og í Reykjavík um 20%.
Ef miðað yrði við 16 millj-
arða veiðigjald í stað tekju-
skatts og skattbyrði meðalljöl-
skyldna skoðuð út frá því, þá
myndi hún hækka á Norður-
landi eystra um 270 þúsund á
ári, en lækka á fjölskyldu í
Reykjavík um 200 þúsund.
Þannig að í ljósi þessara stað-
reynda væri ekki kyn þó stuðn-
ingur við veiðigjald væri mestur
á höfuðborgarsvæðinu.
Lokaniðurstaða Ragnars
Árnasonar, var því sú að það
væri enginn efi á því að kvóta-
kerfið væri þjóðhagslega hag-
kvæmt, það væri ekki byggða-
íjandsamlegt, en hinsvegar væri
veiðigjaldið mjög byggðafjand-
samlegt.
Unga fólkið útilokað
frá útgerð
Nokkrar umræður urðu að
loknum framsöguerindum og
var spurningum beint að frum-
mælendum. Einar Svansson
sagði m.a. að kvótakerfið stuðl-
aði að því að við værum sam-
keppnishæfir á alþjóðavettvangi
og það væri tæki til að halda
sjálfstæði okkar.
Guðmundur G. Halldórsson
sagði að það væri mikill mis-
skilningur ef prófessorinn áliti
að fólk á Norðurlandi hefði al-
mennt dálæti á kvótakerfmu.
Þær væru víða rústirnar eftir
þetta kerfi. Og hann benti á að
það væri útilokað fyrir ungt fólk
að komast í útgerð innan þessa
kerfis. Júlíus Bessason tók und-
ir það, sagði að það væri útilok-
að að byrja í útgerð í dag. Hann
þyrfti að kaupa kvóta á 700
krónur kílóið og fengi greitt 70
kall fyrir að veiða hann. Ilann
þyrfti því að veiða þennan
kvóta 10 sinnum til þess að
geta borgað kaupverðið.