Dagblaðið Vísir - DV - 19.09.1983, Blaðsíða 13

POCit Cf'aSTM'3'T’Ot'TlP ot CTTTr>AnTTVHM -VC
DV. MÁNUDAGUR19. SEPTEMBER1983.
13
Hefur ráðherrann tekið sér
tak fyrir okkur eða Japana?
i
Fyrir nokkru síðan auglýsti virt
opinber stofnun eftir fólki sem vildi
taka sér tak, eins og þaö var oröað í
auglýsingu. Ekki missti auglýsingin
gildi fyrir það að á henni var mynd af
manni sem togaði sjálfan sig og hest
sinn upp úr feni, að sjálfsögðu á hár-
inu og án utanaökomandi aöstoðar.
Illa innrættir gárungar hentu óspart
grín að þessari auglýsingu í dag-
blöðum, enda varla von að f jölmiðla-
menn geri sér grein fyrir því að
stofnanir hugsa ekki heldur fólkið
sem í þeim starfar, og þá oft með
öörum hætti en gengur og gerist með
fólk yfirleitt, — þetta er eðli stofn-
ana. Nú — eftir að stofnunin hafði
skólað slatta af fólki í nokkum tima
og beitt til þess allri þeirri tækni sem
hún ræður yfir auk sprenglærðra sér-
f ræðinga sem ekki hafa náð að meng-
ast í atvinnulífinu, fæddust nokkrar
nothæfar hugmyndir, jafnvel voru
stofnuð fyrirtæki, þótt það séu ef til
vill ekki fyrstu fyrirtækin í landinu
þá er þetta áþreifanlegur árangur,
a.m.k. þar til í ljós kemur hve lengi
þaumunu tóra.
En svo kom bakarinn
eins og skrattinn úr...
Þegar verkefninu lauk kom hins
vegar í ljós að leiðbeinendur höfðu
látið undir höfuð leggjast að kenna
fólkinu að tala við fjölmiðla. Bakari
utan af landi gaf þá neyðarlegu lýs-
ingu á þessu framtaki að hann heföi
nú loksins lært að framleiöa aðeins
þær vörur sem seldust, — myndi um-
svifalaust hætta með allar hinar.
Það er ef til vill engin furða þótt iðn-
rekendur fari nú undan í flæmingi
þegar minnst er á þetta námskeið
stofnunarinnar. Viðbrögðin minna
„Aðeins islenskur ráðherra gæti tek-
ið upp hjá sjálfum sér að vera svo
„kammó”...”
mann á það sem átti sér stað fyrir
nokkrum áratugum en þá kom hing-
að til lands karlræfill, þeirra tima
„kántrígaulari” sem illgjarnir Svíar
höfðu spanað upp og gert snarvit-
lausan, kölluðu hann Snoddas og
mögnuðu m.a. á frændþjóðir. Betri
borgarar flykktust í Austurbæjarbió
til aö heyra Snoddas gaula fræga
slagara, en ári síðar urðu menn illir
ef ýjað var að því að þeir hefðu farið
aö sjá Snoddas, — sögðust aldrei
hafa heyrt á það helv. minnst.
Allsherjarlausn á
vandamálum iðnaðarins
Þeir eru til sem segja að sumar
stofnanir gerí næsta lítið gagn en nú
má öllum ljóst vera að það gildir ekki
um allar, a.m.k. ekki þegar bakarar
utan af landi fara með eitt af hlut-
verkunum í „nýju fötum keisar-
ans”. Það liggur í augum uppi að
brýn þörf er fyrir sameinað átak á
öllum vigstöðvum, eitt heildarnám-
skeið fyrir alla atvinnurekendur á ís-
landi þar sem þeim væri kennt að
• „Þegar verkefninu lauk kom... í ljós að
leiðbeinendur höfðu látið undir höfuð
leggjast að kenna fólkinu að tala við fjöl-
miðla.”
framleiða aðeins það sem hægt er að
selja, kaupa einungis inn það sem
selst og bjóða aðeins seljanlega þjón-
ustu. Það sjá það allir í hendi sér að
þetta er hraðvirk lausn á öllum
vandamálum þjóöarbúsins, og
auðvitaö alveg fráleitt að íslenskir
iðnrekendur skuli vera svo innilok-
aðir aö hafa ekki haft rænu á að leita
til sérfræðistofnana áður til að læra
að framleiða aðeins það sem hægt er
að selja.
Allir þurfa að kunna að
framleiða það sem selst
Hvernig væri að senda stjórnendur
Málmblendifélagsins á svona nám-
skeið? Vandinn hjá mönnunum er
einmitt í því fólginn aö þeir eru að
baksa við að framleiða óseljanlega
vöru dag eftir dag og meö bullandi
tapi. Hér eru staddir Japanar sem
hafa hug á því að kaupa f yrirtækið og
forsætisráðherrann, sem hefur
greinilega ekki farið á svona nám-
skeið, gefur yfirlýsingar um það í
Tímanum að Málmblendið sé von-
laust fyrirtæki og réttast væri að
loka þvi strax, Japönum til mikillar
gleði og vísbendingar um sæmilega
samningsstöðu í væntanlegum kaup-
um. Aðeins íslenskur ráðherra gæti
tekiö upp á hjá sjálfum sér aö vera
svo „kammó” og greiðvikinn viö út-
lendinga sem ætla að kaupa af okkur
eitthvaö, enda hefur hann ekki frek-
ar en aðrir lært að bjóða aðeins selj-
anlega vöru og þarf þvi aö fara á
námskeiö eins og bakarínn. Forstjóri
Málmblendifélagsins, sem reyndar
er gamall stofnanamaður og öllum
hnútum kunnugur á þeim víg-
stöðvum, segir ráðherrann hafa mis-
skilið ástandiö, rekstur verksmiðj-
unnar gangi alveg frábærlega vel,
tæknilega séö, þótt það sé reyndar
botnlaust tap á henni bókhaldslega,
sem sé auðvitað miklu minna aö
marka. Aðalatriöiö er að þarna er
glæsilegt tæknivætt fyrirtæki, til fyr-
irmyndar á tæknisviðinu, en af því
að enginn sem stjórnar því hefur far-
ið á námskeiö hjá stofnuninni frægu,
þá er verið að framleiða óseljanlegt
drasl, i stað þess að reisa svona verk-
smiöju hefði átt að reisa hinsegin
verksmiðju sem framleiddi eitthvað
sem selst, t.d. nagla og bárujárn en
ekki þennan andskota. Nú bíður fólk í
ofvæni eftir frekari fréttum.
LeóM. Jónsson
tæknifræðingur.
Punktar um ÍSAL-samninginn
I. Um samninginn
1) Orkuverðið.
Það er út af fyrir sig ágætt að f á
hækkun á orkuverði til Isal. Það
hefði mátt gerast fyrr. Þetta
hefur hins vegar óveruleg áhrif á
orkuverð til landsmanna. Til þess
eru skuldir og hallarekstur
Landsvirkjunar alltof stór.
Almennir orkukaupendur á
Islandi tóku á sig i sumar tæpar
þúsund milljónir í hækkanir á
meðan Svisslendingarnir eiga
aðeins að greiða rúmar eitt
hundrað milljónir.
2) Uppsagnarákvæðið.
Uppsagnarákvæði samningsins
þýðir í raun og veru það, að ríkis-
stjórnin og íslensku samninga-
mennirnir verða að ná samning-
um eða a.m.k. einhvers konar
samkomulagi fýrir næsta vor til
að forða ríkisstjóminni frá því
pólitíska áfalli, að raforkuveröið
lækki aftur. Þetta veikir stöðu
þeirra. Að auki vinnur tíminn á
móti þeim því hvert misseri ber
okkur nær fullgerðu
Blönduævintýri. Menn gætu
hreinlega lent í að þurfa að gera
nauöungarsamninga um
orkusölu þaðan.
3) Stækkun.
I því sambandi er á ýmislegt
að h'ta:
a) Ef af einföldun álversins yrði,
gæti það orðið okkur þungt í
skauti í framtíðinni að hafa einn
svo stóran orkukaupanda. Við
værum komin með öll eggin
okkarí eina körfu.
b) Stækkun álversins myndi ekki
fjölga atvinnutækifærum að
neinu marki vegna sjálfvirkni
sem er í nýjum verksmiðjum.
c) Það sem skiptir höfuðmáli
varðandi stækkun álversins er
auðvitað orkuverðið. Islendingar
eru með orku frá dýrum virkjun-
um og þurfa meira en 20 mills til
að standa undir framleiöslu-
kostnaði. Það er grundvallarat-
riði að við greiðum ekki með raf- b)
orku til stóriðju.
) Samningsstaða tslendinga.
Eins og áður segir er samnings-
aðstaöa Islendinga alls ekki góð.
Yfir þeim vofir Blönduvirkjun
með sinni dýru orku, sem enginn
kaupandi hefur fengist að. Það
yrði ríkisstjóminni álitshnekkir
ef orkuverðið lækkaði aftur næsta
vor og það mundu þeir reyna að
forðast. Það gæti farið fyrir ríkis-
stjóminni eins og manninum,
sem málar gólfið hjá sér og
gætir þess ekki að hafa dyrnar
aöbakisér.
II. Um tsal-málið.
Isal-málið hefur því miður dregið
athyglina frá raunvemlegum vanda
islensks orkubúskapar, sem er m.a.:
a) gifurlega hörð fjárfesting og þar
af leiðandi erlend skuldasöfnun.
Skuldir Landsvirkjunar vom um
sl. áramót nálægt þriðjungur
skulda Islendinga og skiptú
þúsundum milljóna. Gengistap
það sem af er árinu er á bilinu 3—
4 þúsund milljónir. Þessar
skuldir eru aðaluppistaðan í er-
lendu skuldasúpunni margfrægu,
sem er notuð til að berja islenska
launamenn til hlýðni.
Rándýr orkuver eru byggð án
þess að kaupendur séu til fyrir
orkuna. Almenningur gerir sér
sjaldan grein fyrir því hve miklar
fjárhæðir em í spihnu. Nýlega
kom fram, að gífurlegur auka-
kostnaður er aö koma í ljós við
Blöndu, vegna vegafram-
kvæmda, girðinga, landgræðslu
og vatnsréttinda, sem eru hluti af
samningum við landeigendur.
Þessi kostnaður mun liklega
tvöfaldast frá fyrri áætlunum.
Þar fara 1 til 2 hundruð milljónir
á einu bretti. Það er u.þ.b. fjár-
hæðin sem fæst i hækkun frá
ISAL. Þetta er eitt lítiðdæmium
það hversu stórar f járhæðir fara í
orkupottinn án þess að mikið berí
á.
Landsvirkjun hefur formlega
yfirtekið rekstur byggöalina, en
hefur enn ekki tekið við skuldum
þessara framkvæmda nema að
hluta. Skuldir Kröflu og stærstur
Kjallarinn
Guðmundur Einarsson
hluti skulda byggðalinu eru núna
greiddar beint af fjárlögum en
eiga eðlilega heima innan fjár-
mála Landsvirkjunar. Þegar
þessar skuldir verða teknar I
verölagsgmndvöllinn, mun orku-
verð hækka verulega.
c) Nýting orku er léleg, t.d. við hús-
hitun. Þar hefur verið beitt þeirri
aðferð að greiða niður taxta raf-
veitnanna, þegar neytendur sitja
frammi fyrir háum orku-
reikningi. Það er röng aðferð, því
hún leiðir til orkusóunar. Þess i
stað ætti að gera miklu meir en
hingað til af þvi aö hjálpa fólki til
að einangra hús eða gera aðrar
ráðstafanir til spamaðar. Þannig
lækkar orkureikningur neytand-
ans og kostnaöur þjóðarbúsins.
Girnilegasti virkjunarkosturinn
núna er líklegast sá aö virkja
orkubruðlið.
ffl., Um stóriðju
Stóriðja er ekki endilega sá kostur
sem við viljum hér á Islandi. Við
• þurfum að verja fjármunum skyn-
samlega til aö skapa atvinnu fyrir
þúsundir landsmanna til aldamóta.
Stóriðja gefur fá atvinnutækifæri i
hlutfalli við fjárfestingu.
Mengunarhætta er alltaf fylgi-
fiskur stóriðnaðar.
Búseturöskun getur orðið veraleg
ef stóriðjufyrirtæki eru sett upp á
landsbyggðinni.
Þess ber lika að gæta, aö raforkan
okkar er náttúrlega ekki eins ódýr og
við lærðum i barnaskóla. Þess vegna
er ólíklegt að erlend stóriðjufyrir-
tæki eigi eftir aö mala okkur gull.
Reynslan í öðrum löndum sýnir að
það þarf annaö hvort ódýra orku eða
ódýrt vinnuafl til að laða að erlendan
atvinnurekstur. Kannski ber að
skoöa launastefnu ríkisstjómarinnar
íþviljósi.
Orkan er og verður okkar fjár-
sjóður, en við verðum að fara skyn-
samlega að við virkjun og nýtingu
hennar.
Það er alltaf verið að skamma
landbúnað og sjávarútveg fyrir
glannaskap í fjárfestingum. Þeirra
mál eru einungis bamaleikur miðað
við orkubúskap alþingismannanna.
Það var einn Bandaríkjaforseti
sem varaði þjóð sína við að verða
efnahagslega háð stríðsrekstri.
Mér virðist að Islendingar megi
varast að verða efnahags- og at-
vinnulega háðir því einu að byggja
og byggja virkjanir. Menn verða líka
að hugsa um hvort þaö sé skynsam-
legt.
Guðmundur Einarsson,
alþingismaður í
Bandalagi jafnaðarmanna.
A „Mér virðist að íslendingar megi varast
að verða efnahags- og atvinnulega háðir
því einu að byggja og byggja virkjanir. Menn
verða líka að hugsa um hvort það sé skynsam-
legt.”