Dagblaðið Vísir - DV - 27.05.1987, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 27. MAl 1987.
r
■■■ Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 550 kr.
Verð í lausasölu virka daga 55 kr. - Helgarblað 65 kr.
Lágmarkslaun ?
I stjórnarmyndunarviðræðunum er deilt um lág-
markslaun. Eitt skilyrða Kvennalistans er, að tryggð
verði 36-40 þúsund króna lágmarkslaun. Þetta kynni
að verða gert með því að lögbinda lágmarkslaun af
þeirri stærðargráðu.
Flestum landsmönnum þykir illt, hversu lág lægstu
laun í þjóðfélaginu eru. Menn benda á, að illmögulegt
sé að lifa af slíkum launum. En tilraunir til að breyta
launahlutföllum, þannig að lægstu laun hækki mest,
hafa oftar en ekki strandað.
f kjarasamningum fyrr á árum var þetta stundum
reynt. Þá gerðist það gjarnan, að hópar með hærri laun,
svo sem iðnaðarmenn, brutust í gegn og fengu undir
lokin meiri kauphækkanir en hinir lægstlaunuðu höfðu
hlotið. Þetta var enn reynt í desember siðastliðnum,
þegar samið var á almennum vinnumarkaði. Og hvað
gerðist? Eftir áramót brutust ýmsir hópar fólks með
betri tekjur gegnum þennan ramma og hlutu miklu
meiri kauphækkanir en láglaunafólkið hafði fengið á
hinum almenna vinnumarkaði. Kerfið er hrunið eftir
það. Samningarnir við opinbera starfsmenn voru að
miklu kosningasamningar, en jafnan verður eitthvað
til að eyðileggja kjarabætur hinna lægstlaunuðu.
Kvennalistakonur geta nú hugsað sér að lögbinda
lágmarkslaun. Laun fyrir fulla vinnu skyldu ekki fara
niður fyrir ákveðið mark. Þetta er hægar sagt en gert.
Yrðu lægstu laun ákveðin með lagaboði, til dæmis í
40 þúsund krónum á mánuði, mundi hefjast mikið launa-
skrið í fyrirtækjunum. Fyrst kæmu þeir, sem væru lítið
eitt fyrir ofan þetta mark. Þeir teldu sig ekki geta setið
með óbreytt laun, þegar bilið milli þeirra og hinna lægri
yrði lítið. Þá kæmi launaskriðið, hækkun launa umfram
samninga. Með lögbindingu lágmarkslauna yrði frum-
skógur taxtakerfis verkalýðsfélaganna settur úr skorð-
um. Allir geta séð, að upp hæfist mikið kapphlaup í
fyrirtækjunum. Allir hópar mundu heimta hækkanir,
sem hinir lægstlaunuðu hefðu fengið. Þótt almennur
skilningur sé á vandræðum láglaunafólks, ríkir annað
sjónarmið, þegar hver einstakur starfsmaður hugsar til
launa sinna og launahlutfalls í því fyrirtæki, sem hann
starfar hjá. Launaskriðið mundi valda öðrum vandræð-
um.
Slíkar launahækkanir mundu setja verðbólguna af
stað. Langlíklegast yrði, að innan skamms hefði lítið
annað gerzt en að verðbólgan hefði magnazt og launa-
hækkanirnar brunnið á báli verðbólgu og gengisfell-
inga. Eftir sætu hinir lægstlaunuðu með ekkert bætt
laun. Þá sæti ríkissjóður einnig uppi með enn meiri
halla en nú er, sem enn yki verðbólgu og lántökur inn-
anlands og erlendis og keyrði upp vexti.
Hér hafa ýmsar leiðir verið reyndar til að lyfta hinum
lægstlaunuðu. Bezt væri að gera það ekki með lög-
bindingu heldur í almennum kjarasamningum og
launþegasamtökin reyndu að hafa hemil á hinum hærra
launuðu félögum sínum. Hér hefur verið reynt að greiða
láglaunabætur. Utkomann var, að útgerðarmenn og
aðrir yfirmenn fengu slíkar bætur ekki síður en verka-
fólk. Fyrirtækin voru jú rekin með tapi. Eftir þá tilraun
leizt fáum á láglaunabætur, hvað sem nú verður.
Menn skyldu nú ekki gleyma því, sem kallað hefur
verið neikvæður tekjuskattur. Til greina kæmi, að fólk
með tekjur undir lágmarki fengi greitt frá hinu opin-
bera.
Haukur Helgason.
„Það eru því í rauninni þessi skammtímalán sem skipta sköpum fyrir konuna í dæminu hvort hún fær lán
eða ekki. Ef lánstími þeirra væri lengdur mundu reikniforsendur Húsnæðisstofnunar breytast.“
Einstæð moðir
kaupir íbúð
Einstæð móðir, sem ætlar að
kaupa þriggja herbergja íbúð, þarf
að hafa milljón krónur í ástekjur.
Það er niðurstaða úr mati á reglum
sem Húsnæðisstofnun ríkisins miðar
útlán úr nýja húsnæðislánakerfinu
við. Hafi konan lægri tekjur er henni
synjað um lán ef hún á engar eignir
fyrir.
Þetta stranga mat kemur án efa
ýmsum á óvart. Orsakimar em aðal-
lega tvíþættar. Mat Húsnæðisstoín-
unar á greiðslugetu kaupenda er of
strangt og skammtímalán kaupenda
valda þrefalt meiri greiðslubyrði en
opinbem húsnæðislánin.
Hópar sem verða útundan
Þegar fasteignakaupendur með
litla greiðslugetu em útilokaðir frá
lánum kemur það ójafnt niður á ein-
stökum þjóðfélagshópum. Einn
hópur sem mun fara illa út úr þessu
mati em einstæðir foreldrar sem
ekki eiga eignir fyrir. I þessum hópi
em einkum mæður með eitt eða tvö
böm. Lausleg athugun á þeim regl-
um sem Húsnæðisstofnun notar við
að áætla greiðslugetu umsækjenda
leiðir í ljós að nú virðist nær útilok-
að fyrir þennan hóp að kaupa
íbúðarhúsnæði af eigin rammleik.
Kjállarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
„velta“ þeim áfram með töku nýrra
lána. Þau lán sem upphaflega er
stofiiað til em af þeim sökum ein-
ungis bráðabirgðalán. Til að standa
í skilum em síðan tekin ný lán og
svo koll af kolli. Að lokum greiða
lántakendur þessi „fasteignaveltu-
lán“ upp. Sá tími sem líður frá töku
fyrsta lánsins til lokagreiðslu er hins
vegar talsvert lengri en nemur láns-
tíma fyrsta lánsins. A þennan hátt
hafa íslenskir fasteignakaupendur
staðið að kaupum sínum undanfarin
ár. Segja má að þetta sé íslenskt
séreinkenni. Að mati greinarhöfund-
ar á að taka tillit til þessarar „venju"
við mat á greiðslugetu lánsumsækj-
' enda.
I Með því að taka þettá atriði inn i
mat sitt mundi viðmiðun Húsnæðis-
stofhunar sennilega lækka úr 85
„Til þess að uppfylla skilyrði Húsnæðis-
stofnunar þarf einstæða móðirin að hafa
eina milljón krónur í árstekjur. Að öðr-
um kosti er umsókn hennar synjað.“
Mat á kaupgetu
Mat sitt á kaupgetu fólks miðar
Húsnæðisstofriun við að kaupandi
geti af launatekum sínum greitt af-
borganir, verðbætur og vexti. Þetta
em fagmannleg vinnubrögð. Hlið-
stæðar aðferðir em notaðar í
nágrannalöndum okkar. Sumar af
þeim reglum sem stofhunin miðar
við þarf þó að endurskoða ef ekki á
illa að fara með þá þjóðfélagshópa
sem að framan em nefndir.
Einstæð móðir með milljón i
árstekjur
Til þess að skýra hvað átt er við
má taka dæmi af einstæðri móður
með bam á unglingsaldri sem hygg-
ur á húsnæðiskaup. Miðað við þær
kröfur sem við gerum til húsnæðis
þarf hún þriggja herbergja íbúð.
Hæpið er að gera ráð fyrir að ein-
stæð móðir hafi getað lagt fyrir fé
til íbúðakaupanna, ekki síst þegar
tekið er tillit til þess hversu dýr
húsaleiga er hér á landi. Af þeim
sökum er reiknað með að hún eigi
ekki eign fyrir.
Þegar konan sækir um lán úr hús-
næðiskerfinu þarf hún að gera grein
fyrir tekjum sínum. Við mat á um-
sókninni em þær bomar saman við
kröfur sem Húsnæðisstofnun gerir.
Kröfur hennar miðast við að konan
geti staðið í skilum með allar greiðsl-
ur af kaupum þriggja herbergja
íbúðar.
Til þess að uppfylla skilyrði Hús-
næðisstofnunar þarf einstæða
móðirin að hafa eina milljón krónur
í árstekjur, að öðmm kosti er um-
sókn hennar synjað.
Hvers vegna synjun?
Reiknigmndvöllur ráðgjafastöðv-
arinnar gerir ráð fyrir því að konan
þurfi að greiða 35 þúsund krónur á
mánuði í afborganir, verðbætur og
vexti fyrstu árin eftir íbúðarkaupin.
Það jafngildir því að hún borgi 420
þúsund krónur á ári. Til þess að
geta staðið í skilum þarf hún að
mati stöðvarinnar að hafa 85 þúsund
krónur í mánaðarlaun. Það jafhgild-
ir milljón krónum í árstekjur.
Það er rétt sem ráðgjafastöðin
heldur fram að ef greiða á alla reikn-
inga á gjalddaga kosti það jafnháar
fjárhæðir og hér hafa verið nefndar.
Allar líkur em einnig á því að fjöl-
skylda, sem hefur undir 85 þúsund
krónum í árstekjur, ráði ekki við það
heldur lendi einhvem tíma í vanskil-
um eða verði að slá ný lán til að
greiða hin eldri upp.
Hvað er að?
Það sem veldur þeim vandræðum
sem hér er fjallað um em einkum tvö
atriði. Annars vegar gerir Hús-
næðisstofiiun ráð fyrir að kaupand-
inn standi alltaf í skilum. Hins vegar
afbrigðileiki íslenska fasteigna-
markaðarins. Lítum fyrst á fyrra
atriðið.
Að mati greinarhöfundar er ekki
raunhæft að gera þær kröfur að
kaupandi standi ætíð í skilum. ís-
lenskir fasteignakaupendur fá ófull-
komna fyrirgreiðslu hjá bankastofri-
unum. Þær veita einungis
húsnæðislán til skamms tíma. Þau
em ófullnægjandi sem fasteigna-
veðlán. Húsnæðiskaupendur hafa
hins vegar komist upp á lag með að
þúsund króna mánaðartekjum niður
í 60 til 65 þúsund.
Óheilbrigð lánskjör
Hitt atriðið sem veldur því hversu
miklar tekjur konan þarf að hafa til
að geta staðið í skilum er hin mikla
greiðslubyrði fyrstu árin eftir kaup-
in. Til að átta okkur á því hvaða
atriði vega þyngst er fróðlegt að at-
huga nánar hvemig greiðslubyrði
hinnar einstæðu móður er saman-
sett. Eins og áður er sagt reiknar
Húsnæðisstofriun með því að hún
þurfi að greiða 35 þúsund krónur á
mánuði í afborganir, vexti og verð-
bætur. Af þessari fjárhæð stafa hins
vegar ekki nema um 9 þúsund krón-
ur af láni Húsnæðisstofhunar. Af
skammtímalánum þarf hins vegar
að greiða 26 þúsund krónur. Þau
samanstanda af lánum frá seljanda
íbúðarinnar og bankalánum. Það
em því í rauninni þessi skammtíma-
lán sem skipta sköpum fyrir konuna
í dæminu hvort hún fær lán eða
ekki. Ef lánstími þeirra væri lengdur
mundu reikniforsendur Húsnæðis-
stofiiunar breytast. Væm lánin til
dæmis veitt til 10 ára mundi
greiðslubyrði konunnar minnka um
þnðjung.
í húsnæðismálum okkar em ótal
dæmi um atriði sem likjast þvi sem
hér hefur verið lýst. Þegar þekking
manna á húsnæðismarkaðinum vex
fækkar þeim vonandi. Við þær end-
urbætur sem menn gera sér nú ljóst
að gera verður á húsnæðislánakerf-
inu gefa þeir sér vonandi tíma til að
sinna þeim.
Stefán Ingólfsson