Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1987, Blaðsíða 19

ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚLÍ 1987.
19
í sveita
síns
Bergljót
Líndal
Staða: Hjúkrunarforstjóri
Heilsuvemdarstöðvar Reykjavík-
ur
Menntun: Hjúkmnariræðingur
frá Hjúkmnarkvennaskóla ís-
lands. Stjómunamám við H.í.
Heilsuvemdamám við Vírebergs-
skolan í Stokkhólmi.
Starfssvið
Yfirstjóm hjúkrunarþátta á
þeim deildum sem reknar eru á
Heilsuvemdarstöð Reykjavíkur,
þar með talið lungna- og berkla-
vamadeild, mæðradeild, bama-
deild, heikugæsla og tannlækning-
ar i skólum, heimahjúkmn,
atvinnusjúkdómadeild og húð- og
kynsjúkdómadeild.
Starfesvið samsvarandi starfi
hjúkmnarforstjóra í heilsugæslu-
stöðvum aimennt.
Það besta
Það besta við þetta starf er að
þessi þjónusta er áhugaverð. Þótt
við tölum oft fyrir daufum eyrum
er þetta það sem koma skal, það
er að vinna fyrirbyggjandi staif, í
stað þess að vera sífellt að lappa
upp á það sem er bilað.
Þaðversta
Það versta er að mér finnst
heilsuvernd fara halloka í sam*
keppni við sjúkrahús og aðra
dramatískari þætti heilbrigðis-
þjónustu. Þessi málaflokkur nær
ekki nóg eyrum stjómmálamanna.
Meira að segja þetta átak Samein-
uðu þjóðanna, heilsa fyrir alla árið
2000, lætur lítið á sér kræla.
Draumurinn
Draumurinn er að heilsugæsla
hljóti þann sess sem henni ber. Að
við fáum tækifæri tii að gera hana
að þvl sem hún getur orðið. Þar á
ég tii dæmis við að þeir sem starfa
við heilsugæalu fái að beita sér í
fræðslumálum eins og þörf er á.
Það er til lítils að ætla fólki að
bera óbyrgð á eigin heilsu ef við
ekki fræðum það um hvað felst í
þeirri ábyrgð.
í því sambandi vildi ég gjaman
koma því á framfæri að mér finnst
fjöimiðiar alls ekki sýna þessum
málura nægilegan áhuga. Þetta er
ef til vill ekki nógu dramatískt en
þó getur heilsuvernd líklega gert
það aem ekkert annað getur, það
er að gera fjárframlög okkar til
heilbrigðismála viðráðanleg.
Hei3brigðismál
Boðar aðhald án skerð-
ingar í heilbrigðismálum
Guðmundur Bjarnason, heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra.
DV-mynd JAK
„Ég hef nú síðustu dagana sagt það
til gamans við kunningjana að þegar
ég sat í fjárveitinganefnd Alþingis
taldi ég augljóst að spara mætti mikið
í heilbrigðiskerfinu en nú verð ég lík-
lega að snúa við blaðinu og verja þær
fjárveitingar sem málaflokkurinn fær.
Ég trúi því þó og treysti að mögulegt
sé að spara eitthvað með því að gæta
fyllsta aðhalds, við verðum að gera
það þegar um svo mikla fiármuni er
fiallað sem hér. Ég er þó ekki með
þessu að boða neinn niðurskurð á
þeirri þjónustu sem heilbrigðis- og
tiyggingakerfið á að veita skjólstæð-
ingum sínum,“ sagði Guðmundur
Bjamason, nýskipaður ráðherra heil-
brigðis- og tryggingamála, í viðtali við
DV:
„Ég tel að þótt þjóðfélagið eigi að
standa vel við bakið á þeim sem minna
mega sín sé það skylda okkar að gæta
jafhframt aðhalds og sparsemi við
rekstur þessa málaflokks," sagði Guð-
mundur ennfremur, „að nýta þessa
miklu fjármuni á sem hagkvæmastan
og skynsamlegastan hátt.“
Fyrsti ráðherrastóllinn
Þetta er í fyrsta sinn sem Guðmund-
ur tekur sæti í ráðherrastóli og jafh-
framt i fyrsta sinn frá því ráðuneyti
heilbrigðis- og tryggingamála tók til
starfa sem sjálfstætt ráðuneyti að
framsóknarmaður tekur þar stjóm-
völinn.
„Þetta er vissulega ánægjulegt fyrir
mig,“ sagði Guðmundur, „en einnig
áhugavert fyrir flokkinn að fá nú að
fara með þennan málaflokk."
Guðmundur á töluverðan stjóm-
málaferil að baki. Kveðst alla tíð hafa
haft áhuga á pólitík en varð virkur
þátttakandi í henni þegar hann tók
sæti í bæjarstjóm Húsavíkur 1970.
Hann átti sæti í bæjarstjóm til ársins
1977 og var forseti hennar frá 1974.
Árið 1977 flutti Guðmundur búferl-
um til Keflavíkur og ætlaði þá að
hætta stjómmálavafstri en þegar hon-
um bauðst þriðja sætið á framboðslista
Framsóknarflokks í Norðurlandskjör-
dæmi eystra, í desemberkosningunum
1979, varð freistingin of sterk. Guð-
mundur vann í þeim kosningum til
baka sæti sem flokkurinn hafði tapað
í kosningunum árið áður og hefur
verið á þingi síðan.
Fyrstu verkefnin
En hvar ætlar nýbakaður ráðherra
að drepa fyrst niður hendi?
„Ég þarf auðvitað að kynna mér
ýmsa þætti þessara málaflokka betur.
þótt ég hafi kynnst þeim nokkuð með
setu minni í heilbrigðis- og trygginga-
nefnd og fjárveitinganefnd Alþingis. I
stjómarsáttmálanum er hins vegar
talað um að skoða vandlega allt skipu-
lag heilbrigðisþjónustu og sjúkra-
trygginga og ég mun að sjálfsögðu
verða við þeim tilmælum eftir megni.
Sjálfum þykir mér forvamir, og allt
það sem miðar að þri að koma í veg
fyrir sjúkdóma, það mikilvægasta í
heilbrigðismálum. Ég mun því reyna
að beita mér fyrir slíku.
Þá hygg ég að þörf sé orðin á að
endurskoða tiy'ggingalöggjöfina. Al-
þingi hefur verið að brevta henni í
einstökum atriðum, grauta svona
hingað og þangað í henni, og ég þvk-
ist vita að þar sé orðin þörf á að
samræma ýmsa þætti.
Nauðsynlegt er að fara ofan í saum-
ana á verðlagningu lyfja í þeim til-
gangi að lækka h'flakostnað í kerfinu
hjá okkur. Mér er þegar ljóst. af töl-
fræðilegum upplýsingum sem ég hef
séð síðustu daga. að lyfiakostnaður
hefúr vaxið hlutfallslega meiren aðrh-
kostnaðarliðir. Ásamt kostnaði vegna
þjónustu sérfræðinga stendur þessi
þáttur upp úr.
Samræming
Þá má ekki gleyma þeini áherslu
sem við þurfum að leggja á baráttuna
gegn ávana-og fíkniefnum. þau eni
sívaxandi vandamál. Nefhd á vegum
forsætisráðunevtisins skilaði nýlega
skýrslu um þessi mál og ég tel nauð-
svmlegt að fylgja eftir þeim hugm\-nd-
um sem nefhdin kvnnir þar. Ég tel
æskilegt að heilbrigðismálaráðuneyti
hafi forgöngu í þessu.
I baráttunni gegn þessum vágesti er
mikil þörf á að sanu-æma athafnir ein-
stakra ráðuneyta. Sú þörf er augljós
í mörgum öðrum málum því starfssvið
ráðuneyta skarast ákaflega mikið. Hjá
okkur skarast, auk fíkniefnamála,
málefhi fatlaðra, hollustuvemd, meng-
unareftirlit og margt fleira við störf
annarra ráðunevta. Það er nauðsyn-
legt að við samræmum þessa hluti og
komumst að niðurstöðu um æskilega
tilhögun þeirra, þó það kunni að þýða
tilfærslu ákveðinna verkefha frá einu
ráðuneyti til annars."
Dreifbýlið
Guðmundur er, af samstarfsmönnum
í heimahéraði, talinn gæfur maður og
farsæll i störfum. Samþingsmenn segja
hann samviskusaman og lausan við
sýndarmennsku. Einu efasemdir sem
orðaðar eru um ráðherratign Guð-
mundar eru þær að ef til vill hafi ekki
kveðið vemlega að honum sem þing-
manni og því ekki sýnt hversu afkasta-
mikill ráðherra hann verður.
Ljóst er að Guðmundur er dreifbýlis-
maður enda leggur hann áherslu á það
áhugamál sitt að dreifa heilbrigðis-
þjónustu enn betur um landið en gert
er.
..Ég hef áhuga á að upp rísi sem
fullkomnust þjónusta utan Reykjarik-
ur." segir Guðmundur. ,.til dæmis á
Akurevri. Þar er í byggingu stórt.
deildaskipt sjúkrahús sem þarf að
stvðja við eftir megni. Það þarf að
byggja betur upp þjónustuna ú lands-
byggðinni. Heilsugæsiustöðvamai’ em
ekki allar tilbúnar. halda þarf áfram
því uppbyggingarstarfi. svo þær geti
sinnt verkefnum sínum.
Málefni aldraðra þarf einnig að taka
til athugunar. Öldruðum fer fjölgandi
og þess verður að gæta að þeirra hlut-
ur sé ekki fyrir borð borinn. Það er
mjög mikil þörf fyrir húsnæði og að-
stöðu handa öldmðum í svo til öllum
sveitarfélögum svo þar verður við
margt að glíma." Guðmundur kvaðst
telja skemmtileg viðfangsefni fram-
undan. Hann ítrekaði að ekki hefði
enn unnist tími til að komast inn í
málefhi ráðuneytisins að neinu marki
og ef til vill myndi hann hafa meira
um þau að segja síðar.
Brotalömin
Hann Guðmundur jaki segir ís-
lenskar fiskvinnslukonur þrælkaðar
meir en nokkra aðra starfestétt.
Það skal viðurkennt að Guðmund-
ur dregur sjaldan úr þegar hann vilí
afla skjólstæðingum sínum samúðai*.
Hins vegar gæti vafist fyrir mönnum
að mótmæla þessari fullyrðingu
hans. Störf kvenna í fiskvinnslu eru
krefjandi, vinnudagur iangur og
vinnuhraði mikiil og auk þess erum
við enn svo rótföst í hefðbundinni
verkaskiptingu heimila að kvenn-
anna bíða öli störf þar þegar heim
kemur.
Ein afleiðing vinnuhátta í fiskiðn-
aði er svonefhd vöðvabólga. Þeir sem
galla um atvinnusjúkdóma virðast
nær á eitt sáttir um að kvilli sá sé
landlægur meðal fiskvinnslukvenna,
í mörgum tiivikum að því marki að
gera konumar óvinnufærar. Svo
bregður þó við, þrátt fyrir nær ein-
róma álit sérfræðinganna, að blessað
kerfið okkar einnir þessu vandamáli
kvennanna illa. Það gætir enginn
þess að vöðvabólgnar fiskvinnslu-
konur geti leitað réttar síns enda
varla von því enginn veit hver rétt-
urinn er.
1 raim er það engum að kenna að
blessaðar konumar fá ekki úrlausn.
Læknar geta varla tilkynnt vöðva-
bólgutilfelli sem atvinnusjúkdóm því
bólgur hafa ekki verið skilgreindar
sem sjúkdómur, hvað þá atvinnu-
tengdur. Þá telja þeir Trygginga-
stofiiun ekki sinna konunum, þær
fái ekkert út úr þessu. Það er auð vit-
að aðeins rætni að gruna að sumir
þeirra nenni ekki að standa í vafstr-
inu sem fylgir í kjölfor slíkra til-
kynninga með tilheyrandi
framhaldsrannsóknum á sjúklingi
og aðstæðum hans.
Það er svo auðvitað tóm della að
Tryggingastofhun sinni ekki konum
þessum þegar ástæða þykir til, það
er að segja að fenginni staðfestingu
á að konan sé ekki vinnufær og
krankleikinn tengist vinnunnl
Að gruna að stofhunin sé ofurh'tið
stöð í uppfyllingu skriffinnskuskil-
yrða er jafiirætið og grunsemdimar
í garð lækna.
Enda liggur meinið hvorki hjá
læknum né Tryggingastofiiun.
Tryggingastofnun vinnur eftir
þeim reglum sem henni em settar.
Læknar stofriunarinnar verða að
staðfesta að einstaklingur sé bóta-
hæfur, enda hefur stundum borið við
að vöðvabólga, ásamt fleiri óræðum
sjúkdómum, hverfi um leið og bætur
em fengnai'.
Læknum er vorkunn að vilja ekki
leggja tíma og f\rirhöfn í það sem
þeir telja ekki bera árangur.
Vöðvabólga er órætt fyrirbrigði og
erfitt að greina orsakir hennar. Of
mikil vinnuákefð, sem bónuskerfið
skapar. í of langan tíma í senn,
óheppilegar rinnusteliingar og beit-
ing verkfæra á vinnuborði, sem ekki
er af réttri hæð, leggst þar alit á eitt.
Inn í blandast svo ótal margt annað.
Vöðvabólga er aðeins einn margra
sjúkdóma san erfiðir em að þessu
leyti. 1
Það er ekki til neinn listi yfir at-
vinnusjúkdóma enda hafa slíkir
listar reynst mjög illa í öðrum lönd-
tun. Nauðsmlegt er að skoða hvem
sjúkhng og umhverfi hans sérstak-
lega. En þótt enginn vilji iista vilja
alhr eitthvað til að vinna með, þótt
ekki væri nema reglugerðarkora, ef
til vill þetta sem átti að setja um
atvinnusjúkdóma fyrir mörgum
árum en Alþingi hefur ekki konúð í
verk.
Við vitum að atvinnusjúkdómar
em margir og erum sífellt að gera
okkur betur grein fyrir þeim, orsök-
um þeirra og eðli. Sú þekking er þó
til einskis ef einstaklingar þeir, sem
sjúkdómamir hijá, eiga engan rétt
á þvi að njóta aðstoðar til að losna
undan sjúkdómum sínum.
Fisk\Tnnslukona, sem býr við
verulega skerta vinnugetu vegna
vöðvabólgu, verður að geta leitað til
læknis sem tilkvnnir sjúkdóm henn-
ar til yfirvalda. sem aftur sjá til þess
að konunni verði veitt einhver lausn.
Vöðvabólga í fiskvinnslukonum
læknast oftast við hvild, heita
bakstra og sjúkranudd. Vandinn er
sá að konan hefur ekki efrii á að
sleppa vinnu án þess að bætur komi
í staðinn.
Bótakerfi er engin endanleg lausn.
Fiskvinnslukonur losna ekki við
vöðvabólgu fyrr en afnumið er það
vinnufyrirkomulag sem knýr til of
mikils vinnuhraða og langs vinnu-
dags í senn. Hún hverfúr ekki fyrr
en fiskvinnslukonur fá vinnuborð
sem þær geta hæðarstillt og læra
réttar vinnustellingar.
Þótt leita beri endanlegra lausna
verður jafiiframt að gæta þess að
réttur einstaklinga sé ekki fótum
troðinn raeðan við ígrundum endan-
iegu lauanimar.
Réttur þeirra sem haldnir em at-
vinnusjúkdómum virðist lítill í dag
og þar eru vöðvabólgnar verkakonur
í fiski eitt skýrasta dæmið.
Umsjón: Halldór K. Valdimarsson