Dagblaðið Vísir - DV - 26.08.1987, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 26. ÁGÚST 1987.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 550 kr.
Verð í lausasölu virka daga 55 kr. - Helgarblað 65 kr.
Dýr misskilningur
Fyrir nokkru var byggingarkostnaðurinn við flug-
stöðina gerður hér að umtalsefni. Þá höfðu komið fram
þær upplýsingar frá fjármálaráðherra að kostnaðurinn
hefði farið rúman milljarð fram úr áætlun. Engin við-
hlítandi skýring hafði verið gefin á þessari hækkun en
forsvarsmenn byggingarframkvæmdanna voru flestir
hverjir horfnir til annarra og virðulegri starfa rétt eins
og þeim kæmi ekki lengur við hvernig viðskilnaðurinn
var. Var ekki annað sýnna en hér væri enn eitt dæmið
um það bruðl og sukk sem jafnan þrífst þegar ríkið er
annars vegar. Enginn ber ábyrgð, öllum er sama, og svo
má skattgreiðandinn borga brúsann af fjármálaóreiðu
og hneysklum sem þessum.
í kjölfarið af umfjöllun DV um þetta mál kallaði
byggingarnefndin á blaðamenn til að leiðrétta misskiln-
ing eins og komist var svo hnyttilega að orði. Bygging-
arnefndin segist hafa allt sitt á hreinu og einn
nefndarmanna hélt því jafnvel fram að útgjöldin væru
minni en gert hafði verið ráð fyrir! Samkvæmt blaða-
mannafundinum eiga allar kostnaðaráætlanir að hafa
staðist, fyrir utan tvö hundruð og fimmtíu milljónir
króna sem rekja má til síðari tíma ákvarðana um stækk-
un og breytingar á flugstöðinni. Það sem upp á vantar
er allt verðbólgunni og dollaragenginu að kenna, segja
hinir vísu menn og virðast harla ánægðir með sínar
skýringar á því sem þeir kalla misskilning.
Á sínum tíma var ákveðið að reisa nýja flugstöð á
Keflavíkurflugvelli á þeirri forsendu að Bandaríkja-
menn greiddu nær helming byggingarkostnaðarins.
Þetta þótti kostaboð og aldrei var einu orði á það
minnst að íslenska ríkisstjórnin gerði ekki ráð fyrir
verðbólgu eða rýrnandi gengi dollarsins. Aldrei var á
það minnst að það kæmi í hlut íslendinga að bera kostn-
aðinn af mismuninum af upphaflegum dollaraáætlunum
og raunverulegum útgjöldum. Það var í rauninni ekki
fyrr en nú, nokkrum vikum eftir kosningar, sem sjálft
fjármálaráðuneytið fær upplýsingar um það frá bygg-
ingarnefndinni að meira en milljarð króna vanti upp á
til að endar nái saman.
Niðurstaðan af þessum flottræfilshætti í sambandi
við flugstöðina, fyrirhyggjuleysinu og verðbólgu-
gleymskunni er að lokum sú að íslenskir skattgreiðend-
ur þurfa að greiða tólf hundruð milljónir til viðbótar
vio milljarðinn sem flugstöðin átti upphaflega að kosta
okkur. Það er það sem eftir stendur þegar misskilning-
urinn hefur verið útskýrður og það er dýr misskilningur.
Það getur vel verið að embættismönnunum og fínu
mönnunum í byggingarnefndinni þyki þetta ekki miklir
peningar. Það getur vel verið að þeir hafi skýringar á
reiðum höndum til að afsaka þessa skekkju. En í augum
okkar hinna, sem þurfum að borga brúsann, er þetta
ekkert annað en hneyksli þar sem vísvitandi er verið
að láta það líta svo út að rúmlega milljarðs útgjöldum
til viðbótar við hinn milljarðinn sé varla orð á ger-
andi. Enda er reikningunum slengt fram í lokin eftir
að byggingarnefndin er búin að taka á móti fagnaðarlát-
unum fyrir þá frammistöðu að reisa flugstöð sem hana
varðar ekki hvað kostar. Það eru aðrir sem borga. Það
er ríkið sem blæðir. Þá eru allir stikkfrí, ekki satt?
Því miður er mörgum spurningum ennþá ósvarað í
þessu stórfellda óreiðumáli. Almenningur og Alþingi
eiga ekki að sleppa neinum undan þeirri ábyrgð að
gera grein fyrir þessum fjármálalega sóðaskap.
Ellert B. Schram
Helmingaskiptin
rekast á
Sprengja hefur fallið í íslenska
fjármálaheiminum. Áratugagamalli
helmingaskiptareglu er skyndilega
boðinn birginn. Ný kynslóð í Sjálf-
stæðisflokknum hefur farið út af
sporinu og misst sjónar á gömlum
leikreglum, óskráðum, milli Sjálf-
stæðis og Framsóknar, milli fjárafla-
manna og SÍS. Þeir höfðu það í gegn
að Útvegsbankinn var gerður að
hlutafélagi án þess að eigninni væri
fyrirfram skipt. I rúmlega hálfa öld
hafa þessir flokkar verið ráðandi í
ríkisbönkunum og skipt þar völdum
án teljandi árekstra.
Það sem gerðist í Útvegsbanka-
málinu var að hinir fyrmefndu settu
bankann á hausinn. Það gerðist ekki
með Haískipsviðskiptunum, það var
lögu skeð áður. Á annan áratug var
bankinn búinn að vera á hausnum.
Sjálfstæðismenn voru að vísu í for-
svari fyir Hafskip en þau viðskipti
voru aðeins punkturinn yfir i-ið.
Nýlega hefur verið upplýst að tap
bankans muni vera á annan millj-
arð. Við, þegnar ríkisins, sem enn
eigum þennan banka, bíðum þess að
gerð verði grein fyrir allri skulda-
súpunni. Viðskiptavinum, sem þar
eiga stærstan hlut, verður ekki ein-
um um kennt. Þar bera ábyrgð þeir
sem stjómuðu bankanum.
Ólíkir hagsmunir.
Síðasta ríkisstjóm greip til þess
ráðs að bjóða bankann til sölu þegar
í ljós kom að aðrir bankar vildu
ekki við honum taka vegna slæmrar
stöðu. Hluthafabanki var draumur
frjálshyggjumanna. Þeir vom hins
vegar ekki að flýta sér því ólíklegt
var að nokkur myndi spyrja eftir
bankanum hvað þá ganga að þeim
skilmálum sem Alþingi hafði sam-
þykkt. Bankinn var þungur baggi á
ríkissjóði sem var illa staddur og því
ekki ómögulegt að hann fengist á
betri kjörum eftir því sem lengra liði
á fjárhagsárið. Auk þess væ, j í við-
skiptum við Útvegsbankann menn
og fyrirtæki með miklar skuldir og
rétt að láta Hafskipsmálið hljóðna
áður en næsta skuldasúpa yrði birt.
Hjá Sambandi íslenskra sam-
vinnufélaga stóðu mál hins vegar
með allt öðrum hætti. Ný bankalög
gera ráð fyrir því að eignir banka
megi ekki fara fram úr ákveðnu hlut-
falli af eiginfjárstöðu. Til þess að
Samvinnubankinn uppfyllti þessi
skilyrði þurfti Sambandið að auka
hlutafé sitt um 100 milljónir. Bank-
inn hafði auk þess tapað miklu fé i
gjaldþrotinu á Svalbarðseyri. Það
yrði einnig að bæta upp með auknu
hlutafé. Þannig lá fyrir að ef hægt
ætti að vera að reka bankann þá
varð að setja í hann sennilega á
þriðja hundrað milljónir. Samt sem
áður yrði bankinn erfiður í rekstri
því hann væri það lítil eining og
hefði litla stækkunarmöguleika.
Það var þvi miklu betri fjárfesting
að kaupa hlutabréfin í Útvegsbank-
anum heldur en hressa upp á
Samvinnubankann. Sambandið
hafði einnig eignir undir höndum
sem ríkið hafði sýnt áhuga á að eign-
ast og hentugt að láta söluverðið
ganga upp í kaupin.
Hlutabréfin í Útvegsbankanum
höfðu verið boðin til kaups með
ákveðnum skilmálum, þ.e. verð-
merkt eins og hver önnur vara. Því
töldu SIS menn það næsta víst að
ef þeir uppfylltu þessa skilmála þá
væru bréfin þeirra og því yrði ekki
breytt þó svo aðrir byðu betur eftir
á. Þetta verður að telja eðlilegt sið-
ferði í viðskiptum. Með þessa vissu
í huga tilkynntu þeir fjölmiðlum um
kaupin og einnig að þeir hygðust
sameina Samvinnubankann Utvegs-
bankanum. Þeir höfðu einnig áhuga
á því að Alþýðubankinn kæmi inn
í þá sameiningu.
Svo upp úr logaði
Þessi tilkynning Sambandsins
verkaði eins og þegar logandi eld-
KjaJlaiinn
Kári Arnórsson
skólastjóri
yfir að yrði bankinn tekinn frá Sjálf-
stæðisflokknum og afhentur SÍS
væri hann farinn úr ríkisstjóminni.
- Söguleg yfirlýsing. - Skipti þar
engu máli þó þessi hlutabréf væru
búin að vera til sölu í marga mán-
uði. Fyrrverandi forsætisráðherra sá
sig réttilega tilneyddan til að snupra
hann fyrir og segja honum hvert
hlutverk forsætisráðherra hefði í
ríkisstjóm.
Þegar þetta er skrifað er verið að
þæfa málið með útspili um Búnaðar-
bankann, sett fram sem gálgafrestur.
Viðskiptaráðherra er að leika for-
sætisráðherra og ætlar sér að fella
saiómonsdóm.
En almenningur í landinu, sem enn
á þessi hlutabréf, er engu nær um
það hvort bankinn lendir hjá stærstu
fyrirtækjasamsteypu landsins, sem
„ .. .almenningur í landinu, sem enn á þessi
hlutabréf, er engu nær um það hvort bank-
inn lendir hjá stærstu fyrirtækjasamsteypu
landsins, sem er undir vemdarvæng Fram-
sóknarflokksins, eða hann lendir hjá
peningavaldinu í landinu sem er bakhjarl
Sj álfstæðisflokksins. ‘ ‘
spýtu er fleygt ofan í tóma bensín-
tunnu. Geðshræringin, sem greip um
sig meðal fjáraflamanna og helstu
stuðningsmanna Sjálfstæðisflokks-
ins, var slík að við fátt verður jafnað.
I fyrsta lagi höfðu fjáraflamennimir
ekki látið sér til hugar koma að
neinn gæti eignast meirihluta í þess-
um banka aðrir en þeir. En af öllu
slæmu sem fyrir gat komið í þeim
efhum var þó eignarhald SlS allra
verst. Allt var sett á fulla ferð og
verki, sem ekki hafði tekist að ljúka
á mörgum mánuðum, var nú hespað
af á einni helgi. Nú var ekki lengur
nauðsynlegt að fyrirtæki í sjávarút-
vegi eða útgerðarmenn eignuðust
meirihlutann heldur hitt að það
væru einstakir sjálfstæðismenn eða
fyrirtæki sem þeir stjómuðu. Form-
aður Sjálfetæðisflokksins, sjálfur
forsætisráðherrann, látinn lýsa því
er undir vemdarvæng Framsóknar-
flokksins, eða hann lendir hjá
peningavaldinu í landinu sem er
bakhjarl Sjálfstæðisflokksins.
Þegar Búnaðarbankinn kom inn í
myndina fór almenningur svolítið
að átta sig. Þá fóm menn að kann-
ast við helmingaskiptaregluna. Ef
íhaldið átti að fá banka þá varð
Framsókn að fá annan eða öfugt.
Ef Búnaðarbankinn yrði hluthafa-
banki þá yrði búið að selja meiri-
hluta bréfanna fyrirfram. Svoleiðis á
auðvitað að stofha hlutafélag! Fram-
vegis verður það trúlega tryggt
þegar eignum ríkisins verður breytt
í hlutafé að ákveðinn aðili hafi eign-
ast meirihluta fyrirfram svo menn
lendi ekki í þessum óskapa vandræð-
um að við liggi stjómarslit.
Kári Amórsson
„Viðskiptaráðherra er að leika forsætisráðherra og ætlar sér aö fella salóm-
onsdórn."