Dagblaðið Vísir - DV - 02.07.1988, Qupperneq 31

Dagblaðið Vísir - DV - 02.07.1988, Qupperneq 31
LAUGARDAGUR 2. JÚLÍ 1988. 43 sammála og landinu hefur aldrei verið stjórnað öllu frá miðpunkti. Þegar konungsríki var í Afganistan skilst mér að konungurinn hafi ekki ráðiö miklu meira en Kabúl og tveimur borgum þar fyrir utan.“ - Var eitthvað um að Mujahebeen skæruliðarnir kæmu inn í borgina? Ragnar: „Ekki varð ég var við það. Sagt var að þeir kæmu inn í bæinn. Margir Afganar, sem við kynntumst, sögðust vera stuðn- ingsmenn þeirra. Vel var fylgst með öllum og erfitt fyrir Afgana að hafa samband við fólk frá Vest- urlöndum, hvort sem það var sendiráösfólk eða frá SÞ. Maður veit því ekki hverju á að trúa.“ - Hvemig var lifið í Kabúl? Ragnár: „Það voru á bilinu tíu til fimmtán vestrænir starfsmenn SÞ en þar fyrir utan voru mörg vest- ræn ríki með fulla starfsemi í sendiráðum sínum. Þetta fólk var með fjölskyldur sinar, þannig aö hópurinn var stór. Samkvæmislífið var ekki fjölbreytt en mikið. Hóp- urinn hittist oft og yfirleitt í svipuö- um samkvæmum. Mér líkaði vel í Kabúl og kunni ágætlega við Afgana, það litla sem maður kynntist þeim. Fólkið er að mörgu leyti aðlaðandi, en bar þess merki að hafa gengið í gegnum erf- ið ár. Flestir höföu einhverjar hryllingssögur að segja, höfðu misst ættingja eða vini í ófriðnum. Ég sé hins vegar mest eftir aö hafa ekki séð meira af landinu og við hjónin viljum bæði gjarnan fá tæki- færi til að koma þangað seinna og bæta úr því. Þegar ég var að vinna hjá UNES- CO var verið að vinna að varð- veislu fornminja í Afganistan. Þar er mikið af grískum fornminjum, alveg frá því að Alexander mikli fór þar í gegn, og ég hefði mjög gaman af aö koma þangað aftur á friðsam- ari tíma.“ - Hvernig var lífið hjá eiginkon- unni sem var heima við þennan tíma í Afganistan? Elína: „Það var tilbreytingarríkt að mörgu leyti. Allt er gert á mjög frumstæðan hátt og nútíma þæg- indi þekkjast ekki. Við eignuðumst ágæta vini og mér leiddist aldrei. Á tímabili fékk ég kennara heim til mín að kenna mér tungumálið. Það var ung afgönsk kona. Mjög erfitt var fyrir Afgana að fá að fara inn á heimili útlendinga. Helst var það til að njósna. Þessi kona sagði mér frá lífi ungs fólks og þeim erfiðleikum sem það átti við að búa. Maður hennar hafði lært verkfræði í íran og kom síöan til baka og fór að kenna við háskól- ann. Hann átti eftir að taka dokt- orsgráðu en fékk ekki að fara ann- að en til Sovétríkjanna að ljúka námi. Það varð hann að þiggja. Ungu hjónin höfðu áhyggjur af því, ef Sovétmenn færu frá Afgan- istan, hvort hann yrði stimplaður fylgismaður. Unga fólkið mátti aldrei sýna of mikinn stuðning, hvorki við Sovétmenn né Mujihee skæruliðana." - Nú hefur maður heyrt að Afgan- ar séu frekt fólk. Er það rétt? Ragnar: „Já, þeir eru það. Harðir hermenn og ekki hræddir við neitt - mjög hugrakkir og berjast, hversu léleg vopn sem þeir hafa. Það hafa þeir alltaf verið enda, hef- ur engri þjóð tekist að ráða við þá. Þegar Bretar reyndu aö stjórna landinu gekk það ekki sérlega vel og þeir náðu ekki tökum á þjóð- inni. Þeir eru stoltir og þótt þeir berjist innbyrðis, vita þeir um þjóð- erni sitt og vilja ekki vera neitt annað, né ganga undir vald ann- arra.“ Elína:„Þeir eru einnig fljótir að bregða upp byssu eða hníf ef þeir lenda í deilum við kunningja. Ef þeim er illa við einhvern sam- starfsmann er það mál hreinlega afgreitt.“ Ragnar: „Á skrifstofunni hjá mér gerðist það að einn Afgani réðst á þrjá samlanda, samstarfsmenn sína, og stakk þá með hníf og særði mikið.“ Ragnar og Elína í New York. „Ég mun áreiðanlega ekk! ganga í skotheldu vesti í Libanon fékk fylgd frá flugvellinum er hann afhenti embættisskilríki sín í Líbanon. en kannski ek ég í skotheldum bil,“ segir Ragnar sem Fangar hjá sovéska hernum - Þið haflð ekki lent í að vera beitt ofsóknum eða harðræði? Elína: „Að vísu vorum við einu sinni kyrrsett í nokkra tíma af rússneskum hermönnum. Þetta var á fostudagsmorgni en fóstudag- ar eru frídagar í Afganistan. Þá gátum við fariö fimm til sex kíló- metra út fyrir borgina, á golfvöll sem er við stöðuvatn. Þar lentum við með hópi af kvikmyndatöku- mönnum frá BBC og kunningjum okkar úr breska og bandaríska sendiráðinu. Þarna í kring voru rússnesk virki og eldflaugapallur. Rússarnir voru nýbúnir að taka við þessum mannvirkjum því að áður höfðu Afganar séð um þau. Þeir töldu að kvikmyndatökumennirnir hefðu myndað eitthvað sem ekki mátti sjást. Þeir miðuðu á'okkur byssu og voru með ólæti. Við vor- um kyrrsett á meðan reynt var að semja. Öll vorum við með dipló- matísk réttindi en lítið mark var tekið á því fyrr en málið komst í hendur yfirmanns alls sovéska heraflans í Afganistan. Hann ákvað aö þetta væru mistök og að þeir ættu að sleppa okkur. í millitíðinni var farið með okkur í aðalherstöövar Rússa í Kabúl. Það voru sendir skriðdrekar til að aka okkur í bæinn og vopnaður rúss- neskur hermaður var í hverjum þeirra." - Hvernigerbílakosturílandinu? Ragnar: „Þetta eru mest gamlir evrópskir bílar. Maður kaupir sér notaðan bíl þegar komið er til landsins og selur þegar farið er. Það er þó eitthvað um nýja bíla. Afganar hafa alltaf verið góðir verslunarmenn og hafa ávallt hald- ið verslun sinni áfram þrátt fyrir stríðið. Þess vegna eru tfl peningar til að kaupa nýja bíla frá Evrópu. Strax eftir stjórnarbyltinguna 1979 var reynt að breyta kerfmu sem mest í sovéska átt, fljótlega komust stjórnvöld að því að það passaöi ekki inn í afganskt hag- kerfi. Nú hefur þessu verið breytt aftur og meira að segja er fijáls peningamarkaöur. Þessar breyt- ingar hófust að miklu leyti um leið og kerfiö í Rússlandi byijaði að breytast í frjálsræðisátt. Þaö er ein- kennflegt í þessu stríðshijáða landi aö þar er enginn vöruskortur. Þar var hægt að fá allt á markaðnum, hvort sem það var matur eða ann- að.“ - Hvað um bardaga? Var ekki ba- rist í nágrenni Kabúl? Ragnar: „Maður heyrði oft bar- dagagný á kvöldin. Oft var barist við flugvöllinn og gátu flugvélar, sem voru að koma frá Indlandi, ekki lent. Einu sinni, þegar ég þurfti að fara til New York, seink- aði mér í þrjá daga vegna þess að vélin gat ekki lent. Oft var barist í borginni. Það voru hins vegar oft mismunandi öfl inn- an hersins sem börðust. Það hættu- legasta, sem við lentum í, var þegar bíll sprakk fimmtíu metra frá heimili okkar. Pjöldi fólks dó og slasaðist og krafturinn var slíkur að rúöur fuku úr húsi okkar, dyr þeyttust upp, karmar brotnuðu og hlutir duttu úr hillum. Rússar höfðu hins vegar mjög góða stjórn á hlutum í Kabúl. Ef eitthvað var að voru þeir komnir með her út á götu.“ Mannrán tafði ferð til Líban- on - Nú bíða þín ný ævintýr? Ragnar:„I febrúar var ég skipað- ur sendifulltrúi aðalritara SÞ í Lí- banon til að sjá um alla þróunarað- stöðu þar í landi. Við komum hing- að til New York í febrúar en það dróst aö við færum til Líbanon þar sem tveimur starfsmönnum SÞ þar, Svía og Norðmanni sem störf- uöu fyrir Palestínuhjálp SÞ, var rænt á vegi fyrir sunnan Beirút. Vegna þess þótti óvarlegt að senda fólk til Líbanon. Síðustu starfs- menn SÞ, aðrir en Palestínuhjálp- arinnar, voru sendir frá landinu árið 1984 og síðan hefur enginn verið þar. Nú á aö reyna að byggja þetta upp aftur, samkvæmt ósk stjórnarinnar í Líbanon. Mannrá- nið setti strik í reikninginn en það fannst lausn á því nokkrum vikum síðar, þó ekki sé enn komið í ljós hver tilgangurinn var. Norður- landabúar hafa hingað til verið látnir í friði í Líbanon. Nýlega var þó þremur sænskum blaðamönn- um rænt á leiðinni frá flugvellinum og þeir sögðu frá því að þegar mannræningjarnir komust að því að þeir væru Svíar, hafi þeir verið beðnir afsökunar. Þeim var sagt að mannræningjarnir hafi haldiö þá vera Þjóðverja. Þeim var sleppt eft- ir að búið var að hirða af þeim pen- inga og þess háttar. Eg er núna að búa mig undir að fara tfl Líbanon. Ég heimsótti landið fyrir stuttu og dvaldi í tvær vikur - afhenti embættisskilríki og ræddi við ráðherra og aðra. Ég fer til Líbanon í byrjun júlí og Elína kemur stuttu síðar.“ - Þú verður hæstráðandi SÞ í Lí- banon? Ragnar: „Já, ég verð sendifulltrúi aöalritara SÞ og sé um aö sam- ræma allt starf samtakanna í þess- um málum. Jafnframt er ég yfir starfsemi Þróunarstofnunarinnar í landinu. SÞ eru meö her í Suður- Líbanon en ég hef ekkert með hann að gera og ekki heldur Palestínu- hjálpina. Auðvitað er þó náið sam- band á milli. Til að byrja með má reikna með að starfið verði einkum á sviði skólamála, almennrar heilbrigðis- þjónustu og eitthvað í landbúnaði. Neyðin er mikil. Stríðið hefur stað- ið í íjórtán ár og efnahagur lands- ins er í molum, gjaldmiðfllinn orð- inn einskis virði. Árið 1983 hafði verið gerð mikil áætlun um endurbyggingu í landinu, sem Alþjóðabankinn ætl- aði að íjármagna. Þá versnaði ástandið mikið og hætt var við áætlanirnar. Þær eru ennþá til og ef til þess kemur að hernaðar- og stjómmálaástandið í landinu breytist þá verður að auka hraöann á okkar starfi sem mun kosta geysi- legt fé. Ekki í skotheldu vesti Ég kem til með að vinna með stjórnvöldum sem ráðgjafi og einn- ig sem tengiliður við alþjóðastofn- anir, hluti af því er að halda sam- bandi við þá sem í framtíðinni geta komið meö fjárhagsaðstoð inn í landið. Ég þori þó ekki að spá um hvenær ástandið breytist til batn- aðar.“ - Hvar fer starfsemin fram?' Ragnar: „Við munum búa í aust- urhluta Beirút, þeim kristna. Skrif- stofur verða í báðum borgarhlut- unum, kristna og múhameðstrúar. Það er mjög erfitt aö koma þessu starfi saman og því verðum við að hafa skrifstofur í báðum borgar- hlutum. Til dæmis kemur ríkis- stjórnin sem slík aldrei saman. Sum ráðuneyti eru í austurhlutan- um en önnur í vestur.“ - Hvernig er öryggi manns í þinni stöðu? Þarftu ekki lífverði í Beirút? Ragnar: „Ég veit ekki. Mér hefur verið ráðlagt að hafa lífveröi en veit ekki hvað ég geri. Þessar tvær vikur sem ég var í Beirút notaði ég ekki lífverði utan að ég fékk fylgd frá flugvellinum vegna þess að vegurinn liggur í gegnum mjög slæmt borgarhverfi sem ofsatrúar- menn ráða. Ég hef hins vegar mesta trú á því að vera ekki að þvælast á hættulegum stöðum og í þeim efn- um gilda sömu lögmál í Beirút og New York. Ég mun áreiðanlega ekki ganga í skotheldu vesti en ég veit ekki hvort ég verð í skotheld- um bíl. Ég get líka alltaf snúið mér til stjórnvalda ef mér líst svo á að ég þurfi öryggisverði. Ég þarf ekki annað en biðja um gæslu. Það eru allir hópar í landinu mjög hlynntir SÞ og forystumenn allra hópa, sem ég talaði viö, sögðu mér að þeir vildu hafa SÞ í landinu. Þeir ætla að gera aflt sem í þeirra valdi stendur til að tryggja öryggi starfsmanna SÞ.“ - Hefurðu hugmynd um hve lengi þú verður í Beirút og hvað tekur við eftir það? Ragnar: „Það er með Beirút eins og Kabúl að miðað er við tveggja tfl þriggja ára veru. Eftir þann tíma get ég væntanlega valið um hvort ég fer tfl aðalstöðvanna í New York eða eitthvað annað. Ég held samt að við vfljum ekki vera í aðalstöðv- unum. Fremur höldum við áfram úti í heimi, en kannski á eitthvað rólegri stöðum en við höfum verið á hingað til.“ Texti og myndir: Ólafur Arnarson, DV, New York

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.