Dagblaðið Vísir - DV - 22.07.1988, Blaðsíða 15

15
Stórmæli
„Stríð er atleiðing þess að ekki tekst að halda spennumun milli félags-
hópa undir atakamarki," segir greinarhöfundur.
Það eru mikil stórmæli aö leggja
til að hér veröi sett upp alþjóðleg
friðarstofnun, sérstaklega þegar
orðin stríð og friður eru nær einu
hugtökin sem mannkynið hefur til
að lýsa því ástandi sem annars er
skynjað fremur en skilið.
Viðhald friðar er erfitt, dýrt,
mannfrekt, vanþakklátt og reisn-
arlítið fyrir þá sem að því vinna.
En hvað er viöhald friðar? Viðhald
friðar er að ná fram sams konar
og jafnmiklum hugarfarsbreyting-
um í félagshópum og stríð annars
mundi hafa gert. Þetta er hlutur
sem verður afskaplega erfitt að
kyngja fyrir mikinn fjölda manna.
En til þess að hægt sé að viðhalda
friði verða menn að skilja þetta.
Því aðeins verða menn tilbúnir að
færa þær fórnir sem til þarf til viö-
halds friðar.
Og séu menn þessu ósammála þá
er rétt að rekja þessa fullyrðingu
hér að framan niður til lögmálsins
um viðhald orkunnar og reyni ein-
hver að mótmæla þvi lögmáli er
það vonlaust mál fyrir hann eða
hana.
Vitið þið hvers vegna þið hlæið,
grátið eða eruð stressuð? Það er
vegna þess að orkuskiptin í heilan-
um eru háð lögmáhnu um viðhald
orkunnar. Þetta er vegna þess að
heilinn lærir að þekkja ákveðna
heimsmynd sem er sönn fyrir heil-
ann. Til þess að valda því verkefni
að tlytja mann í gegnum líf sitt þá
verður heihnn að læra reglur og
viðmiðanir til að fara eftir. Það er
hægt að hugsa sér að heilinn tæki
alltaf nýjar ákvarðanir en það er
seinlegt, orkufrekt og álag fyrir til-
finningalífið.
Þegar heUanum berast boð, sem
eru ekki í samræmi við þær reglur
og viðmiðanir sem heilinn notar
og boðin fá ekki staðist, þá veröur
heilinn að vísa boðunum frá. En
þaö er nú svo að boðin eru í orku-
formi og lögmálið segir að orka
geti hvorki orðið til úr engu né
KjáQaxinn
Þorsteinn
Hákonarson
framkvæmdastjóri
eyðst í ekki neitt, því verður að
vísa boðunum frá. Og heilinn hend-
ir boöunum í ruslið, það er að segja
breytir þeim í boð um vöðvasam-
drátt sem við köUum hlátur. Svipað
gildir um grát, reiði, stress og svo
framvegis. í reynd er mikill hluti
samtíma geðbrigða vegna tak-
markana sem heUinn hefur á með-
höndlun orku í boðum.
Áherslustýring í heila
Við getum sagt til einföldunar að
um tvö atriði sé aöaUega að ræða
í boðflutningi og túlkun í heilanum.
Annars vegar eru orkuboð frá
skynjun og hins vegar eru efnaboð
sem breyta bæði túlkunarhæfni og
meðhöndlunarhæfni á orkuboðum.
Þau efni, sem slíku valda, skulum
við kalla boðefni. Við vitum aö
menn veröa örari viö Utinn áfengis-
skammt en sljóir við mikirin, áfengi
er dænú um boóefni, en þau eru
miklu fleiri. Það sem þau gera er
að mynda eins konar mynstur
hugsunar, þaö er aö segja mynda
áherslur í hugsun. Efni, sem valda
kynhvöt, leiða hugsun á þær braut-
ir, efni, sem valda metnaði, leiða
hugsun á þá braut.
En við getum bætt við þriðja at-
riöinu, það er áunnin hugsanatúlk-
un vegna þess að hugsunarferli
hefur verið endurtekið mjög oft.
Það t.d. aö vera íslendingur er hug-
mynd og áunnið hugsanaferli. Það
að vita hvemig fólk gerir og sæmi-
lega siðað fólk hegöar sér er áunn-
in hugsunartúlkun. Þegar menn
verða varir við frávik frá áunnu
hegðunarmynstri er það álag á
orkunotkun í heilanum að túlka
það. Það leiðir sjálfvirkt af sér
spuminguna um rétt og rangt.
Þannig hatast menn við aðra menn
vegna litarháttar vegna þess að
heilinn segir að það sé rangt að
hafa slíkan litarhátt. Það er því
áherslustýring í heila sem ræður
miklu um félagslega virkni ein-
staklinganna og það veröur ekki
sniðgengið ef menn ætla að fara í
friðarviðhald.
Eðli stríðs
Stríð er afleiðing þess að ekki
tekst að halda spennumun milli
félagshópa undir átakamarki.
Náttúrulegur tilgangur stríðs er að
gera út um hvaö sé rétt og hvað sé
rangt. Stríð án þess að láta þann
sigraða finna fyrir ósigri lýkur ekki
slikri deilu, né heldur dugar að
vinna ekki sigur Eðh þess friðar,
sem ríkt hefur a iðnaðarsvæðum
jarðarinnar, er að það er stríð í
þriðja heiminum þar sem tekist er
á um sannleikann og leiknum er
ekki lokið. í rauninni geisar þriðja
heimsstyrjöldin sem hófst strax eft-
ir þá númer tvö. Það er óhugsandi
að halda friðinn án þess að setja
upp viðmiðunarreglur fyrir deilur
milli félagshópa þannig að þeir
sætti sig hver við annan. Málið er
það að þau orkuskipti í heila, sem
fara fram viö sigur og ósigur, verða
annaðhvort að fara fram eða báðir
eða allir verða að tileinka sér sann-
leiksviömiðanir sem þeir sætta sig
við. Og það er nauðsynlegt að setja
sig inn í sjónarmið andstæöra aðila
og skilja eðli viðmiðana þeirra til
þess að sættast við þá.
Eðli þess aö halda viö friði er sem
sé áætlun og framkvæmd á áætlun
um sannleiksreglur sem eru eins
fyrir alla menn og áætlun um al-
þjóðlega staðlaða hegðun og góða
siði til hliðar við sérstaka félags-
hópssiði, sem ahir eru tilbúnir að
virða sem einkamál manna ef þeir
gera sér grein fyrir mismun al-
þjóðlegrar staðlaörar hegðunar og
félagshópsbundinnar hegðunar.
Alþjóölegt mál
Eftir alllanga athugun veröur
ekki annaö séð en að alþjóðlegt
tungumál geti ekki verið annað en
árás á hjarðreglueinkenni nær
allra manna, slíkt talað mál er því
næsta óframkvæmanlegt. Það sem
hægt er aö gera og er fremur auð-
velt er að taka upp táknmál heyrn-
arlausra sem samskiptamál milh
ólíks fólks. Þá er á engan hallað.
Best væri ef flugfélög, skipafélög,
hafnarverkamenn og fólk í ferða-
manna- og veitingarekstri tæki sig
saman um að koma táknmálinu í
framkvæmd. Það mundi borga sig
fyrir þessa aðila. Menn, sem ekki
geta haft tjáskipti, geta ekki skilið
hver annan og búa sér í staðinn til
skýringar sem eru rugl.
Þaö Uggur nú fyrir að hér á ís-
landi er til þekking til þess aö sýna
með rökum fram á eðli stríða og
eöli friðarviðhalds, rök sem eru í
samræmi við það sem við þekkjum
sannast af náttúrunni. Slíka stofn-
un er hægt að setja upp og hægt
að vinna vísindavinnu til þess aö
sannfæra fjölda erlendra manna
um nauðsyn slíkrar stofnunar.
Þetta er ekki verk sem við kom-
umst hjá að vinna, það blasir við
eins og önnur verk sem augljóst er
að viö veröum að vinna. Það er fé-
lagshópsregla íslendings.
Þorsteinn Hákonarson
„Þaö sem hægt er að gera og er fremur
auðvelt er að taka upp táknmál heyrn-
arlausra sem samskiptamál milli ólíks
fólks“
Nýtt álver
„Þau rök, sem heyrast hérlendis meö byggingu nýs álvers, eru sprottin
af hreinum hagvaxtar- og gróðasjónarmiðum... “ segir meðal annars
í greininni.
Nýverið ákváðu íjögur álfyrir-
tæki að hafa samstarf um að gera
hagkvæmniskönnun á smíði nýs
álvers í Straumsvík. Hagkvæmnis-
könnun er fínt orð yfir könnun á
því hvort þessi fyrirtæki muni
græða á þessu álveri eða ekki. Það
er ekki verið að spá í hagkvæmni
út frá náttúruvernd, hagkvæmni
út frá jafnvægi í byggö landsins eða
hagkvæmni út frá tannvernd, aö
dæla flúoríði út í andrúmsloftið.
Það er heldur ekki verið að kanna
þetta með hagsmuni okkar íslend-
inga í huga, þessi fyrirtæki eru
ekki í jólasveinaleik, þau vilja bara
græða.
Græningjar á móti
Það eru margar góðar ástæður
fyrir því að viö græningjar erum á
móti þessum áformum og er sú
helsta e.t.v. mengunin. Að sjálf-
sögðu munu þessi fyrirtæki lofa
öllu fogru í því efni. Það gerðu tals-
menn ísal líka, en í könnun, sem
gerð var árið 1986 á mengun frá
álverinu, kom í ljós að flúoríðs-
mengun var vel yfir þeim mörkum
sem þeir höfðu lofað að virða í upp-
hafi.
Sem vinnustaður er núverandi
álver heilsuspillandi vinnustaður
með háa tíðni atvinnusjúkdóma og
má gera ráð fyrir hinu sama í nýju
álveri.
í sambandi við byggðarþróun má
minnast á það að bygging virkjana
myndi skapa atvinnu á lands-
byggðinni en þar yrði aðeins um
tímabundna atvinnu að ræða þar
sem á hinn bóginn yrði um lang-
varandi atvinnuuppbyggingu að
ræða á suðvesturhorninu. Nóg er
KjaUarinn
Kjartan Jónsson
verslunarmaður
misvægið fyrir.
Sú staðreynd að þetta eru fjöl-
þjóðaauðhringir ætti í raun og veru
að vera næg ástæða til þess að
hafna þessum áætlunum. Fjöl-
þjóðaauöhringir eru stærðar
sinnar og eðhs vegna þannig að þar
komast engin mannleg eða þjóðleg
sjónarmið að. Þeir hafa sýnt það
og sannað úti um allan heim að
þeir eru vísir til þess að loka verk-
smiðjum, einn, tveir og þrír, þótt
það þýði að heilu byggðarlögin
leggist í eyði ef verksmiðjurnar
skila ekki nægilegum arði eða ef
ódýrara vinnuafl fæst annars stað-
ar. Við ættum ekki að leggjast með
hveijum sem er, jafnvel þótt þeir
borgi vel.
Rök meö álveri
Þau rök, sem heyrast hérlendis
með byggingu nýs álvers, eru
sprottin af hreinum hagvaxtar- og
gróðasjónarmiðum en meira að
segja út frá þeim sjónarmiðum
gengur dæmið ekki upp.
Helstu rökin með nýju álveri eru:
- Það er gjaldeyrisskapandi
- Það er atvinnuskapandi
- Það er gott fyrir nýtingu náttúru-
auðlinda okkar, þ.e. rafmagns.
Þessum rökum má svara með því
að það er langt í að við förum að
sjá eitthvað af þessum gjaldeyri.
Sá gjaldeyrir, sem við höfum fengið
hingaö til vegna raforkusölu til ál-
versins, hefur varla gert meira en
að borga vexti og afborganir af
þeim lánum sem við tókum vegna
byggingar virkjana vegna þess. Við
lifum á tímum síaukins hraða í
tækniþróun þannig að fram-
kvæmdir í gamaldags stóriðju, sem
ekki skila neinu fyrr en eftir ára-
tugi, eru út í hött.
Þaö er rétt aö nýtt álver er at-
vinnuskapandi. Galhnn er bara sá
að hvert þessara starfa kostar okk-
ur a.m.k. 25 milljónir í virkjunar-
framkvæmdum. Það væri hægt að
skapa margfalt fleiri störf fyrir
þetta fjármagn á öðrum sviðum.
í áætlunum um nýtt álver kemur
fram að það myndi kaupa meira
en helming af seldri raforku til
stóriðju. Svo stór aðili hefði okkur
alveg í vasanum í samningum um
raforkuverð. Vegna þess hve htið
þjóðfélag við höfum hér getum við
ekki átt svo mikið undir einum
aðila. Það yrði okkur of dýrkeypt
ef eitthvað bæri út af.
Undirskriftasöfnun
Af þessum ástæðum hafa Samtök
græningja hafið undirskriftasöfn-
un þar sem skorað er á ríkisstjórn-
ina að hætta við öll áform um nýtt
álver. Bendum við á að við þurfum
ekki nema brotabrot af þessu f]ár-
magni, sem stendur til að binda í
þessum framkvæmdum, til þess að
gera stórátak í að vinna betur okk-
ar aöalútflutningsvöru, fiskinn
okkar. Einnig höfum við mikið af
vel menntuðu fólki og ættum því
að einbeita okkur að atvinnu-
rekstri þar sem sú menntun fær
að njóta sín, einbeita okkur að því
sem okkar helstu framtíðarmögu-
leikar liggja e.t.v. í, íslensku hug-
viti.
Kjartan Jónsson
„Sem vinnustaður er núverandi álver
heilsuspillandi vinnustaður með háa
tíðni atvinnusjúkdóma og má gera ráð
fyrir hinu sama í nýju álveri.“