Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.1989, Blaðsíða 15

MIÐVIKUÐAGUR 7. 'JÚNÍ' 1989.
15
Að loknu verk-
falli háskólamanna
Islenska þjóðin hefur aldrei verið
menntaðri en í dag. Öli sú þekking,
sem við búum yfir, hefur kostað
mikla íjármuni. Nú mætti ætla að
íslendingar væru þess vegna betur
undir búnir að takast á við hin
ýmsu mál sem koma upp í nútíma-
þjóðfélagi. Einnig mætti ætla að
siðferði þjóðarinnar og félags-
þroskinn væri á framabraut. En
það er öðru nær.
Við það að menntun og þekking
eykst vex í sama hlutfalli ágimdin.
Menn rupla, ræna og krefjast, lög-
lega og ólöglega. Það virðist ekki
skipta máli hvort verðmætin, sem
menn sópa til sín, eru brennivín,
biðlaun eða eitthvað annað.
Menntunin, þekkingin, snýst
fyrst og síðast um hvemig menn
geta auðgað sjálfa sig. Alltof margir
hugsa í veraldlegum gæðum,
drash, dauðum hlutum og flakki
út um öll heimsins höf. Láfsgæða-
kapphlaupið er í algleymingi enda
er þjóðin komin með allt niður um
sig. Þetta er hin raunsanna mynd
af því efnahagsástandi og þeirri
siðfræði sem þjóðin býr við í dag.
Útrás í fégræðgi?
Mikið hefur verið lagt upp úr
menntun enda er mennt máttur og
þekking. Menntunar ætti samt eng-
inn að afla sér aðeins til að fá útrás
í fégræðgi.
Menntamenn ráða nánast öllu í
efnahags- og atvinnulífi lands-
manna í dag og hafa aldrei ráðið
meirn frá upphafi. Á sama tíma og
þekkingin er jafnmikil og raun ber
vitni er allt efnahags- og atvinnulíf
Kjallariim
Gísli Gunnlaugsson
verslunarmaður
landsmanna í rúst. Eru einhver
tengsl þarna á milli? Hvað er að?
Ekki er það menntunarskorturinn.
Það skyldi þó ekki vera að stór
hluti menntafólks í dag séu sjálf-
umglaðir oflátungar, sem láta
reynslu þjóðarinnar lönd og leið en
treysta eingöngu á eigin reikni-
formúlur, fengnar frá erlendum
stórþjóðum og eiga oft lítið erindi
í okkar htla samfélag. Það skyldi
þó ekki vera að eigið ofmat þessara
aðha sé ástæða fyrir því hvernig
komið er. En hver ber ábyrgðina?
Ekki þeir sem hljóta laun sam-
kvæmt ábyrgð starfsins sem mikið
er rætt um þegar samningar standa
yfir. - Nei, það er hinn venjulegi
íslendingur, fyrirvinna þjóðarinn-
ar, sem borgar brúsann.
Nemendur í gíslingu
Kjaradeilu ríkisins við Bandalag
háskólamanna er nýlokið og verð-
ur sér kapítuh í sögu þjóðarinnar.
Þama voru í verkfalh margir sem
jafnvel bjuggu við góð kjör.
í upphafi kjaradeilna var mörkuð
sú stefna að láta sömu laun ganga
til ahra stétta þjóðfélagsins. Þessi
stefna var mörkuð vegna stöðu at-
vinnuveganna og þjóðarbúsins og
átti fuhan rétt á sér. Háskólamenn
gátu ekki hugsað sér að hljóta
sömu kjarabætur og aðrir og efndu
til stórátaka.
Innan raða BHM eru háskóla-
menntaðir kennarar. Þeir brugðu
hart við og tóku nemendur sína í
gíshngu. Skiptu á menntun þeirra
og fiárhagslegri afkomu og eigin
kjörum.
Það er staðreynd að kjör kennara
voru ekki verri en annat?;a laun-
þega þjóðfélagsins. Laun þeirra
margra voru nánast góð miðað við
vinnutímalengd. Mjög víða í skól-
um er dagaflöldi við kennslu u.þ.b.
167 á ári. Undirbúningur undir
kennslustarf, þátttaka í námskeið-
um og sumarfrí eru því 198 dagar.
Það fer ekki milli mála að frítími
kennara er lengri en hjá öðrum
stéttum þjóðfélagsins. Margir
kennarar mæta aldrei til nám-
skeiðahalds. Alltof margir taka
þátt í námskeiðum aðeins að nafn-
inu til, mæta einn til tvo fyrstu
dagana, hverfa síðan á braut til
einkaerinda.
Auðvitað skulu kennarar njóta
kjara samkv. vinnuframlegð sinni
en kennsla á ekki að vera forrétt-
indi til launa frekar en önnur störf
í þjóðfélaginu.
Nýgerðir kjarasamningar hækk-
uðu laun háskólamenntaðra kenn-
ara um 19,8% sé miðað við heilt ár.
Flestir hefðu tahð þetta nóg. Nei,
kné er látið fylgja kviði og nemum
haldið áfram í gíshngu. í nefndum
samningum náðust fram tvöföld
laun við kennslu og próf í sumar.
Þarna sjá kennarar sér leik á borði
að tryggja sér vel launaða sumar-
vinnu. Blásið var í herlúðra og
nemum skipað að mæta strax eða
í ágústmánuði í kennslu og próf.
Nemendur sem féþúfa
Þessi annar kinnhestur kennara
á nemendur á skömmum tíma hef-
ur eftirfarandi afleiðingar. Sumir
nemendur tapa sumarvinnu sinni.
Aðrir tapa a.m.k. 2-8 vikum í vinnu
auk kostnaðar sem varð vegna
verkfahsins. Miðað viö þá launa-
hækkun, sem varð við síðasta ASÍ-
samning, tekur það nemann rúm
tvö ár að ná upp nefndu tekjutapi.
Kennarar ná upp sínu tekjutapi á
fáum mánuðum.
í nokkrum skólum fer fram svo-
kallað námsmat. Ef neminn nær
ekki lágmarkseinkunn út úr mat-
inu hefur hann rétt á að taka próf.
Það skal þakka þeim aðilum sem
framkvæma skólalok á þennan
manneskjulega nátt. Þetta er eina
leiðin eins og málum var komið.
Það er firra að nota nemendur sem
féþúfu.
Það hefur ekki þekkst fyrr í sögu
vinnudeilna á íslandi að þeir sem
í verkfalh voru fengju viðurkenn-
ingu á aðgerðum með fiárgreiðsl-
um. Þetta varð niðurstaðan í ný-
gerðum kjarasamningum BHM.
Þama er komið fordæmi sem aðilar
í komandi kjaradeilum á íslandi
skulu muna eftir. Annar þolandi
verkfahsins (átt er við kennara í
HÍK) fékk greiddar kr. 20.000 fyrir
að hafa staðið í verkfalh (í þessu
samb. er e.t.v. hjákátlegt að tala
um þolanda). Hinn þolandinn,
nemendur, situr uppi með áður-
nefnt tjón.
í þessari stöðu er óhjákvæmhegt
annað en að leita réttar síns. Eðh-
legt er að málið fari fyrir dómstóla.
Nemendur eiga skilyrðislaust aö
fá greiddar fiónabætur. Hvort
greiðsla kemur frá HÍK eða ríkis-
sjóði gildir einu. Mikih meirihluti
þjóðarinnar stendur með nemend-
um í þessu máli.
GísU Gunnlaugsson
„Nemendur eiga skilyrðislaust að fá
greiddar tjónabætur. Hvort greiðsla
kemur frá HÍK eða ríkissjóði gildir
einu.“
Endurreisn breska Verkamannaílokksins:
Breytingar í
evrópskum stfl
Neil Kinnock, formaður breska Verkamannaflokksins. - Vill að flokkurinn
geri Bretland á ný að forystuafli í samvinnu Evrópurikja.
Gagnrýnin endurskoðun á stefn-
um og áherslum er hlutur sem ger-
ast verður innan stómmálaafla ef
þau ætla ekki að glata tengslum við
þjóðfélag samtímans. Úrelding við-
horfa, jafnvel róttækustu viðhorfa,
getur verið ör. Það sem taldist rót-
tækni árið 1969 eða 1979 telst ekki
endfiega róttækni árið 1989. Breski
Verkamannaflokkurinn var dæmi
um slíka úreldingu. Þessi flokkur,
sem þó taldi sjálfan sig róttækan,
var hreinlega orðinn að íhalds-
sömu fyrirbæri og hann fékk harð-
an dóm kjósenda sem slíkur árið
1983 þegar hann hlaut minnst kjör-
fylgi leiðandi sfiómmálaafla í
landinu. Aftur hlaut Verkamanna-
flokkurinn laka niðurstöðu í kosn-
ingunum 1987.
Hvað gerði flokkurinn í máhnu?
Breski Verkamannaflokkurinn
fór í mikla og gagnrýna sjálfskrufn-
ingu sem nú hefur skilað árangri.
Undir forystu NeUs Kinnock, for-
manns flokksins, imnu fiölmargir
starfshópar að mótun nýrrar
stefnuskrár sem sá loks dagsins
fiós 19. maí síðasthðinn. Þar er
stefna flokksins fyrir næstu kosn-
ingar, sem líklega verða haldnar
1991, mótuð.
Endurreisn almenns velferðar-
kerfls, aukinn jöfnuður í lífskjör-
um, breytt skattheimta, efld nátt-
úmvemd, aukið samstarf við önn-
ur Evrópulönd, efld iðnvæðing þar
KjaUaiiim
Einar Heimisson
háskólanemi, Freiburg,
Vestur-Þýskalandi
sem frjáls markaður ræður ferð-
inni, í samráöi við en án teljandi
afskipta stjómvalda. Þetta er
kjarninn í hinni nýju stefnuskrá
breska Verkamannaflokksins.
Einstaklingsfrelsið
Frelsi einstaklingsins og það
hvernig það verður best tryggt er
sígUt deUuefni í evrópskum - og
ekki síst breskum - stjórnmálum.
íhaldsflokkurinn breski hefur út-
nefnt sjálfan sig forystuafl í því að
tryggja persónufrelsið. Á sama
tíma hefur flokkurinn fiölgað svo
boðum og bönnum í landinu að
annað eins þekkist varla í vestræn-
um heimi: stórhertar refsingar eiga
að stöðva glæpaverk, umræða hef-
ur verið mikU um dauðarefsingu,
sömuleiðis fangelsun eða merk-
ingu eyðnisjúkhnga, lögbundin að-
för að samkynhneigöu fólki og síð-
ast en ekki síst aðför að prentfrelsi
í landinu. íhaldsflokkurinn vUl
stórherða eftirlit stjórnvalda með
því sem skrifað er í landinu og
auka refsingar í þeim efnum.
Með öðrum orðum: Vald ríkisins
yflr athöfnum einstaklingsins er
stóraukið.
Sfiórnarstefna breska íhalds-
flokksins hefur fengið skarpa aug-
lýsingu á evrópskum vettvangi á
þeim tíu árum sem hðin eru frá því
að hann tók við völdum: hegðun
breskra knattspymuunnenda er-
lendis er auðvitað ekkert annað en
þjóðfélagsspegUl sem íhaldsflokk-
urinn neitar að horfa í. Öðru nær.
Hann byrjar á öfugum enda. Telur
að knattspymuunnendur hagi sér
betur ef þeir eigi lengri tukthúsvist
á hættu. Bresk fangelsi - iðulega
frá Viktoríutímanum - em líka
yfirfull, kannski þrír menn í eins
manns klefa en á sama tíma haga
knattspyrnuunnendur sér verr og
verr: þarna er stjórnarstefna
íhaldsflokksins spegluð á skarpan
hátt.
Uppsveifla
Verkamannaflokkurinn og
íhaldsflokkurinn em álíka stórir í
skoðanakönnunum um þessar
mundir, báðir njóta um 43 prósent
fylgis. Verkamannaflokkurinn vih
gera Bretland á ný að forystuafh í
samvinnu Evrópuríkja.
í samræmi við það hefur formað-
ur hans, Neil Kinnock, gefið í skyn
að Verkamannaflokkurinn hyggist
skipa sér við hhð annarra breiðra
landstjómarafla í evrópskum
sfiórnmálum: við hhð franskra,
sænskra og vestur-þýskra jafnað-
armanna.
Evrópskir vinstri menn skynja
víða uppsveiflu um þessar mundir.
Sú uppsveifla er tengd stöðugri,
róttækri endurskoðun markmiða
og viðhorfa. íslendingar verða að
fylgjast með þessari þróun og draga
af henni lærdóm. Þær hræringar
sem verða í evrópsku stjórnmála-
lífi um þessar mundir hljóta að
verða íslenskum vinstrimönnum
umhugsunarefni - og vonandi
meira en aðeins umhugsunarefni:
breytinga í evrópskum stíl er þörf
á vinstri væng íslenskra stjóm-
mála.
Einar Heimisson
„Þær hræringar, sem veröa í evrópsku
stórnmálalífi um þessar mundir, hljóta
að veröa íslenskum vinstri mönnum
umhugsunar efni. ‘ ‘