Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.1991, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 10. ÁGÚST 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91 >27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Ófarír í eltingaleik
Eltingaleikurinn við austurríska steinhöggvara gæti
verið uppistaða í nýrri grínmynd um löggulíf. Knúnir
af daglegum fréttum um framgang Mörtls og félaga fara
eftirlitsmenn af ýmsu tagi á vettvang og ná engum ár-
angri, því að Mörtl gefur þeim jafnan langt nef.
Þegar beðið er um að fá að skoða farteskið, er því
hafnað. Þegar krafizt er, að Mörtl mæti á ákveðnum
stað, mætir hann ekki. Þegar settur er á hann yfir-
frakki, fer hann án hans. Þegar steinhöggvarar eru
stöðvaðir í tolli, senda þeir sýnishorn sín í pósti.
Sumir þættir eftirlitsvaldsins standa meira að segja
með steinhöggvurum, enda eru þeir hér á vegum Bif-
reiðastöðvar íslands, sem ber á þeim alla ábyrgð. í sér-
stakri undanþágunefnd veitti Birgir Þorgilsson ferða-
málastjóri Mörtl leyfi til að halda áfram iðju sinni!
Þetta er dæmigert þriðja heims vandamál, sem felst
í, að útlendingar umgangast okkur eins og apa og kom-
ast upp með það. Þýzk ferðaskrifstofa var formlega vör-
uð við að senda hingað stjórnlausan ferðahóp, en tók
ekkert mark á því, af því að hún taldi sig mundu sleppa.
Þessi hópur slapp tiltölulega ódýrt frá vandanum.
Hið sama er að segja um hina frægu útlendinga, sem
fóru á fjallatrukk inn á Kjalveg áður en hann var opnað-
ur og voru sóttir þangað í þyrlu. Þeir greiddu 2000 króna
sekt og hafa sagt þá gamansögu víða um heim.
Sumir íslendingar skilja ekki, af hverju er verið að
amast við þessu fólki. Öldum saman hefur ekkert verið
sagt, þótt heimamenn og gestir taki sjaldgæfa steina og
steingervinga, brjóti dropasteina, geri þarfir sínar í
bergvatnsár og stundi berserksakstur um víðan völl.
Vandamálið felst í, að nú gengur þetta ekki lengur.
ísland er illu heilli orðið ferðamannaland, þar sem íjöldi
manna hefur hagsmuni og lifibrauð af ferðafólki. Álag
á viðkvæmum hálendisstöðum er orðið óhóflegt. Reglur
og eftirlit miðast ekki við þetta mikla og nýja álag.
Raunasögur þessa sumars gefa Alþingi og ríkisstjórn
rækilegt tilefni til að nota næsta vetur til að gefa út ný
lög og reglugerðir um ýmis atriði, sem varða umgengni
við ísland. Það er verðugt verkefni fyrir dugmikinn
umhverfisráðherra að taka forustu í því máli.
Um töku steina og steingervinga, svo og plantna, sem
margar hverjar eru sjaldséðar, þurfa að gilda nákvæm-
ar reglur eins og þegar gilda um töku fugla og eggja.
Við brotum á slíku, svo og við brotum á reglum um
aðra umgengni, þarf að setja hörð viðurlög.
Við þurfum að breyta þeirri þriðja heims ímynd, að
hér búi þjóð, sem láti vandalisma yfir sig ganga, og
koma okkur upp þeirri ímynd, að vandalar komist ekki
upp með moðreyk hér á landi. Við megum ekki láta
innlenda hagsmunaaðila spilla þessari breytingu.
Umfram allt þurfum við sem þjóð að átta okkur á,
að þetta er alvörumál, en ekki meinsemi. Við megum
ekki láta þætti þessa máls vera í höndum manna, sem
ekki skilja það og geta ekki hreyft sig fyrir silkihönskum
sínum og þriðja heims undirgefni við útlendinga.
Það er ekki eingöngu vegna útlendinga, að við þurfum
að setja strangar umgengnisreglur og fylgja þeim eftir
í alvöru. Við þurfum líka að mannast sjálfír. Hin gamla,
kærulausa umgengni fyrri fámennis- og einangrunar-
tíma gengur ekki á fjölmennis- og ferðatíma nútímans.
Við skulum láta ófarirnar í hinum skondna eltinga-
leik við Mörtl verða kornið sem fyllir mælinn, svo að
við séum á næsta sumri búin að ná tökum á verkefninu.
Jónas Kristjánsson
Ozal vís til að
efla Saddam
gegn Kúrdum
Enn er herjað á Kúrda í írak
þannig að þeir eru varnarlausir
við. En nú eru þar ekki að verki
hersveitir Saddams Husseins. í
þetta skipti hefur stjórn NATÓ-
ríkisins Tyrklands ákveðið að sýna
Kúrdum í tvo heimana. Þegar þetta
er ritað höföu tyrkneskar herflug-
vélar farið hátt í hundrað viður-
kenndar árásarferðir til að varpa
sprengjum og skjóta eldflaugum á
skotmörk í norðanverðum Kúrda-
byggðum írans, það er að segja á
fjallaþorp og flóttamannahreysi.
Ekki er látið uppi í Ankara hve
víða þyrlubornar skyndiárásar-
sveitir Tyrklandshers hafa verið
látnar beita sér á jörðu niðri, aðeins
staðfest að árásum sé einnig haldið
uppi með þeim hætti.
Um þær mundir sem Turgut Ozal
Tyrklandsforseti var að búa sig
undir takmarkaða þátttöku í fjöl-
þjóðahernaðinum gegn írak reyndi
hann að bæta ímynd Tyrklands
gagnvart umheiminum með því aö
létta langri kúgun á tug eða tylft
milljóna Kúrda í Tyrklandi að því
marki að ekki skyldi lengur vera
refsivert að þeir mæltust við á eig-
in móðurmáli á almannafæri. Slík
tilslökun við undirþjóðina mætti
harðri andspyrnu á Tyrklands-
þingi.
Hrakleg meðferð tyrkneskra
landamæravarða, hermanna og
embættismanna á aðframkomnum
skörum Kúrda á flótta frá írak
komst í heimsfréttir síðastliðið vor.
Sérstaklega var þess gætt að að-
komufólkið kæmist sem fæst niður
af reginijöllum til byggða og þar
með í samband við verulegan fjölda
Tyrklands-Kúrda, þótt það þýddi
mun verri aðbúð, meira manntjón
af kulda og vosbúð og langtum erf-
iðara hjálparstarf alþjóðlegra
stofnana en ella.
Eftirrekstur tyrkneskra stjórn-
valda að losna sem fyrst við Kúrd-
ana frá írak átti svo drýgstan þátt
í því að Bandaríkin og nokkur Evr-
ópuríki, sem tóku beinan þátt í
Persaflóastríðinu, ákváðu að senda
herlið til Norður-íraks að koma þar
upp griðlandi fyrir flóttafólkið, svo
frambærilegt væri fyrir Tyrki að
losa sig við það í snatri. Ekkert
svipað var gert fyrir landflótta
Kúrda í írak, sem munu þó hafa
verið stórum fleiri en í Tyrklandi.
Atburðarásin, sem nú hefur leitt
til umfangsmikilla hernaðarað-
gerða gegn Kúrdum af Tyrklands
hálfu, hófst með því að tyrkneskar
sérsveitir, sem lengi hafa haft það
hlutverk að kúga Kúrda, drápu í
öndverðum síðasta mánuði að
minnsta kosti tylft manna í borg-
inni Diyarbakir í Kúrdistan og ná-
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
lægum þorpum. Við það vaknaði
til lífsins sá hópur Kúrda sem kall-
ar sig Kúrdneska verkamanna-
flokkinn (skammstafað á þeirra
máli PKK) og um áraraðir hefur
svarað kúgun tyrkneskra yfirvalda
með skyndiárásum á öryggissveitir
þeirra og hermenn, svo og hermd-
arverkum, einatt gagnvart öðrum
Kúrdum.
Fyrir nokkru var tíu þýskum
ferðamönnum rænt í fjallahéraði í
Kúrdistan. Nokkru síðar hvarf sjö
manna tyrkneskur herflokkur og
er tahð að mönnum PKK hafi tek-
ist að fanga hann. Loks var eldflaug
skotið á tyrkneska varðstöð
skammt frá landamærunum að ír-
ak síðastliðinn sunnudag. Þar féllu
níu hermenn og einn óbreyttur
borgari.
Tyrklandsstjórn tekur þá árás til
sannindamerkis um að PKK hafi
komið sér upp bækistöðvum hand-
an landamæranna á griðlandi
Kúrda í írak. Fyrirskipaði hún því
hefndarárásir á þá staði sem hún
telur líklegasta til að hýsa menn
PKK. Talsmenn Kúrda í írak segja
hins vegar að árásir Tyrkja hafi
drepið saklaust flóttafólk svo tug-
um skipti.
En Tyrklandsstjórn kveðst ekki
ætla að láta hér við sitja. Hún
kveðst ætla að lýsa fimm kílómetra
ræmu fram með landamærunum
íraksmegin bannsvæði. Verði
hvert mannsbarn sem þar sjáist
drepið umsvifalaust.
Verði af þessu áformi fær málið
samstundis á sig afdrifaríka póli-
tíska vídd. Drápsræma meðfram
landamærunum af Tyrkja hálfu
lokaði Kúrda í írak inni. Þeir ættu
þess ekki lengur kost að bregðast
við ofsóknum af hálfu Saddams
Husseins með því að flýja að tyrk-
nesku landamærunum og vekja
þannig athygli umheimsins á neyð
sinni. Myndir og lýsingar frétta-
manna á ástandinu þar urðu til
þess að George Bush Bandaríkja-
forseta varð ekki stætt á þeim
ásetningi að láta stjórn sína engu
varða örlög Kúrda.
í hartnær tvo mánuði hefur stað-
ið í Bagdad samningaþóf milli ír-
aksstjórnar og fulltrúa Kúrda í
norðurhluta landsins um sjálf-
stjóm þeim til handa. Samnings-
staða fomstumanna stærstu
stjórnmálahreyfinga Kúrda, þeirra
Massouds Barzani og Jalals Tala-
bani, byggist fyrst og fremst á því
að fólk þeirra eigi undankomuleið,
eins og í vor, reyni Saddam enn að
beita ofbeldi. Sú staða væri úr sög-
unni, lokaði Tyrklandsstjórn
landamærunum með þeim hætti
sem hún hefur nú boðað.
Ekki er vafl á að Turgut Ozal og
stjóm hans er meinilla við að sá
hluti Kúrdistan, sem tiiheyrir írak,
verði sjálfstjórnarsvæði. Við það
hlytu að magnast kröfur Kúrda í
Tyrklandi til viðurkenningar á
menningarlegum og stjórnarfars-
legum réttindum sér til handa.
Fram tfl þessa hefur íraksstjórn
ekki æmt né skræmt gagnvart yflr-
lýstu áformi Tyrkja að teygja yfir-
ráð sín fimm kílómetra inn í írak
meðfram landamærum ríkjanna
endilöngum. Engu er líkara en þeir
Ozal og Saddam hafl gert með sér
þegjandi samkomulag um að setja
Kúrda í írak í úlfakreppu á ný.
Verndarsvæðið norðan 36. breidd-
arbaugs og viðbragðssveit banda-
manna í Tyrklandi til að gæta þess
dygðu lítt þegar til lengdar lætur
geri Tyrklandsstjórn alvöru úr
áformi sínu.
Hernaðarmáttur Tyrklands, ekki
síst flugvéla- og þyrlukostur sem
dygði til að gera ófært að landa-
mærunum frá írak, byggist fyrst
og fremst á bandarískum vopna-
og fégjöfum. Fyrir þrem vikum var
George Bush í opinberri heimsókn
í Tyrklandi og átti þá langar við-
ræður við Ozal og lýsti yflr þéttri
samstöðu þeirra. Óhugsandi er
annað en mál Kúrda í írak hafi
borið þar á góma. Ofurselji Ozai
þá náð og miskunn Saddams Hus-
seins á ný verður því að álykta að
það sé gert með bandarísku sam-
þykki. Væri það verðugt framhald
sögunnar frá 1975, þegar Henry
Kissinger, þáverandi utanríkisráð-
herra, sveik uppreisnarher Kúrda,
sem hann hafði látið CIA vopna og
kosta, í hendur írökum. Þá stýrði
frelsisbaráttu Kúrda Mustafa Barz-
ani, faðir Massouds þess sem nú
reynir að ná samningum við Sadd-
am á grundvelli vestrænnar vernd-
ar.
Magnús Torfi Ólafsson
Turgut Ozal Tyrklandsforseti (t.v.) heilsar Akbar Velayati, utanríkisráðherra Irans, á ráðstefnu rikja islamstrú-
armanna í Istanbul. Símamynd Reuter.