Alþýðublaðið - 31.03.1967, Blaðsíða 8

WVWHWWWVHWWWWHV
■ftHWHHWWHVWHHHWHHWWHHHHWHWHVt jHWWHHtWWH*HHHWWHW*HWWWWHWHWWWWWHWWHWHH<WiWWWHHWHWHW*WWHWHW
A5 sýna manninn sjállan og
Afmælisviðtal v/ð Val Gíslason leikara
— Valur Gíslason cr einn af
mikilhæfustu og traustustu leik-
urum okkar, og alis sóma mak-
legur sem slofnu'nin getur sýnt
'honum, sagði þjóðleikhússtjóri í
viðtali við fréttamenn á dögun-
um þegar sagt var frá fyrirhug-
aðri sýningu 'á Loftste)i.ninum
eftir Friedrieh Diirrenmatt. Val-
ur Gíslason fer með aðalhlut-
verkið í leiknum og á frumsýn-
ingunni í kvöld verður minnzt
40 ára leikafmælis hans. Sjálfur
■ afmælisdagurinn er raunar lið-
inn fyrir nokkru: það var i
apríl árið 1926 sem Valur
kom fyrst fram á leiksviði. Þá
lék hann Sebastian í Þrettánda-
kvöldi S'hakespeares sem Leik-
félag Reykjavíkur lék í Iðnó und
ir forystu Indriða Waage.
— Það var fyrir einskæra til-
viljun að ég tók þetta verk að
mér, sagði Valur Gíslason þegar
Alþýðubiaðið spjallaði við hann
í tilefni afmælisins. En svo stóð
á sem oftar að Leikfélagið vant-
aði ungan mann í hlutverk — og
úr því þetta bauðst þá sló ég til.
Ætii flestum unglingum færi
ekki svo í þessum sporum? Raun
ar var ég enginn unglingur bein-
línis, orðinn 24ra ára gamall.
Og ég_hafði haft áhuga á leiksýn
ingum og leikhúsi frá því ég var
drengur, en aldrei kom mér til
hugar að ég yrði leikari sj'álfur
fyrr en þetta kom til. Hlutverk
Sebastians er að vísu heldur ó-
merkilegt, en einhver verður þó
að vera í því. Og það er ekki
sama hver maðurinn er því að
það þarf að sjást svipur með
þeim Víólu, tvíburasystur 'hans,
:sem Soffía heitin Guðlaugsdótt-
ir lék. Á þes'sum árum vann ég
í íslandsbanka þar sem þeir unnu
báðir Indriði Waage og Brynj-
ólfur Jóhannesson. Og það sem
kom þeim til að biðja mig þess
arna var að einn góðan veður-
dag þóttist Brynjólfur allt í einu
sjá sterkan svip með okkur Soff-
íu. Við vorum reyndar eitthvað
skyld fram í ættir svo þetta hef-
ur kannski ekki verið tómur hug
arburður Brynjólfs — þótt komið
væri nærri frumsýningu og orðin
mikil þörf að finna réttan mann
í hlutverkið.
— Þetta gekk svo eins o'g efni
stóðu tU. Þegar ég tók við hlut-
verkinu voru ekki nema einar
tvær vikur til stefnu og enginn
tími að skikka mig til. Og ég
mun hafa hlotið ómilda dóma
fyrir frammistöðuna þó þeir séu
orðnir næsta óglöggir fyrir mér.
Sebastian varð samt til að ég
leiddist út í að leika áfram og
fékk nokkur hlutyerk strax næsta
vetur; Leikfélagsmönnum hefur
sýnzt að ég igæti orðið liðtækur
þótt Sebastian þætti bragðdauf-
ur. Eftir þetta tók hvað við af
öðru þótt hlutverkin væru smá
framan af, Ég lék með Leikfé-
laginu ailar götur fram að stofn
un Þjóðleikhússins, en þá var
sjálfgefinn hlutur að ráðast
þangað.
— Ég fékk strax áhuga á því
að leika af þessari fyrstu reynslu
minni á sviðinu og vildi halda
því áfram, sagði Valur Gíslason
síðan. Um þetta leyti vantaði
Leikfélagið raunverulega míann-
skap, einkum karlmenn, elzta
leikarakynslóðin var nú óðum að
heltast úr lestinni og eftir 1930
voru ekki aðrir eftir af henni í
Iðnó en þau Gunnþórunn Hall-
dórsdóttir og Friðfinnur Guð-
jónsson. En það fólk sem á þess-
um árum tók við félaginu hefur
verið á sviðinu fram á þennan
dag. Þetta voru hálfgerðir basl-
tímar og við ýmsa erfiðleika að
eiga þótt enn syrti í álinn eftir
1930 þegar kreppan dundi yfir.
Það var eins og hún drægi allan
. áhuga úr fólki, fátæktin og örð-
haldið áfram að leika í Iðnó,
starfið gekk sinn gang þrátt fyr-
ir alla erfiðleika. Það er auðvelt
að mikla þá fyrir sér eftir á, —
en þetta var þrátt fyrir ailt
skemmtilegur tími og ég heid
hann hafi verið dýrmætt þroska-
skeið fyrir félagið sjálft. Þar
voru nú saman komnir margir
góðir leikarar sem á þessum ár-
um hlutu mikla æfingu á svið-
inu, þjálfun og þroska sem leiK-
arar og sem manneskjur. Fram
úr hinum ytri erfiðleikum s'á-
um við elcki fyrr en á stríðsár-
unum. En þá batnaði líka hagur
félagsins mjög verulega.
Valur Gíslason í hlutverki Sshwitters.
ugleikarnir bitna vitaskuld fyrst
á félagsskap eins og Leikfélag-
inu sem allt á undir áhuga manna
komið, félagsmanna sjálfra og
svo leikhúsgesta. Og auðvitað er
hætt við ósamlyndi í féla'gs-
skap þar sem allir hafa afskipta
rétt og þar með metnað fyrir
eigin hönd. Á næstu árum gekk
óneitanlega á ýmsu fyrir Leik-
félaginu, en mest var samt um
það vert að tókst að halda félag-
inu á lífi og að starfi. Þegar erf-
iðleikamir urðu hvað mestir
bjargaði það raunverulega lífi
félagsins að þjóðleikhússjóður-
inn keypti allar eigur þess en
léði Leikfélaginu afnotarétt
þeirra framvegis. Og þótt á ýmsu
gengi innan félagsins og utan
þess á næstu árum var stöðugt
— í stríðsbyrjun kom Lárus
Pálsson heim frá námi og starfi
í Kaupmannahöfn. Nú var hag
- Leikfélagsins svo komið
að það gat ráðið Lárus til sín
sem leikara og leikstjóra og
goldið honum laun fyrir og þann
ig vann hann fram að stofnun
Þjóðleikhússins. Þannig er Lár-
us raunverulega fyrsti íslenzki
atvinnuleikarinn, en hann og
Haraldur Björnsson og Indriði
Waage voru lengi aðal-leikstjór-
ar félagsins og mótuðu mjög
starf þess. Eftir þetta varð æ al-
igengara að menn legðu fyrir sig
leiknám. Lengi framan af var
varla hægt að tala um neina með
vitaða leikarastétt í landinu, en
leikurum óx fiskur um hrygg
með viðgangi leiklistarinnar og
leikhúsanna. Nú þykir víst sum-
um stéttin orðin einum of fyrir-
ferðarmikil: það er varla enn
grundvöllur fyrir tuttugu til
þrjátíu frumsýningar á ári
í 'bæ á stærð við Reykjavík.
Fólk endist ekki til að sækja all-
ar þessar sýningar, en þeim fylg-
ir mikið álag á leikarahópinn.
Hann er þrátt fyrir allt ekki
stærri en svo ennþá.
Sviðsmynd úr leikritinu Loftsteini
— Auðvitað voru það geysi-
mikil umskipti fyrir okkur leik-
ara þegar Þjóðleikhúsið tók loks
til starfa. Áður fyrr voru menn
almennt bundnir við störf sín
á daginn -- sjálfur vann ég í
banka framan af, en síðan len'gi
hjá Sjúkrasamlaginu — og eng-
inn tími til æfinga nema á kvöld-
in og um helgar. Á laugardags-
kvöldum voru menn í útvarpinu
því að þá voru útvarpsleikrit æv-
inlega leikin beint. Þegar leik-
sýningar voru 3-4 sinnum í viku
varð þvi æfingastarfsemin allt-
of stopul og slitrótt. Og þegar
leikrit gengu verulega vel eins
og Maður og kona eða Gullna
hliðið varð enginn tími til að æfa
ný verkefni. Allt þetta gerbreytt
ist þegar Þjóðleikhúsið kom til.
Þá jókst leikstarfsemin til mik-
illa muna: í stað þess að frum-
sýningar væru 4-5 urðu þær 10-
15 á vetri og enn fleiri síðustu
árin. Og nú gátu menn gengið að
æfingum á daginn með reglu-
bundnum hætti við spánný vinnu
skilyrði. Ég held líka að leiklist-
in hafi tekið miklum framför-
um þessi ár sem síðan eru liðin
og sýningar almennt batnað til
muna hjá báðum leikhúsunum,
öll útfærsla og meðferð verkefn-
anna. Leikur einstakra leikara
hefur að vísu ævinlega verið til
góður svo að í því tilliti er sam-'
anburðurinn ekki eins glöggur,
en starfið í hePd hefur áreiðan-
lega þroskpzt til muna. Það er
þessi heildarsvipur sem leikari
leggur mest uno úr þegar hann
fer í leikhús: við þekkjum ein-
att leikritið fyrir og leikarana
sem fara með það og erum ekk-
ert að spekúlera í hvort okkur
líki efni eða einhver afbrigði í
formi leiksins. Það er sýningin
sem slík sem við reynum að
meta. Og ég held að leikarastétt
okkar í dai? taki vinnu sína al-
'WWHWHHHWHHWWHHWHHHHWHWHWHHHHHWWHWHWWWWHHWWHWWHWWWHWWWWHHWWiV W "u>'WMWUH*W
3 31. marz 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ