Dagur - 01.03.1945, Blaðsíða 5

Fimmtudaginn 1. marz 1945
S
DAGUR
Björn Haraldsson:
Samgönguinál Norður-Þingeyjarsýslu
Það er löngn viðurkennd stað-
reynd, að möguleikar til greiðra
viðskipta út á við sé eitfaf aðal-
skilyrðum fyrir góðri afkomu
hvers héraðs og byggðarlags. Þó
mikið hafi áunnist hér á iandi í
þessum efnum á síðustu áratug-
um, þá er enn svo ástatt á ýms-
um stöðum landsins að samgöng-
ur, sími og póstmál hafa ekki
tekið þeim umbótum sem æski-
legt væri. Afskekkt byggðarlög,
eins og Norður-Þingeyjarsýsla,
eru enn í nálega sömu einarigr-
un mestan hluta ársins og þau
voru fyrir tveim til þrem tugum
ára. Skipakomur á hafnirnar eru
strjálar og harla óvissar, og fulla
níu mánuði ársins eru bifreiða-
samgöngur milli Norður-Þing-
eyjarsýslu og annarra héraða
fullkomlega útilokaðar. Síma-
samband við aðra landshluta
verður æ torveldara með hverjtt
ári sem líður vegna forgangsað-
stöðu og hinna óvinsælu hrað-
samtala opinberra fyrirtækja,
samhliða því, að tekniskir mögu-
leikar á sfmasambandi milli
Norður-Þingeyjarsýslu og ann-
arr héraða hafa ekkert aukizt frá
því er síminn var þar fyrst lagð-
ur. Það leiðir af líktim, að póst-
samböndin dragi dám af sam-
göngunum. í Norður-Þingeyjar-
sýslu má það teljast allgott, ef
Reykjavíkurpóstur er yngri en
mánaðargamall er hann kemur
Úr erlendum blöðum.
(Framhald af 3. síðu).
Bandaríkin, Bretland, Rússland,
Kína og Frakkland eigi jafnan
eitt hvert, en sex önnur ríki
hljóti sæti í ráðinu til tveggja
ára í senn og kjósi allsherjar
þingið í ráðið að því leyti.
ALÞJÓÐADÓMSTÓLL og
eru allar þjólSir stofnunarinnar
aðilar að þeim sáttmála, sem um
hann verður gerður.
STJÓRNARDEILD, þar sern
sérfræðingar í ýmsum greinum
eru fastir starfsmenn en fram-
kvæmdastjóri hefir yfirumsjón
með almennum rekstri stofnun-
arinnar.
FJÁRHAGS- OG FJÁR-
MÁLARÁÐ. í því eiga sæti full-
trúar 18 þjóða og kýs allsherjar-
þingið þá í ráðið til þriggja ára
í senn.
HERNAÐARNEFND. - í
lienni eiga jafnan sæti formenn
lierforingjaráða stórveldanna
fimm, sem fast sæti liafa í Ör-
yggisráðinu, en gert er ráð fyrir,
að aðrar þjóðir geti fengið sæti
í nefnd þessari ef ástæða þykir
■til.
Er þá lýst þeim aðaldeildum,
sem ætlast er til að ntyndi Al-
þjóðabandalagið.
Hvaðaríki geta orðið meðlimir?
Allar friðelskandi þjóðir geta
orðið meðlimir. Ríki, sem ekki
verða þátttakendur við stofnun
bandalagsins, geta fengið inn-
göngu ef allsherjar-þingið sam-
þykkir, enda mæli Öryggisráðið
með inntökubeiðninni.
(Framhald).
til viðtakenda, en stundum
verður hann allt að því tveggja
mánaða gamall. Yfir sumarmán-
uðina þrjá er þetta að vísu
skárra, en þó engan veginn svo
gott sem verið gæti. Og yfirleitt
eru póstsamböndin í sýslunni nú
engu betri en þau voru fyrir 20
—30 árum.
Þegar hins vegar er litið á þær
miklu framfarir, sem orðið hafa
í þessu héraði á síðustu 20 árum,
í húsagerð, ræktun _og fleiru,
samhliða stórfelldri framleiðslu-
aukningu, þrátt fyrir sífellt
minnkandi vinnuafl, verður það
æ Ijósara með hverju ári sem líð-
ur, hvílíkur hemill kyrrstaðan í
samgongumálunum — hin álda-
gamla einangrun — er á afkomu
þessa héraðs. Sem betur fer hafa
samgöngur gjörbreytzt til batn-
aðar í flestum sýslum landsins á
síðari áratugum, því augljósara
er það, hversu Norður-Þingeyj-
ai’sýsla hefir verið sett hjá í þeim
efnunt.
Þess er að vænta, þegar friður
kemst á í Eviópu, að strandferð-
ir stærri og minni skipa verði
skipulagðar á ný, og það betur
en var fyrir stríð. Einnig að bein-
ir vöruflutningar frá útlöndum
hef jist. Umskipun á vörunum í
Reykjavík hefir nú á stríðs-
árunum valdið fjarlægum héruð-
um gífuflegum aukakostnaði,
sem mun þó ekki ætíð hafa verið
óhjákvæmilegur.
Þótt ýmsir líti hýru auga til
flugvélanna í sambandi ýið sam-
göngumálin, þá er barnalegt að.
álíta, að þær útrými þörfinni á
því að bæta vegakerfi landsins. í
því sambandi má benda á það,
að hernaðarþjóðirnar, sem ráða
yfir flugtækninni, nota hana að-
allega þar, sem öðrum sam-
göngutækjum verður ekki við
konxið. Loftflutningar geta ekki
keppt við faiartæki á landi og
sjó hvað kostnað snei tir og sízt í
strjálbýlinu.
Byggðir Norðui'-Þingeyjar-
sýslu eru nú tengdar við aðal-
vegakerfi landsins með ruddum
vegi yfir Reykjaheiði, sexn lagð-
ur var um 1930 og hulinn er
lijarni fulla níu mánuði ársins.
Aðeins yfir hástunarið er ein-
angrunin rofin. Tveir austustu
hreppar sýslunnar hafa þó verið
að fullu einangraðir frá aðal-
akvegunum þar til fyrir tveimur
árum að vegur var ruddur yfir
Axarfj.heiði, en sá vegur er einn-
ig aðeins færyfir hásuxnarið. Veg-
irnir um byggðirnar eiga að
vísu langt í land með að verða
færir mestan hluta ársins, en sá
er þó munurinn, að á ári hverju
er nokkuð unnið að því tak-
ntarki með því að gera upp-
byggða vegi í stað ruddi'a vega,
sem oftast eru ófærir yfir vetur-
inn. Stærri ár eru brúaðar nema
Svalbarðsá í Þistilfirði, sem er
þó mikill farartálmi. Þá á þarf
nauðsynlega að brúa hið fyrsta.
Einnig verður að endurbyggja
nokkrar hálffallnar smábrýr á
Kópaskersvegi.
Sambandið við aðalvegakerfi
landsins hefiy hins vegar staðið í
stað á annan tug ára. Á þeim
tíma hefir því takmarki verið
langt til náð, að gera þjóðvegina
frá Reykjavík alla leið norður til
Húsavíkur yfir fjöll og heiðar
akfæran allt árið. 'En þegar til
Húsavíkur er kornið stingur al-
veg í stúf. Lengra austur er ekki
akfært nerna yfir hásumarið. Þó
liggur opið fyrir, að gera vetrar-
veg þaðan austur í Norður-.Þing-
éyjarsýslu eftir sæmilega snjó-
léttri leið. Sú leið er „kring
Tjörnes" með sjó fram. F.innig
þarf að tengja hina tvo austustu
hreppa við vegakerfið með nýj-
um vegi frá Raufarhöfn suður
yfir Hálsa í Þistilfjörð. Jafnhliða
því, sem byggðavegirnir í sýsl-
unni eru endurbættir, verður
þegar í stað að hefja byggingu
þessara tveggja tengi-vega, sem
báðir eru auk þess byggðavegir,
er mundu koma nokkrum jörð-
um í vegasamband, sem til þessa
lxafa alveg verið einangraðai', og
liggur við auðn af þeim sökum.
Þar sem vegur frá Htxsavík
„kring Tjörnes" mundi gei'a
hinn rudda veg um Reykjaheiði
FOKDREIFAR.
(Framháld af 4. síðu).
Aftur á móti herma lausafréttir að
sunnan, að flokksbræður hans á Al-
þingi séu mun vígfúsari en hann, og
geti vel komið til mála, að þeir vilji
berjast. Hafa þeir þá sjálfsagt munað
félaga Stalin að sama skapi betur en
„Verkam.“, og ekki viljað gera hann
algeran ómerking og óábyrgan fyrir
samþykktum þeim, sem gerðar voru í
hlaðvarpanum hjá honum sjálfum nú
á dögunum! Verður nú fróðlegt að
fylgjast með því hvor „línan“ verður
ofan á í málgögnum flokksins næstu
dagana — hlutleysis- og friðarstefna
Jakobs eða hernaðarstefna þingfull-
trúanna.
TUTENN HAFA ANNARS brotið unr
það heilann, hvern veg hernaðar-
aðgerðum okkar Islendinga muni
verða hagað, ef svo skyldi fara, að
Alþingi sinnti hinu vinsamlega tilboði,
sem getið er um í hinni erlendu fregn.
Kemur mönnum saman um, að líkleg-
ast sé, þar sem við erum enn allflestir
viðvaningar í hernaðarlistinni, að
kennslumálaráðuneytinu verði falið
að annast herútboðið, þjálfunina og
stjórn hersins í hvívetna, enda bezt til
þess fallið sökum æfingar og reynslu
í skyldum efnum. Muni þá rauðliðar
sendiir til austurvígstöðvanna, kven-
herinn undir stjórn Elísabetar, en
karlleggurinn lúti engum nema Stalin
einum, enda hafi þeir kolamola úr
Nóvuslagnum fræga að vopni. Al-
þýðuflokksmenn verði sendir til Sví-
þjóðar undir forustu Stefáns Jóhanns
og þess vænzt, að þeir eigi aldrei aft-
urkvæmt frá þeim vígstöðvum. For-
sætisráðherra haldi sjálfstæðishern-
um beina leið til Þýzkalands, og megi
hver einstakur liðsmaður ráða því,
þegar þangað er komið, hvoru megin
eldlínunnar hann kjósi heldur að
berjast, og „drepur þar þá hver ann-
an“. — Er sízt að efa það, hvar
„mennirnir með hreinu hugsanirnar",
sem Mogginn talaði svo fjálglega um
hér á árum áður, muni skipa sér í
sveit, hvar hinir, þeir, sem kámugir
eru innvortist;, kunna nú að lenda. —
Að lokum er talið, að herstjórnin hafi
fullan hug á að senda okkur Fram-
sóknarm. til Fianden, en sá staður hef-
ir komið nokkuð við hernaðarsögu
síðustu daga, og mun vera í nánd við
Niðurlönd. Munu skrifarar og staðar-
ráðsmenn ríkisstjómarinnar telja, að
„öxin og jörðjn" geymi okkur bezt!
óþaifan, kynni að vakna sú
spurning, hvort ekki-væri heppi-
legra að endurbyggja þann veg
heldur en byggja nýjan. Ef gera
skal vetrarfæran veg yfir Reykja-
lieiði þyifti að byggja hann að
nýju, þannig að lítill sem eng-
inn léttir yrði að núverandi vegi
þar. Ætti svo slíkur vegur að
verða jafn öruggur og Tjörnes-
vegurinn mundi hann verða
mun dýrari. Svo lítill lengdar-
munur er á þesstim tveim leið-
um, að ekki skiptir máli. Það
getur þvi ekkert álitamál verið
að Tjörnesvegurinn er rétta að-
ferðin til þess að tengja byggðir
Norður-Þingeyjarsýslu við vega-
kerfi landsins.
Samgöngumál Norður-Þing-
eýjarsýslu eru í mikilli vari-
rækslu. Samgöngubótum á sjó og
aukningu símakerfisins verður
ekki við komið að ráði fyrr en að
stríði loknu. Aftur á móti er
þegar tímabært, og þó fyrr hefði
verið, að korna sýslunni í varan-
legt sambancL við aðalvegakerfi
landsins. Til þess þarf að vísu
nokkurt fé, en Jjó ekki mikið,
þegar um það er að ræða að frelsa
frá lítt Jrolandi einangrun eina
af farsælustu og landkostamestu
byggðum þessa lands.
Endurprentun með viðauka
(Framhald af 4. síðu).
um að tekjur bæjarins muni
minnka ef KEA færi enn út kví-
arnar, eru álíka barnalegar, því
að raunin er sú, að á því fleiri
hendur sem skattskyldar tekjur
fyrirtækjanna dreifast í því
lægri útsvarsstiga komast þær.
Blaðið hefir löngum haldið því
fratn, að kaupménnirnir væru
líklegastir til að bera auknar
skattabyrðar þótt það jafnframt
ræði um „þrautpíningu" og
,,skattabrjálæði“. Það er hins
vegar augljóst, að verðlagseftir-
litið á að girða fyrir það, að smá-
söluverzlun beri mikla skatta og
sízt meiri en nú er til ætlast.
★
Árás blaðsins á KEA er að
þessu sinni, sem jafnan fyrr, ekk-
ert nema vindhögg. Væri nær að
Jtað beindi geiri sínum að þeirri
stefnu, að ríkið hljóti bróður-
partinn af Jteim sköttum, sem
stór fyrirtæki greiða til hins op-
inbera. Þar liggur meinsemdin
grafin. Allt skraf um skattfrelsi
kaupfélaganna er hégómi, svo
sem dæmin sanna.
★
Um viðauka blaðsins við
Jtessa kenningu, þar sem það
segir að KEA hafi byggt hótelið
fyrir „rekstursafgang" sinn, er
annars það að segja, að furðu-
legt er, að svo heimskuleg stað-
hæfing skuli birtast í blaði, sem
hefir lögfræðing á ritstjórnar-
skrifstofu sinni. Því að hún lýsir
fádæma vanþekkingu á skipu-
lági kaupfélaganna, gildandi
skattalögum og almennum verzl-
unarrekstri.
Allur almenningur veit hins
vegar, að'kaupfélögin varðveita
milljónir af sparifé landsmanna.
Þessir sjóðir myndast með því,
að verzla við félögin og geyma
arðinn hjá þeim, t. d. stofnsjóð-
úrinn, eða með beinum pen-
ingainnborgunum, t. d. innláns-
deildir. Það er ekkert leyndar-
inál, að KEA varðveitir milljón-
ir af sparifé félagsmanna sinna
á þennan hátt og greiðir af því
vexti. Þegar þetta fé verður
meira en svo, að félögin geti
ávaxtað það allt í almennum
verzlunarrekstri sinum, verður
að finna aðrar leiðir til þess, t. d.
með nýjum framkvæmdum, sem
vænlegar þykja. Þetta fé er vita-
skuld ekki eign eða „rekstursaf-
gangur“ félaganna, heldur félags-
mannanna, enda greiða þeir
skatta af því. Það hefir verið
stefna samvinnufélaganna um
heim allan, að hvetja félagsmenn
sína ti! Jiess að láta félögin
ávaxta sparifé sitt. Á þennan
hátt gefst félögunum tækifæri til
þess að færa út kvíarnar og beina
samvinnuskipulaginu að sem
flestum starfsgreinum þjóðfélag-
anna, án þess að þurfá til þess
aðstoð lánsstofnana. Það er Jretta
sem hefir skeð hér, og er fullyrð-
ing blaðsins eins furðulega ósvíf-
in og hún er heimskuleg.
★
Blaðið telur ennfremur, að
gistihúsið sé svo fínt, að enginn
bóndi fái að koma þar inn. Þetta
hefir það heilindi ti! að segja,
eftir að annar ritst j. Jiess heyrði
framkvæmdastj. KEA lýsa því yf-
ir, þegar gistihúsið var opnað, að
það væri fyrst og fremst byggt
fyrir félagsmenn KEA í sveit og
við sjó. Það er því svo að sjá, að
hin almenna skoðun Mbl.manna
um, að bændur séu „með mosa í
skeggingu og fiður í fötunum"
hafi gjörsamlega yfirskyggt sam-
vizkuv ritstj. Samvinnumenn
telja ekki, að lífsþægindi og sið-
mennileg aðbúð eigi að veitast
kaupstaðabúum einum. Það er
hins vegar skoðun Mbl.manna.
Gistihúsið er ekkert „lúksus-
hótel“, heldur vistlegur sama-
staður, sem hæfir alþýðu manna
í sveit og við sjó. Þeir tímar eru
liðnir, að kaupmenn og brask-
aralýður einir búi í siðmennileg-
um húsakynnum. Samvinnu-
menn stefna að því, að þau þæg-
indi nái til allra. Bygging gisti-
hússins er einn liður þeirrar
starfsemi.
GOTT TÚN,
ca. 6 dagsláttur, til sölu. Tilboð
óskast, án skuldbindingar um
sölu. Upplýsingar gefur Sig.
Halldórsson, Aðalstræti 46, eftir
kl. 7 e. h.
Húseignin
Aðalstræti 46, ásamt kar-
töfflugarði, er til sölu. Semja
ber við -
JÓN E. SIGURÐSSON,
til viðtals í Akra.