Dagur - 01.03.1945, Blaðsíða 9

Fimmtudaginn 1. marz 1945
0AGUR
9
AF SJÓNARHÓU NORÐLENDINGS

Fordæmi Breta.
Brezkar útvarps- og blaða-
fregnir greina frá frumvarpi,
sem nú er til umræðu í brezka
þinginu og mun verða að lögum
á næstunni. Frumvarp þetta heit-
ir: Tlie Distribution of Industry
Bill, eða frumvarp um dreifingu
iðnaðarins. Það er byggt á rann-
sóknum stjórnskipaðrar nefndar
um nauðsynlega dreifingu iðn-
aðarins frá þéttbýlinu umhverfis
London til þeirra staða, sem var-
hluta hafa farið af iðnaðarþróun
síðustu áratuga. Niðurstöður
nefndar þessarar voru í stuttu
máli þær, að þjóðarnauðsyn
væri, að dreifa framleiðslufyrir-
tækjum um landið á skipulegri
hátt en verið hefði til þessa. Eng-
in nauðsyn væri á því, að Lon-
don hlyti bróðurpartinn af ný-
sköpun eftirstríðsáranna; miklu
fremur væri ástæða til að ýmsir
landshlutar hlytu þar sinn rétt-
mæta skerf, jafnvel kæmi mjög
til álita hvort ekki ætti að flytja
ýmsar stjórnarskrifstofur frá
London í þeim tilgangi, að
tengja nánari bönd milli ríkisins
og hinna breiðu byggða landsins
og stuðla að jafnrétti í lífsmögu-
leikum þegnanna.
Eg veitti því athygli, að Dagur
skýrði frá niðurstöðum nefndar
þessarar í þættinum „Úr erlend-
um blöðum“, þegar þær voru
birtar á ofanverðu sl. ári. Ekki
hefi eg séð þeirra getið í neinu
öðru íslenzku ltlaði. Eg vildi
með þessum pistli taka upp
þráðinn, þar sem hann féll niður
jrá.
•
Frumvarp það, sem nú er að
verða að lögum í Bretlandi, er
þáttur nýsköpunarundirbúnings
brezku ríkisstjórnarinnar. Þar er
svo ráð fyrir gert, að hver sá at-
vinnurekandi, sem vill reisa
verksmiðju verður að sækja um
leyfi til þess til brezka verzlun-
armálaráðuneytisins. Tilgangur
jiessarar takmörkunar er ekki sá,
að sporna gegn nýsköpun í
brezkum iðnaði, heldur að veita
ríkinu aðstöðu til þess að hafa
eftirlit með nauðsynlegri dreif-
ingu iðnaðarfyrirtækjanna um
héruð landsins. Verzlunarráðu-
neytinu er ætlað, að beita áhrif-
um sínum til jress að sannfæra
brezka iðnrekendur um, að það
sé engan veginn heppilegt fyrir
þá né framtíð iðnaðarins að ein-
beina öllum nýsköpunarfyrir-
ætlunum að nokkrum þéttbýl-
um borgum landsins, og benda
jreim á héruð, sem hafa ákjósan-
legt tækifæri til þess að taka við
nýjum iðngreinum og jrurfa
þeirra með. Stjórninni heimilast
einnig í sérstökum tilfellum, að
stöðva byggingu verksmiðja í
ýmsum þéttbýlum héruðum, þar
sem álitið er að þeirra sé ekki
joörf, og stuðla að byggingu
slíkra fyrirtækja annars staðar
með styrkveitingu. Nokkur hér-
uð Bretlands, sem fyrir stríðið
voru nefnd „atvinnuleysishér-
uð“, hljóta nú nafnið „framfara-
liéruð". Að jieim á „nýsköpun-
in“ að beinast fyrst og fremst.
Brezka ríkið virðist ætla að
I hverfa frá skipulagsleysi „hinnar
, frjálsu, óháðu samkeppni“ í
þessum efnum, að agasömu
skipulagi með það fyrir augum,
að jafna aðstöðuna til þess að
lifa í landinu.
•
Nýsköpun heima og erlendis.
Það er fyllilega |)ess vert, að
gefa því gaum með hverjum
hætti nágrannaþjóðir okkar und-
irbúa sína ,,nýsköpun“. Undar-
lega hljótt er um j^au mál í
stjórnarblöðunum, sem annars
láta sér svo tíðrætt um „nýsköp-
unarmár. Það sýnist Jaó skipta
miklu máli og geta varpað
nokkru nokkru ljósi á mögu-
leika okkar til atvinnulegrar ný-
sköpunar við núverandi kring-
umstæður, hver undirbúningur
er hafður um hönd í þesstim
löndum. Það er t. d. eftirtektar-
vert, að í sambandi við jrær
miklu umræður um útflutnings-
verzlun Bretlands, sem nú
standa yfir í brezkum blöðum,
gætir mikils kvíða í sambandi
við þá aukningu framleiðslu-
kostnaðar, sem þar hefir orðið á
stríðsárunum. Sumir brezkir út-
flytjendur telja aðstöðu Bret-
lands til mikillar útflutnings-
verzlunar hafa versnað til muna,
frá því sem var fyrir stríð, af
þessum orsökum. F.r f því sam-
bandi rétt að minna á, að dvrtíð-
in hér a landi er margföld við
verðhækkun joá, sem Jrar hefir
orðið. Bretar hafa að miklu leyti
haldið verðlagi í skefjum. Sem
dæmi um jiennan kvíða vil eg
nefna grein í Times, 7. febrúar
sl. Þar er sagt, að amerískir út-
flytjendur séu þeirrar skoðunar,
að hinn hái framleiðslukostnað-
ur brezkra kola muni standa í
v'egi fyrir því, að Bretar geti
keppt við Ameríkumenn um
sölu ýmissa iðnaðarvara,á heims-
markaðinum, en kolin eru svo
sem allir vita, undirstaða brezks
iðnaðar. Hvergi verður þess vart,
að Bretar telji „nýja tækni“ alls-
herjar lausn á þessu vandamáli
þótt vitanlegt sé, að þeir muni
færa sér hana í nyt af fremsta
megni.
•
Þótt undarlegt megi virðast,
stendur mikill styr um j:>að hér á
landi hvern þátt framleiðslu-
kostnaðurinn eigi í framtíð út-
flutningsverzlunarinnar. Fram-
sóknarmenn hafa bent á, að litl-
ar líkur verði að teljast til þess,
að nauðsynlegri útflutnings-
verzlun verði haldið uppi ef
framleiðslukostnaður þeirra
vara, sem selja á á frjálsum mark-
aði, sé stórum mun hærri hér en
hjá þeirn þjóðum, sem líklegast-
ar eru til þess að keppa við okk-
ur á markaðslöndunum. Þetta er
sama sjónarmið og telur, að
hækkaður framleiðslukostnaður
brezkra kola muni torvelda út-
flutningsverzlun Bretlands eftír
stríðið. Framsóknarmenn telja
því, að lækkun dýrtíðarinnar sé
algjört skilyrði jress, að arðbær
atvinnurekstur og útfluningur
geti átt sér stað í landinu. Brezk-
ir útflytjendur ræða nú um það,
á hvern hátt þeir geti mætt þessu
vandamáli í sínu landi, þ. e.
lækka framleiðslukostnaðinn. Er
dýrtíðin í þeirra landi þó smá-
munir einir hjá því, sem hér rík-
ir. Stjórnarliðar hér líta aftur á
móti þannig á málið, að notkun
„nýrrar tækni“ geti vegið á móti
þeirri aukningu framleiðslu-
kostnaðar, sem hér hefir orðið
síðan í stríðsbyrjun. Útflutnings-
verzlun þjóðarinnar sé því engin
hætta búin af völdum dýrtíðar-
innar. Þetta sjónarmið ræður
því, að þær tillögur til lækkun-
ar á dýrtíðinni með sanngjarnri
þátttöku allra stétta, sem Fram-
sóknarflokkurinn hefir beitt sér
fyrir hafa engan byr fengið með-
al þess meirihluta, sem styður
stjórnina. Menn virðast trúa á
„nýja tækni“, sem allsherjar
lausnarorð. Þessi hugsunarhátt-
ur stjórnarliðsins er vægast sagt
nokkuð þokukenndur, nema það
sé trú þeirra, að íslendingar fái
einkarétt á nýrri framleiðslu-
tækni; aðrar þjóðir standi í stað
í þeim efnum en okkur fleygi
fram. Er naumast hægt að ræða
slíka firru í alvöru.
Þótt um þetta standi styr tals-
verður í blöðum landsins, er
hljótt um hinn þátt „nýsköpun-
arinnar“, sem hér er til umræðu:
Dreifingu iðnaðarins og jöfnun
aðstöðunnar til þess að lifa í
landinu. Þau mál ræða stjórnar-
blöðin ekki, en þrátt fyrir það er
stefnan skýr, svo að ekki er um
að villast. í Bretlandi er nú ráð-
gert að beina straumi fjármagns
og atvinnutækja frá þéttbýlinu
og til dreifbýlisins. Hér liggur
straumurinn öfugt. Straumur
fjármagns, valds og fólks liggur
úr dreifbýlinu til þéttbýlisins, þ.
e. Reykjavíkur. Þessi straumur
er beinlínis þyngdur og með op-
inberri íhlutun eða meðafskipta
leysi ríkisinsafmikilvægum þjóð-
málum, svo sem t. d. siglingamál-
um. Þar er þéttbýlisstefnan látin
sigla sinn sjó, án opinberrar
íhlutunar, sem þó hefði verið
sjálfsögð og nauðsynleg fyrir
löngu. Þannig mætti lengi telja
og eru lesendum dæmin kunn-
ug.
Það verður því tæplega talin
nokkur tilviljun, að jressi þáttur
nauðsynlegrar nýsköpunar féll
alveg niður af grammófónplöt-
unhi nafntoguðu. Ríkisstjórnin
hefir engan skilning á nauðsyn
Jiess, að stöðva straum fólks, f jár-
magns og valds úr dreifbýlinu til
þéttbýlisins. Þvert á móti miðast
allar aðgerðir hennar við áfram-
hald þess straumþunga í sízt
minni mæli en nú er. Því að í
hvert sinn sem bryddir á um-
ræðum um einstök atriði ný-
sköpunarinnar marglofuðu", er
þar allt á sömu bókinR lært. þítð
er því augljóst, að enda þótt rík-
isstjórninni tækist að byggja ein-
hverja atvinnulega nýsköpun á
því feni fjármálaöngþveitis og
dýrtíðar, sem stendur undir til-
veru hennar — en til þess eru litl-
ar líkur — væri engin von um, að
sú nýsköpun breytti nokkru um
kyrrstöðuna úti á landsbyggð-
inni. Því fremur er líklegt að sú
verði raunin, að með núverandi
stefnu í skattamálum er fyrir það
girt, að bæir eða héruð geti á egi-
in spýtur hafizt þar handa að
nokkru ráði. Samtök kaupstað-
anna og sýslufélaganna kunna að
geta áorkað nokkru um breyt-
ingu í því efni, þótt það verði
engan veginn auðsótt. En um
allsherjar stefnubreytingu verð-
ur tæpast að ræða fyrri en hér-
uðin hafa gert sér ljósa grein fyr-
ir því hvað hér er í húfi og hafa
hagað fulltrúavali sínu til lög-
gjafarþings þjóðarinnar í sam-
ræmi við það. Þá er einnig sköp-
uð aðstaða til þess að hefja und-
irbúning að varanlegri breyt-
ingu á stjórnskipun ríkisins í þá
átt, að héruð og fjórðungar hafi
miklu meiri íhlutun um sín sér-
mál, bæði í atvinnulegum og
fjárhagslegum efnum, en nú er.
Norðlendingur.
Nýr þáttur í heild-
salahneykslinu
Frestur sá, sem Viðskiptaráðið
gaf ýmsum fyrirtækjum í
Reykjavík til þess að skila inn-
kaupareikningum og sanna þar
með sakleysi sitt gagnvart verð-
lagsákvæðum, var liðinn 20. fe-
brúar sl.
í sambandi við Jretta birti
Tíminn þá fregn sl. föstudag, að
mörg fyrirtæki hefðu enn þver-
skallast að verða við jjessari
kröfu ráðsins og mundu þau
svipt innflutningsleyfum í fram-
tíðinni. Ennfremur, að margar
nýjar kærur séu nú í undirbún-
ingi hjá verðlagseftirlitinu.
Ennfremur skýrði Tíminn svo
frá, að við rannsókn sakadómara
á málum þeirra verzlana, sem
þegar hafa verið kærð, hafi
komið í ljós, að nokkur þeirra
hafi ritað amerískum fyrirtækj-
um bréf, þar sem þess er óskað,
að hin amerísku fyrirtæki falsi
innkaupsreikninga, þannig, að
gefa út hærri faktúrur en nem-
ur kostnaðarverði vörunnar én
leggja mismuninn inn á sérstak-
an reikning. Ef brögð hafa verið
að þessu, er hér um þrefalt brot
að ræða: Verðlagsbrot, skattsvik
og ólöglegan fjárflutning úr
landi. Vekja þessar upplýsingar
Tímans mikla athygli, ekki sízt
vegna þess, að ekkert stjórnar-
blað hafði sagt frá þessu er síðast
fréttist. Þykir það ekki spá góðu
um nauðsynlegar aðgerðir af
hálfu ríkisstjórnarinnar til þess
að komast til botns í þessu um-
fangsmikla svindilmáli.
Gamlir stofnar
falla
DAVÍÐ SIGURÐSSON
trésmíðameistari
Hann andaðist 22. febr. sl. að
heimili sínu hér í bæ.t
Davíð Sigurðsson fæddist 7.
júlí 1862 að Kristnesi í Evjafirði.
Foreldrar lians voru Sigurður
bóndi Sigurðsson og kona hans
Sigríður Ilallgrímsdóttir bónda
á Garðsá, Gottskálkssonar. Á ár-
unurn 1882—’85 lærði Davíð
húsasmíði hjá inóðurbróður sín-
um, Árna Hallgrímssyni bónda
á Garðsá í Eyjafirði, hinum
mesta atorkumanni, en hann
hafði lært handverkið hjá Ólafi
Briem timburmeistara á Grund,
föður Valdimars Briems vígslu-
biskups og þeirra systkina.
Davíð stundaði trésmíðar á
Akureyri frá 1885, meðan starfs-
orka hans leyfði. Stóð hann fyrir
ýmsum húsabyggingum hér í bæ
og í grendinni og leysti öll þau
störf af hendi með samvizku-
semi, dugnaði og prýði. Hann
var einn af stofnendum Iðnaðar-
mannafélags Akureyrar og i
stjórn þess um árabil. Bæjarfull-
trúi var hann um hríð og í nið-
urjöfnunarnefnd og skattanefnd
nokkur ár. Sóknarnefndarmaður
var hann yfir 40 ár og lengi for-
maður hennar. Hann var einn af
stofnendum Sparisjóðs Norður-
og Austuramtsins. Árið 1933 var
hann kjörinn heiðursfélagi Iðn-
aðarmannafélags Akureyrar.
Árið 1901 kvæntist hann Þór-
dísi Stefánsdóttur prests á
Hjaltastað, Péturssonar, hinni
ágætustu konu. Lifir hún mann
sinn.
Einkabarn þeirra er frú Sig-
ríður, kona Zóphoníasar Árna-
sonar, yfirtollvarðar á Akureyri.
Davíð Sigurðsson var óvenju-
legur vaskleikamaður og hraust-
menni, ætíð glaður og reifur, en
þó alvörumaður og vinsæll með
afbrigðum. Á yngri árum var
hann einn af fremstu glímu-
mönnum. Hann tók mikinn þátt
í leikstarfi hér á Akureyri fyrir
og eftir síðustu aldamót og gat
sér góðan orðstír fyrir. Söngmað-
ur var hann góður.
Guðlaugur Guðmundsson
bæjarfógeti lét eitt sinn svo um
mælt um vottorð frá Davíð:
„Vottorð þessa manns mun
enginn bera brigður á“.
Þetta var réttmæli. Davíð naut
fulls trausts allra, er hann
þekktu.
Síðustu árin, er Davíð lifði,
var hann þrotinn að starfskröft-
um, einkum vegna sjónleysis.
Þegar svo var komið, var dauð-
inn honum ávinningur.
Með andláti hans er einn
hinna gömlu, góðu og traustu
stofna höfuðstaðar Norðurlands
fallinn. Akureyringar, einkum
eldri kynslóðin, geyma minn-
ingu hans í heiðri.
I. E.