Dagur - 01.03.1989, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 1. mars 1989
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 800 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 70 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 530 KR.
RITSTJÓRI:
BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON (íþróttir),
BJÖRN JÓHANN BJÖRNSSON (Sauðárkróki vs. 95-5960),
EGILL H. BRAGASON, INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
MARGRÉT ÞÓRA ÞÓRSDÓTTIR, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Stefiiumark
Samvimiu-
hreyfingarinnar
Allt frá bernskudögum sínum hefur Samvinnu-
hreyfingin mátt þola árásir úr mörgum áttum. Á
fyrstu áratugum aldarinnar heyrðust oft raddir
sem töldu Sambandinu flest til foráttu; forystu-
mönnum þess var brigslað um að láta stjórnast af
einokunar- og einræðistilhneigingum og að þeir
hefðu sinn eiginn hag að leiðarljósi en ekki hags-
muni fjöldans. Óvinum Sambandsins og kaupfé-
laganna var fátt heilagt þegar ætlunin var að
klekkja á samtökum og fyrirtækjum samvinnu-
manna. Þá helgaði tilgangurinn yfirleitt meðalið,
eins og hann hefur reyndar oftast gert síðan hvað
þetta varðar.
En hver er tilgangur Samvinnuhreyfingarinnar
og hvert er inntak samvinnuhugsjónarinnar? Þeim
spurningum verður að svara til að hrinda árásun-
um á Samvinnuhreyfinguna. Sú saga er kunnari en
svo að frá þurfi að greina hvernig ákveðin stjórn-
málaöfl hafa nítt hugsjónir samvinnumanna og
afbakað svo að í hugum margra eru Sambandið og
kaupfélögin nánast af hinu illa.
Mikið vatn er runnið til sjávar frá stofnfundi
Sambands íslenskra samvinnufélaga á Ystafelli
árið 1902. Þær hugsjónir sem þar voru í öndvegi
hafa þó ekki glatað gildi sínu í tímans rás. Vil-
hjálmur Þór var einn besti samvinnumaðurinn sem
íslenska þjóðin hefur átt. Hann sagði á 50 ára
afmæli Sambandsins árið 1952 að hægt væri að
horfa á Sambandið frá tveimur sjónarhornum. Hið
fyrra væri frá ytra útliti, fyrirtækjum kaupfélag-
anna og Sambandsins, hið síðara frá innra starf
fjöldahreyfingar fólksins í kaupfélögunum, mark-
miðum þess og hugsjónabaráttu.
Þarna er komið að kjarna samvinnuhugsjónar-
innar. Vilhjálmur Þór lagði höfuðáherslu á fjár-
hagslegt sjálfstæði Sambandsins og kaupfélag-
anna, einnig það eðli samvinnuhugsjónarinnar að
styðja félagsmenn til sjálfshjálpar og félagslegs
sjálsfstæðis. „Félagslegt sjálfstæði hvílir á fjár-
hagslegu öryggi og sjálfstæði, “ sagði hann, og eru
það sannindi sem gilda jafnt um einstaklinga og
fyrirtæki.
Vilhjálmur Þór benti á sínum tíma á að vissulega
hefði ytri árangur Sambandsins haft geysimikla
þýðingu til eflingar íslands sem sjálfstæðs og full-
valda ríkis. Þó væri hitt ekki lítilvægara: Sú hug-
sjón að lýðræðisleg samhjálparhreyfing á borð við
Sambandið geti ekki orðið of stór í neinu þjóðfé-
lagi. EHB
Erlingur Sigurðarson:
Þæð bætir ekki
hlut leikmanns að
þenja sig við dómarann
Akureyri 25. febrúar, 1989
Bragi Bergmann, ritstjóri Dags.
Það er greinilega hlutskipti
okkar að verða hissa þessa dag-
ana. Svo undrandi sem ég var yfir
Ihelgarviðtali 4. febrúar (eins og
ég skýrði í örfáum orðum í bréfi
til þín sem birtist 9. febr.) jókst
undrun mín að mun þegar ég las
þrefalt lengra svar þitt í blaðinu
þann sama dag.
Útúrsnúningum þínum um
mismunandi skoðun Dags á hval-
veiðistefnu stjórnvalda, eftir
andstæðum viðhorfum viðmæl-
enda blaðsins í fréttaskrifum
þess, hirði ég ekki að svara. Hið
sama á við um dylgjur þínar í
minn garð vegna útgáfu Norður-
lands, þar eð hvorugt kemur því
máli við er ég vakti máls á.
Ég hef beðið með að kvitta fyr-
ir svar þitt af því að ég átti von á
að fleiri létu eitthvað frá sér fara
um þá eiturlyfjalofgjörð sem birt-
ist í síðari hluta áðurnefnds
viðtals. Byggði ég það m.a. á því
að ekkert af því sem ég hef sett á
prent hefur þeim sem lesið hafa
Ííkað betur, ef marka má hve
margir hafa þakkað mér fyrir.
Því kemur mér á óvart að hafa
ekki séð í blaðinu neitt um þétta
mál frá lesendum, utan örfá orð
höfð eftir konu úr síma, þar sem
hún lýsti vanþóknun sinni á við-
talinu. Ég vildi því forðast að
þetta yrði einkaritdeila okkar, en
bíð ekki lengur með svarið, því
að aðrir láta tæpast til sín heyra
héðan af, og ekki trúi ég að „rit-
skoðun“ hafi verið beitt til að
hindra slíkt.
Þú orðlengir mjög um stopulan
lestur minn á blaðinu og telur
upp 9 greinar sem birst hafi í
Degi í janúar þar sem blaðið hafi
beitt sér gegn áfengis- og fíkni-
efnaneyslu. Allar þær mun ég
hafa lesið (enda blaðið fljótles-
ið), en mér finnst Degi ekki bera
neitt sérstakt þakklæti fyrir
almennar fréttafrásagnir eins og
fjórar af þessum greinum eru.
Aftur á móti er ritstjórnargreinin
um bjórinn 20. janúar eitt það
gáfulegasta sem skrifað hefur
verið um þau mál að undanförnu
og ekkert lík þeirri grein sem þú
síðan svaraðir mér með.
Lesendur dæma um efni blaðs,
og geta látið til sín heyra telji þeir
ekki réttum leikreglum fylgt. Þá
eru þeir rétt eins og dómari á
knattspyrnuvelli: Fyrst er beitt
aðvörun og síðan getur komið að
því að vísa verði hinum brotlega
af leikvelli. En það veistu, Bragi,
að brjóti leikmaður gróflega af
sér kemur það honum ekki að
haldi þó að hann hafi leikið
prúðmannlega næstu 9 leiki þar á
undan. Hann verður að fara af
velli þó að hann hafi enga áminn-
ingu hlotið áður. Eins er það á
ritvellinum, og rétt eins og á
knattspyrnuvellinum bætir það
ekki hlut leikmannsins að þenja
sig við dómarann eða svara hon-
um afgæðingi.
Ég vakti upphaflega máls á
áðurnefndu helgarviðtali vegna
síðari hluta þess sem ég taldi ekk-
ert erindi eiga á prent. Þá hélt ég
að viðtalið hefði fyrst og fremst
verið tekið vegna starfa mannsins
að útgáfumálum Sögufélags
Skagfirðinga, sem eru athyglis-
verð í meira lagi og mættu vera
öðrum fyrirmynd. Þá er ættfræði-
áhugi mikill meðal landsmanna
og ætti engan að meiða. Ég taldi
það því til lélegrar blaðamennsku
að ryðja á prent öllu því sem inn
á segulband lenti, og það væri
ekki „ritskoðun“ að vinsa þar úr.
Af því að þú vitnar til fyrri kynna
minna af blaðamennsku skal ég
upplýsa, að tæki ég viðtal við
mann sem t.d. væri þekktur fyrir
sögugrúsk, söfnun gripa, störf
að menningarmálum, hesta-
mennsku, eða atvinnu sína á sjó
eða landi, og sá hinn sami ryddi
úr sér fylliríissögum, þá teldi ég
þær utan ramma'þess sama við-
tals og tæki þær ekki niður þó að
þær stæðu á bandinu. Slíkt hið
sama ætti við um skammarræður
um ríkisstjórnina eða Davíð
Oddsson ef ætlunin hefði verið
að tala við manninn af öðru
tilefni. Aftur á móti kynni vel að
vera að ég nýtti mér það, sem
maðurinn væri þarna að segja, til
að skrifa aðra grein teldi ég hana
hafa einhverju hlutverki að
gegna.
Þú kallar það, sem ég hef hér
verið að lýsa, „ritskoðun" og tel-
ur lofgjörðina um hassið og
amfetamínið „innlegg í
umræðuna um fíkniefnaneyslu að
því leyti að þar kemur fram svart
á hvítu að viðmælandinn segist
neyta fíkniefna að staðaldri“.
Skoðununum segist þú vera
ósammála, en telur það grund-
vallaratriði í blaðamennsku að
þær fái að koma fram, og breyti
þar engu um hvort viðtal sé tekið
eða einhver skrifi grein að eigin
Þeír sem ekkí taka rökum
- Erlingi svarað í styttra máli
Erlingur Sigurðarson, mennta-
skólakennari.
Mér þykir leitt að hafa komið þér
úr jafnvægi með svo löngu svari
hið fyrra sinni. Ég skal reyna að
hafa svar mitt nokkru viðaminna
en skrif þín nú, svo einhvers jafn-
vægis sé gætt.
Ég vil í upphafi vekja athygli á
því að það þurfa ekki að vera
nein sérstök meðmæli með skrif-
um þínum þann 9. febrúar s.l.,
þótt þau hafi líkað betur en allt
annað sem þú hefur sett á prent.
Ég þekki skrif þín ekki nógu vel
til að meta hversu mikill gæða-
stimpill þetta er í reynd. Á hinn
bóginn fagna ég því að þetta eru
þín lokaorð um títtnefnt helgar-
viðtal, því mér leiðist sannast
sagna að rökræða við þá sem ekki
taka rökum. Það er háttur slíkra
manna að afgreiða óþægilegar
röksemdafærslur með setning-
unni: „. . . útúrsnúningur sem
kemur málinu ekki við.“
í fyrra bréfi þínu sagðir þú
orðrétt: „. . . en óneitanlega er
það undarlegur boðskapur sem
æskulýðsráðsmaðurinn leyfði rit-
stjóranum að koma á framfæri
þennan laugardag. . .“ og áttir
þar við umrætt helgarviðtal. Með
þessu ertu að fullyrða að það sem
viðmælandi blaðs segir í viðtali sé
„boðskapur" viðkomandi blaðs
eða ritstjóra þess. Það er auðvit-
að alrangt, eins og ég tel mig hafa
sýnt fram á með rökum. Þau rök
afgreiðir þú sem útúrsnúning,
málinu óviðkomandi. Hvað varð-
ar „dylgjur mínar" í þinn garð
vegna útgáfu Norðurlands, er því
til að svara að seta lesandans Érl-
ings í útgáfustjórn Norðurlands
tengist þessu máli nákvæmlega
jafn mikið og seta rítstjórans
Braga í Æskulýðsráði Akureyr-
ar. Mér sýnist halla á hvorugan
hvað þetta varðar.
Ég treysti mér ekki í rökræður
við þig um dómgæslu, Erlingur.
Þar ert þú væntanlega betur
heima en ég. Þó er ég þér sam-
mála um að ávallt er óráðlegt að
„þenja sig“ við dómarann,
hversu ósanngjarn sem hann er.
Um vinnubrögð þín í blaða-
mennsku ætla ég ekki að fjölyrða
hér en vil þess í stað undirstrika
eitt atriði, sem þú - viljandi eða
óvart - misskilur. Á viðtalinu við
fíkniefnaneytandann og ímynd-
uðu viðtali við mann, sem ekur
bíl sínum oftlega undir áhrifum
áfengis, er einn reginmunur.
Hann er sá að það er almennt
viðurkennd staðreynd að ölvun-
arakstur er stundaður reglulega í
samfélaginu; einnig hér á
Norðurlandi, því miður. Aftur á
móti vilja margir halda því fram
að fíkniefnaneysla sé nánast
óþekkt fyrirbrigði utan höfuð-
borgarinnar og eru þess vegna
sofandi á verðinum gagnvart
þeim ógurlega vágesti sem fíkni-
efnin eru. Það er frumskilyrði að
viðurkenna vandann svo taka
megi á honum. Þess vegna getur
viðtal við mann sem ekur undir
áhrifum áfengis ekki talist inn-
legg í umræðuna um ölvunarakst-
ur. Títtnefnt viðtal við fíkniefna-
neytandann á Sauðárkróki stað-
festi hins vegar með óyggjandi
hætti að fíkniefnaneytendur
fyrirfinnast á Norðurlandi. Að
því leyti og því leyti einu er við-
talið innlegg í bráðnauðsynlega
umræðu um ört vaxandi fíkni-
efnaneyslu í samfélaginu og leiðir
til að sporna við henni.
Ég vil svo að endingu þakka
þér hlý orð í minn garð vegna
„gáfulegrar ritstjórnargreinar“
um bjórinn. Svo sannarlega fyll-
ist ég eldmóði þegar ég fæ slíka
hvatningu frá þér, Erlingur. Að
svo búnu óska ég þér meiri vel-
farnaðar . . .
Bragi V. Bergmann.