Dagur - 09.02.1991, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Laugardagur 9. febrúar 1991
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREVRI,
SÍMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1100 Á MÁNUÐi ■ LAUSASÖLUVERÐ 100 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 725 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON.
RITSTJ.FULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON.
UMSJ.MAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON.
BLAÐAMENN: JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (Iþr.),
KÁRI GUNNARSSON (Sauðárkróki vs. 95-35960), INGI8JÖRG
MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585), JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON,
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSM.: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON.
PRÓFARKAL.: SVAVAR OTTESEN. ÚTLITSH.: RI'KARÐUR B. JÓNASSON,
ÞRÖSTUR HARALDSSON.
AUGLÝSINGASTJ.: FRÍMANN FRlMANNSSON.
DREIFINGARSTJ.: INGVELDUR JÓNSDÓTTIR, HEIMASlMI 22791.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL.
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Eins árs afmœli
þjóðarsáttar
Um þessar mundir er um það
bil eitt ár liðið frá því aðilar
vinnumarkaðarins undirrit-
uðu heildarkjarasamninga
þá, sem nefndir hafa verið
þjóðarsátt. Sú nafngift er
ekki út í bláinn því aldrei fyrr
í íslandssögunni hefur skap-
ast jafnbreið samstaða í þjóð-
félaginu um markvissa
stefnumörkun í kjaramálum.
Þj óðarsáttarsamningarnir
mörkuðu á ýmsan hátt tíma-
mót. Fyrir það fyrsta var gild-
istími þeirra óvenjulangur af
slíkum samningum að vera,
eða tuttugu mánuðir. í öðru
lagi fólust í þeim fyrirheit um
raunverulega aðför að verð-
bólgunni, sem ráðið hefur
ríkjum 1 íslensku efnahagslífi
áratugum saman. Síðast en
ekki síst voru samningarnir
formleg staðfesting þess að
kominn væri tími til að fara
skynsemisleiðina í kjaramál-
um; reyna eftir megni að
tryggja kaupmátt launa með
stöðugu verðlagi og föstu
gengi krónunnar en láta karp
um fleiri en um leið verðlaus-
ari krónur lönd og leið.
Á eins árs afmæli þjóðar-
sáttar um kjaramál er ljóst að
tekist hefur að ná flestum
meginmarkmiðum febrúar-
samninganna 1990. Verð-
bólgan hefur síðustu mánuði
verið á bilinu 7-8 af hundraði
og þarf að leita mörg ár aftur
í tímann til að finna svo lága
tölu. Staða flestra helstu
atvinnugreina hefur einnig
styrkst til muna á þessum
tíma. Þá hefur kaupmáttur
launa í stórum dráttum
haldist, þótt heldur hafi syrt í
álinn síðustu vikurnar.
Þessi árangur er betri en
margir bjuggust við fyrir-
fram, og er vissulega fagn-
aðarefni. Hann sýnir að með
samstilltu átaki er jafnvel
hægt að breyta hugsunar-
hætti heillar þjóðar. Verð-
bólguhugarfarið sem hér hef-
ur ráðið ríkjum í hartnær
hálfa öld er á undanhaldi.
Þjóðin er í efnahagslegri
endurhæfingu. Hún er smám
saman að átta sig á því að
víxlhækkanir kaupgjalds og
verðlags eru ekkert náttúru-
lögmál: Verðbólgudrauginn
má jafnvel kveða niður fyrir
fullt og allt.
En ýmsar blikur eru á lofti.
Verðlag er til að mynda
óstöðugra nú en áður á
samningstímanum, fyrst og
fremst vegna hækkana
ýmissa gjalda sveitarfélaga,
tryggingaiðgjalda, vaxta og
þjónustugjalda ríkisstofn-
ana. Þessi verðbólguein-
kenni geta með sama áfram-
haldi stefnt þjóðarsáttinni í
voða. Því þarf að spyrna við
fótum.
Þ j óðar s átt ar s amningarnir
renna sitt skeið á enda í
haust. Þá þarf að semja um
kaup og kjör á nýjan leik.
Ljóst er að reynslan af nú-
gildandi samningum mun
ráða miklu um viðhorf laun-
þegasamtakanna þegar þar
að kemur. Þeir mánuðir sem
eftir eru af samningstíman-
um eru því óhemju mikilvæg-
ir. Þeir gætu reynst próf-
steinn á ágæti þjóðarsáttar-
innar. Reynslan það sem af
er er góð. Afmælisbarnið er
við sæmilega heilsu. Spurn-
ingin er hins vegar hvernig
því reiðir af á sínu öðru
aldursári. BB.
Hvers vegna Island
og hver á ísland?
Sagt er að engin þjóð í Evrópu önnur en
íslendingar þekki upphaf sitt. Þá þekk-
ingu eigum við að þakka íslendingabók
Ara fróða og Landnámabók hans og
félaga hans, Kolskeggs hins vitra og
Styrmis hins fróða. Báðar þessar bækur
eru að stofni til frá upphafi 12tu aldar.
Þegar þessar tvær bækur voru færðar í
letur hafði ísland verið í byggð rúm 200
ár, að því er þessar heimildir greina, því
að sagt er að íslands byggðist úr Noregi
um 870. Enginn veit þó hvenær menn
stigu fyrst fæti á íslenska grund né hve-
nær eldur var þar fyrst kveiktur. Elstu
minjar sem fundist hafa hér á landi og
kunna að benda til mannavista eru frá
því um 300. Jafnvel halda menn að lands-
ins sé getið 600 árum fyrr eða á 4rðu öld
fyrir Kristsburð um það leyti sem gríski
heimspekingurinn Platon var allur, en
það er önnur saga.
Öll þekkjum við svo frásagnir Land-
námu um Naddodd víking sem fór úr
Noregi og ætlaði til Færeyja. En þá
félaga rak vestur í haf og fundu þeir þar
land mikið en sáu þess engin líkindi að
landið væri byggt. Þegar þeir sigldu af
landinu féll snær mikill á fjöll og kölluðu
þeir landið Snæland. Síðan er þess getið
að Garðar Svavarsson, sænskur maður
sem átti land á Sjálandi, nálægt því sem
nú er Kaupmannahöfn, færi að leita Snæ-
lands að tilvísan móður sinnar framsýnn-
ar. Hann sigldi umhverfis landið og vissi
að það var eyland. Hann var um veturinn
norður í Húsavík á Skjálfanda og gerði
þar hús. Um vorið, þegar hann var búinn
til hafs, sleit frá honum mann á báti, er
hét Náttfari, og þræl og ambátt. Náttfari
byggði þar er heitir Náttfaravík. Má því
með nokkrum sanni segja að Náttfari sé
fyrstur landnámsmanna á íslandi. En
Garðar kallaði landið Garðarshólma og
var þá skógur milli fjalls og fjöru, segir í
Landnámu.
Flóki Vilgerðarson, norskur maður,
sigldi svo frá Hörðalandi þar sem heitir
Ryvarden sunnan við eyjuna Storð, og
fór að leita Garðarshólma. Peir Flóki
sigldu vestur fyrir Breiðafjörð og tóku
land í Vatnsfirði við Barðaströnd. Pá var
fjörðurinn fullur af veiðiskap og gáðu
þeir eigi fyrir veiðunt að fá heyjanna og
dó allt kvikfé þeirra um veturinn. Vor
var kalt. Pá gekk Flóki upp á fjall eitt
hátt og sá norður yfir fjöllin fjörð fullan
af hafísum. Pví kölluðu þeir landið
ísland, sem það hefur heitið síðan, segir
í Landnámabók.
Sagt er að með Flóka Vilgerðarsyni
væru í för þeir Herjólfur og Pórólfur. Og
er menn spurðu af landinu lét Flóki illa
yfir, Herjólfur sagði kost og löst af land-
inu en Þórólfur kvað drjúpa smjör af
hverju strái. Því var hann kallaður Þór-
ólfur smjör.
Að lokum er svo getið til þessarar sögu
fóstbræðranna Ingólfs og Hjörleifs sem
vegna kvennamála drápu son Atla jarls
hins mjóva af Gaulum og urðu landflótta
og fóru til íslands. Þeim virtist landið
betra suður en norður, segir sagan. Síðan
þekkjum við söguna upp frá því. Hjör-
leifur var veginn í Vestmannaeyjum en
Ingólfur byggði í Reykjavík og er fræg-
astur allra landnámsmanna því að hann
kom hér að auðu landi og byggði fyrst
landið og gerðu aðrir landnámsmenn eft-
ir hans dæmum síðan, segir í Landnámu.
Mörgum lesendum kann að þykja
þessar hálfgleymdu sögur aftan úr grárri
forneskju heldur lítils virði á þessum síð-
ustu tímum og sé annað nærtækara en
rifja þær upp í Akureyrarpistli. En að
fortíð skal hyggja er framtíð skal byggja
og ef til vill leggur það okkur nokkrar
skyldur á herðar að muna upphaf sitt sem
þjóðar í þessu landi og hafa varðveitt
þessa tungu sem þúsundir ísvetra ófu.
Land, þjóð og tunga, þrenning sönn og
ein, veitir okkur styrk og traust gegn
margri vá og ekki eru allar þjóðir sem
eiga sér land og sögu. Vitneskjan um
upphaf sitt og sögu er þó öllum mikils
virði, svo mikils virði að menn leggja líf í
sölurnar fyrir. Sagt er að öllum dýrum sé
það eiginlegt að leita upphafs síns, eink-
um fiskum og fuglum, og sú hvöt sé
mönnum einnig ásköpuð.
Og hver á svo ísland og hvers vegna Is-
land? Auðvitað má svara þessari spurn-
ingu á marga vegu, út í hött, ef ekki vill
betra til, eða til þess að kalla fram bros -
ellegar til þess að vekja athygli á póli-
tískri framþróun eða þjóðfélagslegum
breytingum eða efnahagslegu misrétti.
En auðvitað eiga íslendingar ísland, það
fólk sem hér vill búa og berjast þrátt fyrir
snjó og storma, hríðar og hret. Þetta
snæland, þessi hólmi er landið okkar,
ísland, með kostum sínum og löstum, og
við veljum það af því við erum borin hér
og barnfædd. Svo einfalt er það.
Tryggvi Gíslason.
Akur-
eyrar-
pistill
Tryggva Gíslasonar