Dagur - 29.08.1992, Blaðsíða 13

Laugardagur 29. ágúst 1992 - DAGUR - 13
Hvað gerðist á Akur-
eyri 29. ágúst 1862?
Eram flutt að Furavöllum 5
Innritun í síma 27899.
Þegar íbúar verslunarstaðarins
Akureyrar vöknuðu til starfa
föstudaginn 29. ágúst 1862, þá
hefur eflaust engan þeirra grunað
að dagurinn sá ætti eftir að verða
í minnum hafður um ókominn
tíma og tilefni til hátíðarhalda og
það liðu vikur áður en bæjarbúar
fengu fréttir um þann merkis-
atburð sem gerðist þennan
umrædda dag, að Friðrik kon-
ungur sjöundi Danakonungur
hefði undirritað reglugerð þess
efnis að framvegis skyldi Akur-
eyrar verslunarstaður vera kaup-
staður og sérstakt lögsagnarum-
dæmi.
Sem dæmi um póstsamgöngur
þessa tíma er það, að fyrst í októ-
ber þetta ár er greint frá því í
„Norðanfara“ að til amtsins hafi
borist bréf þess efnis að Akureyri
hefði öðlast umrædd réttindi og
enn liðu rúmir þrír mánuðir þar
til reglugerðin var birt bæjarbú-
um opinberlega.
Þann 3. dag febrúarmánaðar
1863 setti Stefán Thorarensen,
sýslumaður og settur amtmaður,
rétt á skrifstofu sinni, þar sem
hann samkvæmt áður uppsettri
auglýsingu í bænum, birti bæjar-
búum: „Reglugjörð um að gjöra
verslunarstaðinn Akureyri að
kaupstað og um stjórn bæjar-
málefna þar“, sem dagsett var
þann 29. dag ágústmánaðar 1862,
og voru flestir heimilisráðendur
þar viðstaddir.
Þar með var Akureyrarbær
orðinn kaupstaður og sérstakt
lögsagnarumdæmi og að öllu skil-
inn frá Hrafnagilshreppi. Kjósa
skyldi 5 menn í bæjarstjórnina
auk gjaldkera og boðaði sýslu-
maður til kosninga þann 31.
mars. Kosningarétt og kjörgengi
skyldu hafa allir fullmyndugir
menn með óflekkað mannorð og
hefðu eigi áður þegið af sveit,
væru ekki öðrum háðir sem hjú,
hefðu goldið að minnsta kosti 2
rd. í bæjargjöld og átt búsetu í
bænum næstliðið ár. Ekki mátti
faðir og afkomendur hans sitja
samtímis í bæjarstjórninni.
Sýslumaður brýndi fyrir mönn-
um að velja til bæjarfulltrúa þá
menn sem þeir bæru mest traust
til og létu sér jafnan annt um að
efla framfarir bæjarins og sníða
honum stakk eftir vexti og mið-
uðu álögur á gjaldendur við efni
Lárus Zophoníasson.
og kringumstæður þeirra. Var á
þessum fundi jafnframt lögð fram
kjörskrá sem nú mun vera
glötuð, þannig að ekki verður séð
með vissu hverjir höfðu kosn-
ingarétt og kjörgengi á þessum
fyrsta kjörfundi til bæjarstjórnar-
kosninga á Akureyri, en með því
að bera saman fólkstal á Akur-
eyri 1863 og skrá yfir útsvars-
greiðendur árið áður má ráða að
17 eða 18 Akureyringar hafi haft
kosningarétt, auk faktoranna
Edvards Eilert Möllers og Bern-
hard Steincke, en um kosninga-
rétt þeirra og kjörgengi ríkti
nokkur vafi, eins og síðar verður
vikið að.
Kjörfundur var svo haldinn
þann 31. mars 1863 sem fyrr
segir. Þann dag var sunnanátt og
blíðviðri. Tólf kjósendur neyttu
atkvæðisréttar síns og í fyrstu
bæjarstjórnina voru kjörnir:
Edvard Eilert Möller faktor með
12 atkvæðum, Jón Finsen héraðs-
læknir og Jón Chr. Stephánsson
timburmeistari hlutu 11 atkvæði
hvor, og Ari Sæmundsen
umboðsmaður og Jóhannes Hall-
dórsson cand. theol. hlutu 9
atkvæði hvor.
Þrennt gerðist á þessum kjör-
fundi sem í frásögur má færa.
Mad. Vilhelmína Lever gekk
fyrst manna að kjörborðinu og
greiddi sitt atkvæði og varð þann-
ig fyrst íslenskra kvenna til að
neyta kosningaréttar 18 árum
áður en konur fengu takmarkað-
an kosningarétt til sveitastjórna,
enda uppfyllti hún öll ytri skil-
yrði, var sjálfrar sín ráðandi með
óflekkað mannorð, hafði greitt
Jg held
ég gangi heim“
Eftir einn -ei aki neinn
ÚUMFERÐAR
RÁÐ
tilskilin bæjargjöld og verið
búsett í bænum árið áður.
Björn Jónsson ritstjóri var einn
af framámönnum bæjarins á
þessum árum. Þegar hann hugð-
ist neyta kosningaréttar síns var
honum tjáð að þar sem hann
hefði ekki greitt nema 1 rd. og 85
sk. í bæjargjöld árið áður þá
hefði hann ekki kosningarétt né
kjörgengi. Björn mótmælti
þessu, kvaðst hafa fengið frádrátt
á útsvari sínu fyrir að hafa haldið
sveitarliminn Jóhann Mohr leng-
ur en honum bar, næstliðið ár, en
fógeti var ósveigjanlegur og
Björn varð að láta undan í það
sinnið.
Edvard Eilert Möller faktor
greiddi ekki atkvæði í kosningun-
um, taldi sig ekki hafa rétt til þess
samkvæmt reglugerðinni, hann
væri hjú eiganda þeirrar verslun-
ar sem liann veitti forstöðu, en
þrátt fyrir það hlaut hann
atkvæði allra kjósenda. Möller
skoraðist undan að taka kosningu
af fyrrgreindum ástæðum, taldi
að staða sín sem bæjarfulltrúa
gæti stangast á við hagsmuni hús-
bónda síns. Þessu var algerlega
hafnað og tók hann þá sæti í
bæjarstjórninni.
Þegar Akureyri hlaut kaup-
staðarréttindi voru íbúar 286, þar
af voru heimilisráðendur 56 og 80
börn ófermd.
Lárus Zophoníasson tók saman.
(Höfundur er amtsbókavörður)
Heimildir:
Norðanfari 1862-1863.
Kjörbók Akureyrarkaupstaðar 1863.
Tölvufræðslan Akureyrl
Furuvöllum 5, II. hæð,
Akureyri. Sími 27899.
Gæsaveiðimenn!
Allt til gæsaveiða
Gæsaflautur, gervigæsir.
Regnheldir gallar í felulitum.
Gæsaskot í miklu úrvali.
Hreinsisett, olíur, burstar,
byssupokar, haglabyssur.
5% staðgreiðsluafsláttur
Opið laugardaga kl. 9-12.
1U EYFJÖBÐ
Hjalteyrargötu 4 • Sími 22275
REGNBOGA
FRAMKÖLLUN
Óskum eftir
filmumóttökustöðum
utan Akureyrar.
Uppl. í síma 96-27422
Nýja Filmuhúsið,
Hafnarstræti 106, Akureyri. Sími: 27422.
Filmumóttökustaðir: Esso-nesti Tryggvabraut, Veganesti v/Hörgárbraut, KEA
Byggðavegi 98, Brynja Aðalstræti 3, Radíóvinnustofan Kaupangi, Esja Norðurgötu 8,
Rafland Sunnuhlíð, Síða Kjalarsíðu 1, Sæland Móasíðu 1.
KEA verslun Ólafsfirði. Sólrún, verslun, Öldugötu 18 Árskógssandi. _
24 MYNDA FILMA FYLGIR
HVERRI FRAMKÖLLUN
24 mynda filma er innifalin i verðinu.
GERIÐ VERÐSAMANBURÐ
Hríseyingar óska bœjarbúum til
hamingju með 130 óra afmœli
Akureyrarkaupstaðar
Hríseyjarhreppur
Fœrum Akureyringum
innilegar hamingjuóskir ó
130 óra afmœlinu
Húsavík