Dagblaðið Vísir - DV - 03.03.1995, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 3. MARS 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)563 2700
FAX: Auglýsingar: (91 )563 2727 - aðrar deildir: (91 )563 2999
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Menntamál í klípu
Engin hreyfing er í kennaradeilunni. Verkfalliö dregst
á langinn meö hverjum deginum. Á meðan er skólakerf-
iö í lamasessi og bömin og unglingamir líða fyrir deilu
milli kennara og ríkisvalds.
Hér er miklu meira í húfi heldur en stöðvun kennslu
og vandræöi þeirra nemenda sem verkfalhð bitnar á.
Hér er í hnotskum verið að takast á um fjöregg þjóðarinn-
ar, menntun hennar og framtíð. Verkfalhð og ástandið í
víðtækum skilningi endurspeglar það öngstræti sem
menntamálin em í.
Ef kröfur kennara eru rétt skildar vilja þeir að ríkis-
valdið viðurkenni, í bættum kjörum, það hlutverk sem
kennarar gegna í því breytta umhverfi sem við lifum í.
Þeir vilja að kennarastarfið verði eftirsótt og metnaðar-
fullt og kennarar séu þannig í stakk búnir til að bæta
kennsluna í því ljósi að nám og menntun séu vaxtar-
broddar þjóðfélagsins og framfaranna yfir í næstu öld.
Þetta er allt skiljanlegt, þótt á hinn bóginn megi sömu-
leiðis viðurkenna að ríkisvaldið á 1 skiljanlegum erfið-
leikum með að semja við kennarastéttina 1 þessari um-
ferð umfram það sem aðrir hafa samið um. Það er líka
ljóst að samningar um heildarendurskoðun og endurmat
á kennarastarfinu kreíjast yfirlegu og næðis sem ekki
er fyrir hendi þegar komið er út í verkfall og tímahrak.
Nú hefur verið gerð sú grundvallarbreyting á skóla-
starfinu að grunnskólamir verða settir undir stjóm sveit-
arfélaganna á næsta ári og er sú breyting af hinu góða.
Hún býður upp á meiri sveigjanleika og skólastarfið fær-
ist með þeim hætti nær bömunum og foreldrunum og
þörfum einstaklinganna. Þetta er fyrsta skrefið.
Hér hefur nokkrum sinnum verið hreyft þeirri hug-
mynd að skólamir geti í framhaldinu orðið sjáifstæðari
í rekstri og skólastjómm og stjórnum fahð meira sjálf-
ræði í anda samkeppni og samanburðar, sem ætti jafn-
framt að opna fyrir þann möguleika að bjóða kennurum
hæm laun í samræmi við getu þeirra og hæfileika.
Á síðustu árum hefur mikh gerjun verið að eiga sér
stað í þá átt að laða fram samkeppni og á það bæði við
um atvinnurekstur, hvers kyns þjónustu og ýmiss konar
starfsemi sem hingað th hefur verið í höndum hins opin-
bera.
Hví skyldi þessi samkeppnishugsunarháttur ekki ná
th þess vettvangs sem við eigum aht undir? Ef nám,
menntun, uppeldi og fræðsla eru forsendur fyrir fram-
sókn nýrrar kynslóðar, er þá ekki eðlhegt og sjálfsagt
að þau lögmál vaxtar og viðgangs, sem annars staðar
þykja nauðsynleg, séu innleidd og viðhöfð í skólunum?.
Helsta orsök þeirrar stöðnunar, sem menn hafa nú mest-
ar áhyggjur af í skólakerfinu, er kannske fyrst og fremst
sú að skólamir hafa verið njörvaðir niður í ahsheijarfor-
sjárhyggju. Við þurfum að brjótast út úr þeirri kví, bæði
með nemenduma og kennarana.
Þessi uppstokkun krefst tíma og nýrrar hugsunar og
erfitt að sjá að hægt sé að semja um hana með hnefana
á lofti eða í tímapressu verkfaha. Enginn vafi er samt á
því að í ofangreindum breytingum felast möguleikar
kennara th betri kjara og réttmætrar viðurkenningar.
Stjómmálaflokkamir leggja nú út í kosningabaráttu og
ekki verður annað séð og heyrt en þeir séu flestir sam-
mála um að menntamálin hafi forgang. Þennan byr þarf
að nýta, ekki síst í þágu kennara, en liðveisla þeirra er
lykhatriði í viðleitni næstu ríkisstjómar th að lyfta
mennta- og fræðslumálum í það sæti sem þeim ber og
þjóðin þarf á að halda. Óvinsælar verkfahsaðgerðir em
hins vegar ekki leiðin að þessu marki.
Ehert B. Schram
„Sekt eða sakleysi er ekki aðalatriði í þessu máli og trúlega þess vegna er það slíkt hitamál og vekur slíka
athygli sem raun ber vitni.“ Simamynd Reuter
Það má heita með ólíkindum að
heimsbyggðin standi á öndinni út
af einu morðmáh í Los Angeles þar
sem „L.A. Law“ er ekki lengur
sápuópera heldur raunveruleiki.
En slíkur er ofurmáttm- banda-
rísk-alþjóðlegra fjölmiðla að réttar-
höldin yfir Orenthal James Simp-
son, eða „O.J.“, eru orðin aðalfrétt
ótrúlegustu ijölmiöla. Hvað sem
mönnum kann að finnast um mála-
vexti er þetta orðið sakamál aldar-
innar í krafti ABC, CBS, NBC,
CNN, AP og Reuters (sem keypti
nýlega UPI). Þetta er enn meira
umfangs en barnsránið á fiórða
áratugnum þegar bami Lind-
berghs, fyrsta mannsins tfi að
fljúga yfir Atlantshaf, var rænt fyr-
ir lausnargjald og það síðan drepið.
Mál O.J. hefur heltekið bandarískt
þjóðfélag. Þetta færir heim sanninn
um ofurvald skoðanamótunar í
krafti fákeppni. 0. J. dregur að aug-
lýsingar. Jafnvel á Stöð 2 er talað
um hann sem gamlan kunningja.
Hinir stærstu fá aö sjálfsögðu aug-
lýsingar þeirra sem hafa efni á að
höfða til milljóna eða tugmilljóna.
Máhð sjálft skiptir ekki máli, frétt-
in sjálf er aðalatriðið, jafnvel á ís-
landi. „Showið" í réttarsal, sem
hundruð mihjóna horfa á daglega,
tekur öhu fram sem sýnt er í „L.A.
Law“.
„The Juice“
O.J. Simpson var ameríski
draumurinn. Hann vann sig upp
úr örbirgð og smáglæpamennsku í
San Francisco upp í það að verða
ein mesta kempa sem um getur í
bandarískum ruðningi og þjóðsaga
í lifanda lífi. Síðan lifði hann á
fornri frægð sem leikari í kvik-
myndunum „Beint á ská“ þar sem
hann hét því norræna nafni
Nordquist. Þar liggur einmitt
hundurinn grafinn. Með því að gefa
blökkumanni norrænt nafn var sá
KjáUarinn
Gunnar Eyþórsson
blaðamaður
tónn gefinn sem nú hefur tekið á
sig dökkar myndir í bandarískri
fiölmiðlaumfiöhun. Hann kvæntist
norrænni fegurðardís og ögraði þar
með öUum þeim sem undir niðri
eru andvígir kynþáttablöndun og
notaði þessa fegurðardís sem
stöðutákn. Blökkumaöur, hálft í
hvoru viðurkenndur en hálft í
hvoru ekki, rétt eins og aðrir
blökkumenn í Bandaríkjunum, á
sér ákveðinn stuðningshóp vísan
hvað sem á gengur. Undirtónninn
í réttarhöldunum yfir Simpson er
kynþáttafordómar, hvort sem
menn vUja viðurkenna það eða
ekki. Sú sænskættaða dís og sá
gyðinglegi kunningi hennar sem
hökkuð voru til dauðs eru aukaat-
riði. Máhð snýst um þeldökkan
mann sem rauf kynþáttamúrinn
og drap gyðing í leiðinni.
Sekur eða saklaus?
Þessi undirtónn, sem aldrei má
koma upp á yfirborðið, yfirgnæfir
öU málsatvik. Það „show“ sem fylg-
ir sjónvarpsútsendingum af svip-
brigðum veijenda eða sækjenda í
þessu öllu hefur sýnt bandarískt
réttarfar í vafasömu ljósi. Sam-
kvæmt skoðanakönnunum er
meirihluti Bandaríkjamanna sann-
færður um að Simpson sé sekur,
en fiöldi þeirra telur þó að hann
sleppi, annaðhvort vegna þrætu-
bókarlistar lögfræöinga um dóm-
gæsluna eða vegna þess aö kvið-
dómur komist ekki að einróma niö-
urstöðu. Hver sem niðurstaðan
verður, er nokkuð víst að hún verð-
ur í minnum höfð. Ef til vill verður
þetta eins konar Dred Scott mál 20.
aldar. Það mál snerist um erfðarétt
á þrælum og var sú kveikja sem
borgarastríðið kviknaði af 1861.
Undir niðri krauma sömu tilfinn-
ingar. Sekt eða sakleysi er ekki
aðalatriði í þessu máh, og trúlega
þess vegna er það slíkt hitamál og
vekur slíka athygli sem raun ber
vitni.
Gunnar Eyþórsson
„Undirtónninn í réttarhöldunum yfir
Simpson er kynþáttafordómar, hvort
sem menn vilja viðurkenna það eða
ekki. Sú sænskættaða dís og sá gyðing-
legi kunningi hennar sem hökkuð voru
til dauðs eru aukaatriði.“
Skoðanir aimarra
Kærur á færibændi
„Samkeppnisstofnun er smátt og smátt að leggja
niöur ríkisrekstur á íslandi. Miðað við úrskurði
stofnunarinnar á undanfomum mánuðum þá er
hægt að afgreiða kærur til stofnunarinnar á færi-
bandi. Samkeppnislögin era það kristaltær. Ríkis-
rekstur í samkeppni við einkaaöila og sem nýtur
skjóls og styrkja frá ríkissjóði er einfaldlega bannaö-
ur. Aðeins margtryggður einokarekstur þar sem öll
samkeppni er bönnuð lögum samkvæmt er varinn
fyrir úrskurði Samkeppnisstofnunar."
Leiðari Morgunpóstsins 2. mars.
Siðspílling
„Sú siðspilling sem hefur viðgengist um langa hríð,
að einstaklingar hafa braskað með sameign þjóðar-
innar og haft tekjur af „eipum“ sem þeim voru af-
hentar án endurgjalds. Við tilkomu kvótakerfisins
urðu til verðmæti sem ekki voru til áður: takmarkað-
ar heimildir til að veiða úr sameiginlegum fiskistofn-
um. Þessar heimhdir eru verðmæti sem eigandinn -
þjóðin öh - á að njóta afrakstursins af. Ohum má
ljóst vera að við núverandi kerfi verður ekki unað
lengur." Leiðari Alþýðublaðsins 2. mars.
Gjörbreytt skólastarf
„Gunnskólalögin leggja margvíslegan kostnað á
herðar sveitarfélaganna til viðbótar viö laun kenn-
ara. Ríkisvaldið hefur ekki treyst sér til þess aö fram-
kvæma ýmis ákvæði laganna. Þau kveða hins vegar
á um einsetinn skóla og skólamáltíðir, svo atriði séu
nefnd sem gjörbreyta skólastarfi ef í framkvæmd
komast. Þetta kostar mikla fiármuni, og ekkert hgg-
ur fyrir um að sveitarfélögin fái aukna tekjustofna
til þess að sinna þessu verkefni."
Leiðari Tímans 2. mars.
I