Þjóðviljinn - 17.04.1964, Blaðsíða 7

Föstudagur 17, apríl 1964
HÖÐVIUINN
SIÐA 7
Ævarandi hlutleysi íslands í hernaði er
traustur hornsteinn nýrrar utanríkisstefnu

Rœða Alfreðs Gíslasonar í útvarpsum-
rœðu fró Alþingi 10. apríl, um þingsólykt-
unartillögu Alþýðubandalogsins varðandi
utanríkisstefnu íslenzka lýðveldsins
Herra forseti! Góðir hlust-
endur! Island átti eitt sinn
því láni að fagna að fá grund-
völl lagðan að sjálfstæðri
stefnu í utanríkismálum. Það
gerðist, þegar lýst var yfir æ-
varandi hlutleysi landsins.
Þá var vel af stað farið og
viturlega. Hlutleysi í hernaði
hæfir betur en nokkuð annað
vopnlausri þjóð, sem kýs að
vera fullvalda og eiga ein-
vörðungu friðsamleg skipti við
allar aðrar þjóðir.
Vopnlaus þjóð í hern-
aðarbandalagi
En Adam var ekki lengi i
Paradís. Þegar ágengir ná-
grannar sáu sér ekki hag í
hlutleysi okkar fengu þeir á
því illan bifur og þeim veittist
það furðu auðvelt að ginna
andvaralausa leiðtoga landsins
til þess að farga hlutleysinu.
Með þeirri ráðstöfun var end-
anlega horfið frá íslenzkri
stefnu í utanríkismálum og
hefur þjóðarskútan síðan siglt
þann sjó undir erlendum
merkjum.
Vopnlaus þjóð gengur í
hernaðarbandalag. Þetta
hljómar eins og þversögn.
Enda er slík aðild fjarstæða.
sé á annað borð átt við full-
valda ríki. Síðan horfið var
frá hlutleysinu, hafa íslenzk
utanríkismál verið rekin í
samræmi við stefnu sem mót-
uð er á erlendum vettvangi, af
erlendum mönnum í þágu er-
lendra stórvelda. Þetta er
bláköld staðreynd og ekki ann-
að en bein afleiðing þess, að
við vorum beygðir undir ok
NATO-valdsins.
Fyrstu árin eftir þau sam-
skipti áttu ráðherrar okkar
það til að ræða utanríkismál
af sömu kokhreysti og önnur
mál. Þá fullyrtu þeir eitt og
annað, sem þeir síðar reynd-
ust ekki menn til að standa
við, svo sem það, að hér skyldu
ekki vera herstöðvar né her
á friðartímum.
En þeir fengu fljótlega að
þreifa á því, að valdið er ekki
þeirra í þessum efnum og nú
gæta þeir tungu sinnar betur.
Nýlega var utanríkisráðherra
spurður að því á þingi, hvort
leyfð yrði meðferð kjama-
vopna i landinu. Hann svaraði
því einu tií, að fram á slíkt
hefði ekki verið farið. Meira
gat hann sem orðvar maður
ekki sagt.
Ósjálfstæðir valdamenn
Það er tómt mál að tala um
hug og vilja íslenzkra ráð-
herra í utanríkismálum, því
að svo sannarlega stýra þeir
ekki NATO, þar ráða allt aðr-
ir menn. Það er orðið svo um
utanríkismál okkar sem um
almenn stjómmál í einræðis-
landi, að þau eru vart rædd
annars staðar en innan hljóð-
heldra veggja.
Það var ekki haft hátt, þeg-
ar Bandaríkjunum var leyfð
útvarpsstarfsemi í landinu
þvert ofan i ákvæði íslenzkr?
laga. Og bó var enn laumu-
legar að farið, þegar sama
stórveldi var veitt einkaleyf’
til bess að reka hér sjónvarps-
stöð. Erlend íhlutun um ís-
Forscti Bandarikjanna fræddur um hug íslendinga til hernámsins.
lenzk málefni er orðin daglegt
brauð og ógnar jafnt efna-
hagslífi þjóðarinnar sem tungu
og menningu. Óholl áhrif her-
setunnar færast ört í aukana
og er þegar svo komið, að
jafnvel ólíklegustu menn rísa
upp til mótmæla.
Tjón af missi hlut-
leysis
En ríkisstjórnin sit-
ur föst í neti NATO og má sig
livergi hræra. Því þegir hún
þunnu hljóði eða svarar skæt-
ing einum, þegar að er
fundið. Engin leið er til þess
að meta það geigvænlega tjón,
sem þjóðin hlýtur af missi
hlutleysisins og enginn veit,
hvort það verður nokkru sinni
bætt.
Eitt örlítið dæmi um það
tjón er landhelgissamningurinn
við Breta 1961. Með honum
var Islandi gert að afsala sér
um aldur og ævi lögskráðum
rétti til landgrunnsins. Þann
nauðungarsamning getum við
fyrst og fremst þakkað aðild-
inni að Atlanzhafsbandalaginu,
eins og forsætisráðherra benti
réttilega á í blaði sínu fyrir
tæpri viku. Hlutlausri þjóð
hefði vart verið þröngvað til
slíkra samningsgerða, en fóm-
ina urðum við að færa á altari
herguðsins.
Er hlutleysi úrelt?
Þegar friðarstefna íslendinga
var að þoka fyrir hemaðar-
andanum hófu stærstu stjóm-
málafl. hatramman áróður
gegn hlutleysinu og þeim á-
róðri linnir ekki síðan. Er því
fundið margt til forát|u og
flest að ósekju. Það er að vísu
rétt, að hlutleysi getur brugð-
izt sem börn, en hitt er þó
enn sannara, að í NATO-aðild-
inni er alls enga vernd að
finna. Þvert á móti er hún
þjóðinni vísasta leiðin til glöt-
unar í stórstyrjöld.
Þá er klifað á því, að hlut-
leysPí hemaði sé úrelt. Þetta
tyggur hver eftir öðrum allt
frá fákænum Varðbergs-pilt-
um upp í hálærða lagaprófess-
ora, án alls tillits til þess, að
fullyrðingin stangast á við
augljósar staðreyndir. Um all-
an heim finnast hlutlausar
þjóðir og tala þeirra fer meira
að segja vaxandi. 1 Evrópu eru
Svíþjóð og Finnland, Austur-
ríki. írland og Sviss meðal
hlutlausra landa og hafa síð-
ur en svo hug á að farga hlut-
leysi sínu. Þetta eru smáþjóð-
ir, sem hafa ekki frekar en
við Islendingar nein tök á að
verja land sitt í stórstyrjöld.
Samt og meðfram einmitt
þess vegna forðast þær hern-
aðarbandalög eins og sjálfa
pestina, og halda fast í hlut-
leysið.
Hlutlaus ríki áhrifa
mikil
Þótt stórveldin leggi yfirleitt
kapp á að ánetja smáþjóðir og
gera þær sér háðar hemaðar-
lega, neyöast þau stundum til
að beita fyrir sér hlutleysi
ríkja. Þetta er alkunna. Með
því viðurkenna þær í verki
ekki aðeins tilverurétt hlut-
leysis, heldur og þýðingu þess
í róstusömum heimi. Á al-
þjóðaþingum gætir áhrifa hlut-
lausu landanna svo mjög, að
þau eru þar nefnd þriðja aflið.
Þau hasla sér völl milli hinna
stríðandi hervelda og bera
klæði á vopnin. Þetta er göf-
ugt verk og þessum þjóðum til
sæmdar. Það er ekki tilvilj-
un, að hins hlutlausa Indlands
gætir meira á sviði heimsmála
en Japans, að Svíum er sýndur
meiri trúnaður á alþjóðavett-
vangi en Dönum og Norðmönn-
um og að Irland nýtur meiri
virðingar hjá Sameinuð þjóð-
unum en Island.
Þannig er þá veruleikinn og
hann blasir við augum. Hlut-
lausu löndin eru mýmörg og
þeim fjölgar og jafnvel her-
skáar ríkisstjórnir afneita ekki
Alfreð Gíslason.
nauðsyn þeirra. En uppi á Is-
landi halda NATO-postular á-
fram að breiða þá falskenn-
ingu út, að hlutleysi sé úrelt
og aflóga hugtak. Og NATO-
menn okkar láta sér þetta ekki
nægja. heldur reyna þeir að
telja hrekklausu fólki trú um,
að hemaðarlegt hlutleysi sé
löstur, þvf að það jafngildi af-
skiptaleysi um heimsmál, ef
ekki algeru skoðanaleysi. Einn-
ig þessi fullyrðing fer í bága
við staðreyndir. Eins og heims-
fréttir herma, taka hlutlausu
ríkin sannarlega afstöðu til
mála á alþjóðaþingum, og
láta að sér kveða þar. Ef ein-
hver munur er, er hann einna
helzt sá, að hlutlausu ríkin
eru frjáls að þvi að mynda sér
skoðun, á meðan lönd hemað-
arbandalaganna eru bundin í
báða skó.
Hernaðarbandalög á
fallanda fæti
Meginþorri allra þjóða þráir
frið og hlýtur þvi í hjarta sinu
að óska hlutleysisstefnunni
vaxandi gengis í heiminum.
Af friðarþrá er einnig sprott-
in sú von. að dýrðardagar
hernaðarbandalaga verði ekki
margir og að þau megi úreldast
sem fyrst. Frá styrjaldarlok-
um var allt kapp lagt á að
skipta heiminum í tvær fjand-
samlegar fylkingar og að sá
tortryggni, hatri og ótta með-
al þjóða. Forusturíki heims í
austri og vestri kepptu hvort
við annað um að ná á sín
snæri sem stærstum hluta
jarðkringlunnar og voru þá
ekki ætið vönd að meðulum.
Úr þessum eitraða jarðvegi
spruttu Atlanzhafsbandalagið
og önnur striðsbandalög og úr
honum draga þau síðan lífs-
næringuna.
A meðan hemaðarandi ræð-
ur ríkjum, dafna þessi banda-
lög, og koðna niður jafnótt og
stríðsæsingum linnir. Annað
háir og þessum bandalögum
eftirstríðsáranna, þegar til
lengdar lætur. I mörgum við-
kvæmum málum verða þjóð-
irnar að lúta boði og banni
þess stórveldis, sem ægishjálm-
inn ber í bandalaginu. Þetta
þola þsdr ekki til langframa.
Fyrr eða síðar rís innbyrðis
ágreiningur, sem síðan vex,
unz bandalagið liðast sundur.
í NATO eru einkenni þess-
arar veilu þegar komin í Ijós.
Þar er nú hver höndin upp á
móti annarri. eins og alkunna
er. Hemaðarbandalögin eru
ömurleg fyrirbæri kalda striðs-
ins og hættulegri heimsfriði en
nokkuð annað. Þetta veit hver
maður með óbrjálaða dóm-
greind. Þeim mun sorglegra
er, að íslenzkir ráðherrar, ég
tala nú ekki um minni spá-
menn, skuli í heyranda hljóði
fá sig til að vegsama nokkurt
þessara bandalaga.
Vestrænt lýðræði
vemdað með Portúgal
og Tyrklandi!
En þetta gera þeir því mið-
ur. NATO er sungið lof og
prís af sömu ákefð og ofstæki
og hlutleysi er rangtúlkað og
rægt. Þó er NATO ekki lofað
svo mjög fyrir kjamasprengj-
ur, kafbáta og flugskeyti, held-
ur er það dásamað fyrir eig-
inleika, sem það sízt hefur til
að bera.
Þess vegna neyðast lofsyngj-
endur til að láta hlutina
standa á höfði og snúa lofi i
háð. Það er talað um vamir
landsins og vemd þjóðarinnar
með skírskotun til herbæki-
stöðva, sem síður en svo yrðu
fólkinu til vemdar í stríði og
gætu í hæsta lagi orðið ein-
hvers megnugar til árása eða
gagnárása. Það er talað um
verndun vestræns lýðræðis af
miklum fjálgleik og um sam-
vinnu við frjálsar þjóðir og er
þá átt við hemaðarlega sam-
ábyrgð Islands og landa á borð
við einræðisríkið Portúgal á-
samt Tyrklandi, Grikklandi,
Frakklandi og Vestur-Þýzka-
landi, þar sem menn eru
hundeltir sakir stjómmála-
skoðana sinna. Loks er tal-
að um vinaþjóðir okkar í
NATO án afláts, einnig þau
misserin, er hin fremsta þeirra
óð hingað með alvæpni og
dólgslegri hótun um valdbeit-
ingu, ef blakað yrði við viss-
um veiðiþjófum í landhelg-
inni.
NATÓ undirrót
spillingfar
Þannig er allt á eina bók-
ina lært. Hafður er uppi of-
stækisfullur, forheimskandi á-
róður í því skyni, að fá ís-
lenzka menn til að sætta sig
við þann skaða og þá skömm,
sem leiðir af útlendri hernað-
arstefnu á íslandi.
Að vísu má sín mikils á-
róður, sem studdur er af rík-
isvaldinu, og auk þess nær ó-
takmörkuðu fjármagni, en al-
valdur er hann þó ekki. Þús-
undir Islendinga hafa frá önd-
verðu skilið hvaða glapræði
var framið þegar hlutleysinu
var á glæ kastað af glám-
skyggnum eða hugdeigum for-
ráðamönnum. Þessum þúsund-
um er það einnig Ijóst, að
vaxandi ágengni útlendinga,
samfara þverrandi viðnámi
hérlendra valdhafa á rót sína
að rekja til NATO-aðildarinn-
ar.
Gagngerrar stefnu-
breytingrar þörf
En það eitt, að skilja og
greina meinsemdina er ekki
nægilegt. Það þarf einnig að
taka til höndum um að upp-
ræta hana. Gagnger stefnu-
breyting er knýjandi nauðsyn,
hverfa veriHir frá þcirri er-
lcndu óhcillastefnu, sem nú er
ákvarðandi um öll utanríkis-
mál okkar, og marka í hennar
Framhald á 9. síðu